نتایج یک پژوهش درباره پراکنش و وضعیت پلنگ ایرانی در محدوده غربی آن نشان میدهد:
انتقامجویی، اصلیترین عامل تهدید پلنگ
محدوده غربی پراکنش پلنگ ایرانی با طیفی از فشارهای انسانی تهدید میشود که مهمترین آنها کشتن پیشگیرانه و یا تلافیجویانه است
۲۴ شهریور ۱۴۰۱، ۰:۰۰
گروه تخصصی گربهسانان، شماره جدید خبرنامه خود را به پلنگ ایرانی اختصاص داده است. این خبرنامه شامل مجموعهای از گزارشها و مقالات ارسال شده توسط کارشناسان و متخصصین سراسر دنیا در رابطه با این گونه است. «پراکنش و وضعیت پلنگ ایرانی در محدوده غربی آن» عنوان یکی از این مقالهها است که توسط آرش قدوسی، حامد ابوالقاسمی، مرتضی آریانژاد، غلامرضا قادری مظفری، لیلا جولایی، مرضیه موسوی، دانیال نیری، نیلوفر رئیسی چهارطاقی، هانا رضا و پوریا سپهوند منتشر شده است.
نگارندگان مقاله «پراکنش و وضعیت پلنگ ایرانی در محدوده غربی آن» با تلاش بر جمعآوری دادههای حضور پلنگ در سه کشور ایران، عراق و ترکیه در کنار مطالعه گزارشها، بررسی نتایج برآورد جمعیت پلنگ در زیستگاهها توسط متخصصان، تحلیل این دادهها و بهرهگیری از نقشه پراکندگی این گونه در منابع معتبر کوشیدهاند به تهیه نقشه پراکنش پلنگ ایرانی در محدوده غربی بپردازند. این گروه همچنین اطلاعاتی مثل بومشناسی و زیستگاه، تهدیدات، چگونگی حفاظت و مدیریت پلنگ را استخراج و در آخر نتایجی ارائه کردهاند که به مدیریت و حفاظت گونه در آینده کمک شایانی میکند.
پلنگ ایرانی که در مرکز و جنوب غربی آسیا پراکنش دارد و زیرگونه در خطر انقراض محسوب میشود، نیازمند اقدامات حفاظتی فوری است. برای ارزیابی وضعیت پلنگ ایرانی، این منطقه وسیع به بر اساس ویژگیهای جغرافیای زیستی (محدوده کوهستانی به عنوان زیستگاه اصلی پلنگ) و همچنین عناصر اجتماعی-سیاسی به چهار بخش تقسیم شد که نگارندگان این مقاله محدوده غربی (شرق و جنوب ترکیه، تمام عراق، غرب، مرکز و جنوب ایران) را مورد بررسی قرار دادند.
وضعیت پلنگ ایرانی هنوز در بخش بزرگی از محدوده غربی آن ناشناخته است. بنابراین، حمایت و انجام بررسیهای میدانی در ترکیه، شمال عراق و جنوب شرق ایران با وجود تبعات ناشی از مسائل سیاسی و وجود مینهای زمینی ضروری است
بر اساس این مقاله، محدوده غربی بزرگترین و مهمترین منطقه برای بقای این زیرگونه است. این منطقه عمدتا از جنگلهای بلوط و استپهای نیمه خشک رشته کوههای زاگرس، از جنوب ترکیه و شمال عراق تا غرب و جنوب ایران گسترش یافته است. زیستگاههای مهم دیگر این گونه، رشته کوههای خشک پراکنده در مرکز و جنوب شرق ایران است که احتمالا با زیرجمعیت پاکستان در ارتباط هستند. از آنجا که محدوده غربی تاریخچه طولانی از سکونت انسان و کشاورزی دارد، همپوشانی زیستگاهی انسان با پلنگ گاهی اوقات باعث تعارض میان انسان و پلنگ در استفاده و بهرهبرداری از فضا و منابع میشود. علاوه بر این در دهههای اخیر، این منطقه متحمل چندین شوک اجتماعی-اقتصادی و سیاسی از جمله جنگ ایران و عراق (1367-1359)و درگیری مسلحانه پراکنده در محدوده مرزها شده که ممکن است بر بقا و حفاظت از گونه تاثیرگذار باشند. با توجه به این شرایط، شناخت و درک بیشتری برای تشخیص خلاءهای دانشی و اولویتهای حفاظتی نسبت به گونه در این محدوده نیاز است. این مقاله یکی از اولین گزارشهای پراکنش و وضعیت پلنگ ایرانی در محدوده غربی خود است و با جمعآوری اطلاعات از جنبههای گوناگون اکولوژی پلنگ و تهدیدات آن، نگارندگان ابراز امیدواری کردهاند که مبنایی جهت تلاشهای حفاظتی آینده برای بقای این گونه قرار گیرد.
مواد و روشها
در این مقاله دادههای مورد نیاز جهت بررسی وضعیت گونه با استفاده از تمام گزارشهای منتشر شده و منتشر نشده در دسترس، مقالههای peer-reviewed، دادههای منتشر نشده و مشاهدات شخصی (به عنوان مثال، پایش توسط دوربینهای تلهای) در رابطه با پلنگ ایرانی که از سال 2000 تاکنون در این محدوده مشاهده یا ثبت و گرداوری شده است، به دست آمد.
این دادهها در سه سطح اطمینان طبقهبندی شدند: C1: مشاهدات تایید شده و بدون چالش مانند عکسهای دارای تاریخ و موقعیت جغرافیایی، یا لاشه حیوانات، C2: مشاهدات تایید شده از قبیل مشاهدات شکار دام توسط پلنگ، مشاهده نمایههای پلنگ توسط کارشناسان و C3: مشاهدات تایید نشده که توسط افراد غیر متخصص رویت شده یا کسانی که قابل تایید نیستند. همچنین نحوه توزیع و پراکندگی پلنگ ایرانی بر اساس این نقاط اطمینان و تخصص تیم مجری و نگارنده مقاله، مشخص و طبقهبندی شد. پراکنش پلنگ در چهار سطح طبقهبندی و نمایش داده شد: «موجود» (احتمال حضور گونه بسیار است- عمدتا با C1 مشخص میشود)، «احتمالا موجود» (بر اساس ویژگیهای زیستگاه ممکن است گونه حضور داشته باشد اما اطلاعات کافی وجود ندارد یا منطقه مورد بررسی قرار نگرفته است- با C2نمایش داده میشود)، «احتمالاً منقرض شده» (مناطقی که احتمال انقراض گونه وجود دارد) و «منقرض شده» (مناطقی که تصور میشود گونه منقرض شده است). علاوه بر روش بالا، نگارندگان این مقاله پراکنش به دست آمده را با نقشه محدوده پراکندگی گونه در IUCN و حدود نقشه اطلس پستانداران بررسی کرده و در مواردی محدوده پراکندگی به دست آمده را اصلاح کردند. اطلاعات دیگری در مورد فراوانی، تراکم، رژیم غذایی و تهدیدات نیز بر اساس پژوهشