تغییر کاربری جنگل و مرتع؛ راهکاری حفاظتی یا عامل تخریب؟
۲۰ فروردین ۱۴۰۱، ۰:۰۰
رحیم ملکنیا | سالها است که مدیران منابع طبیعی در کشورهای مختلف، به لزوم توجه به نقش جوامع محلی در حفاظت از عرصههای طبیعی، پی برده و در صدد هستند از طریق مشارکت آنها، این عرصهها را حافظت کنند. این نگاه، بیش از هر چیز محصول شکست سیستم مدیریتی تمرکزگرا و تصمیمات بالا به پایین بود. در کشور ما هم، عدم موفقیت در حفاظت از عرصههای طبیعی، در کنار نبود مقبولیت طرحهای مدیریتی از طرف مردم محلی، نگاهها را به راهکار مشارکتی برای حفاظت از طبیعت معطوف کرد. در این میان، برنامههای مشارکتی و استدلالهای مطرح شده در پشتیبانی از این برنامهها، نه تنها با مفهوم اصیل مشارکت و حفاظت مبتنی بر حضور جوامع محلی فاصله دارد، بلکه خود یکی از فاکتورهای تخریبکننده طبیعت است. خلاصه کردن موضوع پیچیده حفاظت مبتنی بر مشارکت به بخشش اراضی ملی برای درآمدزایی جهت تقویت اقتصادی جوامع محلی، تبدیل به راهکار برجسته سازمان سابق جنگلها و مراتع و چشم اسفندیار حفاظت شده است. در واگذاری عرصههای طبیعی تحت عناوین مختلف همچون طرح طوبی، توسعه باغات در اراضی شیبدار، کشت گیاهان دارویی و جنگلکاری اقتصادی، اجرای برنامههای سازمان به شکلی بوده است که نتیجه آن تغییر کاربری و مالکیت عرصه از ترس تخریب است. سابقه زمینخواری و تغییر کاربری در طرح طوبی، آیینهای که میتوان در آن، آینده تمام این طرحها را دید. فارغ از تغییر کاربری، این نگاه از جنبه اکولوژیک قابل تامل است. تبدیل عرصه طبیعی به مزرعه و باغ در طرحهای به ظاهر مشارکتی همچون کشت گیاهان دارویی، توسعه باغات و جنگلکاری اقتصادی، استفاده از عرصه طبیعی را به سویی میبرد که دیگر نمیتوان آن را بخشی از طبیعت دانست. فعالیت مزرعهای مستلزم دخالتهای متعدد از دستکاری خاک، دخالت در چرخههای هیدرولوژیکی تا استفاده از سم و کود است که منجر بر تاثیرات منفی بر بخشهای گیاهی و جانوری میشود. این تغییر و تخریب را میتوان در زراعت زیراشکوب زاگرس به روشنی دید؛ فعالیت زراعی که علاوه بر تخریب تنوع پوشش گیاهی، زیستگاه بخش جانوری جنگل را نیز از بین برده است. حال سوال اصلی این است که سازمان منابع طبیعی با چه استدلالی واگذاری اراضی برای فعالیتهای بخش کشاورزی را یک راهکار حفاظتی میداند؟ این تغییر کاربری در ادامه با مطرح شدن مسئله تغییر مالکیت، زمینه برای بروز مشکلات اجتماعی افزایش داده و با ایجاد تضاد و چالش بین مردم محلی و سازمان متولی، منجر به مشکلات بعدی خواهد شد. در موضوع حفاظت با نقشآفرینی جوامع محلی، لازم است که برنامههای مورد نظر به صورتی تدوین شوند که ضمن حفظ مولفههای اکولوژیکی و کاربری طبیعی، مردم محلی از مزایای آن بهرهمند شوند. در این میان، کارکردهایی همچون اکوتوریسم میتواند زمینه ساز مشارکت مردم در حفاظت و درآمدهای مستقیم از عرصههای طبیعی شود. از سوی دیگر لازم است که سازمان با برنامههای آموزشی و ترویجی، مردم را از مزایای اقتصادی غیر مستقیم جنگلها و مراتع آگاه سازد. بدون شک شناخت نقش عرصههای طبیعی در تامین آب، حفاظت خاک، تعدیل اقلیم و ایجاد شرایط مناسب برای زیست جوامع و تولیدات کشاورزی و دامی، میتواند انگیزه قوی در تمایل جوامع به مشارکت در برنامههای حفاظتی باشد. در این شرایط، جوامع محلی میتوانند بر اساس توان اکولوژیک عرصه و با رعایت اصول مدیریت پایدار از کارکردهای جنگل و مرتع استفاده کنند. کوتاه سخن آنکه ادعای حفاظت از جنگل و مرتع با تغییر کاربری آنها، نه تنها منجر به تشدید تخریب آنها میشود، بلکه با بروز مشکلات اجتماعی بعدی، پتانسیلهای مشارکت بلند مدت مردم محلی در حفاظت از این عرصهها را نیز از بین خواهد برد.
پیشنهاد سردبیر
سایه سیل بر خوزستان
مطالب مرتبط
بررسی اصول اخلاق حرفهای عکاسی از حیوانات در گفتوگو با «پوریا سرداری»، کارشناس حیات وحش
سوژه زبان ندارد
گفتوگو با فرزانه سفلایی، استاد دانشکده معماری دانشگاه همپتون ویرجینیا:
معماری ایران دچار تجملگرایی شده است
آیا هزینه کردن برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای بهصرفه است؟
توزیع ناعادلانهٔ گرمایش
گردوغبار در خوزستان بیش از هزار نفر را راهی بیمارستان کرد
بازگشت غبار به آسمان ایران
دیپلماسی گردوغبار در تعلیق
۷۰ هکتار از زمینهای کشاورزی از سوی مجری میدان نفتی سهراب خریداری شده است
حراج هور
ایرانیها چگونه به باغ نگاه میکنند؟
سه رویکرد در تحلیل باغ ایرانی
در انتظار نتایج نظارت بر کاشت یک میلیارد نهال
گفتوگو با وحید قبادیان، معمار، مولف و استاد دانشگاه:
در معماری پایدار از همسایهها عقب افتادیم
محیطبانان پناهگاه حیاتوحش میانکاله جلوی ورود مصالح غیرمجاز به منطقه را گرفتند
میانکاله روی خط بحران
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- روغن صنعتی مایعی جادویی برای افزایش عمر مفید ماشین آلات
- ۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید