زرندیه، غرق در غبار کارخانه‌های سیمان است. از شهریور پارسال که کلنگ سومین کارخانۀ سیمان در روستای «ویدر» به زمین خورده است، محلی‌ها بیش از پیش کلافه شده‌اند. کارزار به راه‌انداختند و حتی پای رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم به منطقه باز شد، اما تاکنون نتیجه‌ای عاید آنها نشده است. کارخانۀ جدید که حالا ساخت چهار سوله آن تمام شده، قرار است در منطقه‌ای ساخته شود که آب شرب هم کمیاب است. روستاییان بخش خرقان، روزهای بی‌آب فراوانی دیده‌اند و می‌‌گویند ساخت سومین کارخانه سیمان در چنین وضعی «ظلم آشکار به محیط زیست و مردم» است. «ستاد تسهیل و رفع موانع تولید» استان مرکزی، با وجود این مخالفت‌ها مجوز ساخت کارخانه را صادر کرده است، اما مردم دست از اعتراض نکشیده‌اند.

«مجوز از پایتخت صادر شده است.» این جمله را اهالی بخش خرقان و روستای ویدر در ماه‌های گذشته بسیار شنیده‌اند. پیگیری‌هایشان از ادارات مختلف درنهایت پای تهران را به میان کشیده است و آنها که راه‌اندازی سومین کارخانه سیمان را برای منطقه‌شان اضافه می‌دانند، مهرماه پارسال کارزاری را به راه انداختند و خواستار توقف ساخت «سیمان فرداد روستای ویدر» توسط رئیس قوه قضائیه شدند و خطاب به محسنی اژه‌ای نوشتند: «سومین کارخانه سیمان غیرضروری برای منطقه، شهرستان زرندیه و استان مرکزی و حتی کشور در محدودۀ کوچک روستای ویدر به‌واسطۀ اشتهای سیری‌ناپذیر سودجویان با فریب دستگاه‌های دولتی و ابهامات فراوان در صدور مجوزها در حال ساخت است.»

یک کارشناس آب: در بخش خرقان 40 روستا داریم که همگی مشکل آب دارند. علاوه‌براین، می‌دانیم که برای تولید هر تن سیمان هم به بیش از 2 متر مکعب آب نیاز است و کارخانه ظرفیت اسمی میزان آب را 500 تن در روز اعلام کرده. این میزان آب اعلام‌شده توسط کارخانه برای مصرف کارکنانش هم کافی نیست چه برسد به تولید

قبل از آنکه تلاش‌ها برای ساخت «کارخانه سیمان فرداد» در این منطقه شروع شود، دو کارخانه سیمان دیگر هم در بخش خرقان ساخته شده بود. یکی از آنها «کارخانه سیمان سفید ساوه» است که در سال 1365 ساخته شد و دیگری «سیمان خاکستری ساوه» که در اوایل دهۀ 80 کلنگ ساختش بر زمین خورد. این دو کارخانه، در طول سه دهۀ گذشته کوه‌های منطقه را به سیمان بدل کردند و حالا ساخت سومین کارخانه در روستای ویدر نگرانی اهالی را بیش از پیش کرده است. آنها که شغلشان کشاورزی و باغداری است، می‌گویند هوا و آب آلوده شده و نبود فیلترهای استاندارد برای مدیریت آلودگی تولید سیمان باعث شده تا آنها همواره در غبار به زندگی ادامه دهند.
«رامین نجارلو»، نویسندۀ این کارزار از جمله کسانی است که سال گذشته برای پیگیری این مشکل گذرش به ادارات مختلف افتاد و حالا دربارۀ دلایل مخالفت با ساخت این کارخانه به «پیام‌ما» می‌گوید: «دو رودخانه فصلی در مجاورت این کارخانه وجود دارد. یکی از این رودها در فاصله 320 متری است و دیگری در فاصله 600 متری. براساس قوانین محیط زیست، در این فاصله از رودخانه فصلی نباید مجوز ساخت می‌دادند. محیط زیست شهرستان طی دو مرحله مجوز را رد کرد، اما سازندگان کارخانه از استان مرکزی و تهران پیگیر مجوز شدند. می‌دانیم که آلاینده‌های کارخانه سیمان چه به لحاظ گردوغبار و چه از لحاظ سوخت اگر وارد رودخانه فصلی شوند و از طریق آب به پایین‌دست برسند عملاً پاکسازی ممکن نیست.»

یک فعال محیط زیست: دو رودخانۀ فصلی در مجاورت این کارخانه وجود دارد. یکی از این رودها در فاصله 320 متری است و دیگری در فاصله 600 متری. براساس قوانین محیط زیست، در این فاصله از رودخانۀ فصلی نباید مجوز ساخت صادر می‌کردند. محیط زیست شهرستان طی دو مرحله مجوز را رد کرد، اما سازندگان کارخانه از استان مرکزی و تهران پیگیر مجوز شدند

او می‌گوید صنعت سیمان آب‌بر است و مسئولان کارخانه هم گفته‌اند که نمی‌خواهند چاه حفر کنند و قرار است آب را با تانکر از نقطۀ دیگر به اینجا منتقل کنند: «این نکته واقعاً عجیب است. گفته‌اند در منطقه پرندک چاه خریده‌اند و با تانکر آب را به این منطقه منتقل خواهند کرد. همه می‌دانیم ممکن نیست. علاوه‌بر اینکه این منطقه جادۀ روستایی درجه سه دارد که برای حرکت ماشین‌های سنگین بسیار خطرناک است و بار ترافیکی بسیار بزرگی ایجاد خواهد شد.»
نجارلو به بازدید «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در زمستان پارسال هم اشاره می‌کند و می‌گوید حتی سلاجقه هم از انتقال آب برای فعالیت کارخانه سیمان متعجب بود: «آقای سلاجقه در بازدید از منطقه گفتند برای اولین‌بار است که می‌بینم آب یک کارخانه سیمان از منطقه دیگر قرار است تأمین شود و این حتی برای ایشان هم عجیب بود.»
دفتر ارزیابی سازمان محیط زیست موافق بود
حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای بسیاری از محلی‌ها در سال گذشته نویدبخش بود. آنها گمان کردند که حضور او می‌تواند این مشکل را حل کند. سلاجقه هم آن زمان در جمع مردم محلی اعلام کرد که در کنار دو کارخانۀ سیمان خاکستری و سفید در زرندیه، احداث کارخانۀ سوم سیمان با صدور مجوز فعالیت آغاز شده، اما موجب بروز نارضایتی‌هایی در منطقه است. او گفته بود: «قرار گرفتن صنایع متعدد به‌صورت تجمیعی موجب بروز آلایندگی خواهد شد که باید ارزیابی مجدد محیط زیستی این صنعت توسط دفتر ارزیابی سازمان انجام شود و ظرف دو هفته آینده با حضور دستگاه‌های متولی امر جلسه‌ای برگزار گردد و چنانچه با تبعات زیست محیطی مواجه باشد، هر چه سریع‌تر دستور توقف و خاتمه کار کارخانه سوم سیمان صادر خواهد شد. البته اداره کل صمت استان در گذشته دستور توقف تا تعیین تکلیف نهایی را صادر کرده است.»
او همچنین اعلام کرده بود: «طبیعت ساوه و زرندیه ظرفیت بارگذاری ندارد و بسیاری از مسائل از تحمل طبیعت خارج شده که باعث افت سفره‌های آب زیرزمینی و نشست زمین در منطقه شده است.»
بااین‌حال وقتی پرونده به دفتر ارزیابی اثرات محیط زیستی در تهران رفت، نتیجه تغییر کرد. «هادی رستم‌خانی»، رئیس اداره محیط زیست شهرستان زرندیه به «پیام‌ما» می‌گوید: «ما در شهرستان به‌دلیل نزدیکی این کارخانه به رودخانۀ فصلی مخالفت خود را اعلام کردیم. تعیین حریم کیفی رودخانه با وزارت نیروست و درنهایت هم ما کار را به اداره کل ارزیابی محیط زیستی سازمان ارجاع دادیم تا آنها از وزارت نیرو استعلام بگیرند.» اما با وجود تغییر ندادن موقعیت ساخت کارخانه و بی‌توجه به سایر آلودگی‌هایی که برای منطقه ایجاد می‌شود، اداره کل ارزیابی سازمان مجوز ساخت را صادر می‌کند: «ما نمی‌توانیم دخالتی داشته باشیم. نظراتمان را اعلام کردیم و بعد از این باید تابع ارزیابی انجام‌گرفته باشیم.»
او می‌گوید برای مسئلۀ آلودگی هوا هم از معاونت هوا و اقلیم استعلام گرفته شد و صراحتاً به آنها اعلام شد که مشکلی وجود ندارد: «وجود چند کارخانۀ سیمان و فاصلۀ آنها با یکدیگر در ضوابط مورد بررسی ما وجود ندارد و درنتیجه ما هم بر روی نظر ارزیابی امکان نظر دادن نداشتیم.»
خرقانی‌ها تشنه، کارخانه سیمان در راه بهره‌برداری
کمبود آب، نگرانی اهالی خرقان برای راه‌اندازی کارخانه جدید است. آنها که خشکسالی سال‌های اخیر را با گوشت و پوست احساس کرده‌اند و بی‌آبی‌های فراوانی را تجربه کرده‌اند، حالا می‌پرسند آب چنین کارخانه‌ای با منطقه آنها چه خواهد کرد؟ آنها حتی در متن کارزاری که خطاب به اژه‌ای نوشته‌اند نیز به مسئله آب اشاره کرده‌اند: «محدودۀ روستای ویدر و بخش خرقان و شهرستان زرندیه از لحاظ برداشت آب در وضعیت قرمز آبخیزداری می‌باشد و با خشکسالی فزاینده روبه‌روست، در صدور مجوز برداشت آب از منابع آب شهرستان زرندیه و وزارت نیرو ابهام داریم.»
مطالعات و ارزیابی محیط زیستی ساخت این کارخانه هم با وجود درخواست فعالان در اختیار آنها قرار نگرفته و «یوسف خلج امیرحسینی»، متخصص حوزۀ آب و عضو هیأت مدیرۀ «سمن محیط زیستی احیاگران آینده خرقان» به «پیام‌ما» می‌گوید که هرچند این طرح در اواخر دولت قبل تصویب شد و مخالفان بسیاری در دستگاه‌های اجرایی داشت، اما درنهایت حالا همه به نظر موافق می‌آیند و ساخت این کارخانه را کم‌مشکل نشان می‌دهند: «در بخش خرقان 40 روستا داریم که همگی مشکل آب دارند. علاوه‌بر این می‌دانیم که برای تولید هر تن سیمان به بیش از 2 متر مکعب آب نیاز است و کارخانه ظرفیت اسمی میزان آب را 500 تن در روز اعلام کرده. این میزان آب اعلام‌شده توسط کارخانه برای مصرف کارکنانش هم کافی نیست چه برسد به تولید. آوردن آب توسط تانکر بیشتر شبیه شوخی است. جادۀ روستایی که آمار تصادف در آن بالاست چطور می‌تواند روزانه پذیرای چندین تانکر آب باشد؟»
او مانند دیگر محلی‌ها می‌گوید مسئولان شهرستان تا مدتی مخالف این ساخت‌وساز بودند و حالا بدون آنکه تغییری در روند ساخت ایجاد شود موافق شده‌اند و یا صحبتی دراین‌باره نمی‌کنند: «کارخانه در نامه‌ای که به وزارت نیرو نوشته و من آن را دیده‌ام، گفته به چهار لیتر آب در ثانیه نیاز دارم. این میزان بسیار اندک است و مشخص است که اینطور نخواهد بود و وزارت نیرو هم گفته به شرط تأمین آب مخالفتی با ساخت کارخانه نداریم.»
فاصلۀ کارخانه روی نقشه هوایی تا تهران 102 کیلومتر است. در‌حالی‌که هنوز دستورالعمل فاصله ۱۲۰ کیلومتری برخی صنایع از تهران مورد بحث کارشناسان است. همین نزدیکی و البته منابع و معادن زیاد موجود در این منطقه باعث شده است تا بسیاری از موارد قانونی زیر پا گذاشته شود و یک کارخانۀ سیمان دیگر در مجاورت کارخانه‌های دیگر ساخته شود.
روستای ویدر را چهار کارخانه محاصره کرده‌اند و اهالی ویدر در بخش دیگری از نامه‌ای که به رئیس قوه قضاییه نوشته‌اند شرایط زیستشان را این‌طور شرح داده‌اند: «احداث کارخانه سیمان سفید امکان زیستن را از ما گرفته و کرامت انسانی ما در دادن مجوز در نظر گرفته نشده است. مضافا اینکه کارخانه سیمان خاکستری ساوه در فاصله ۵ کیلومتری و کارخانه سیمان سفید ساوه در فاصلۀ حدود ۱۵ کیلومتری ویدر، کارخانه سیلیس، کارخانه فراوری آهک در فاصله حدود ۵ کیلومتری مزید بر علت معضلات اجتماعی و زیست محیطی شده است.»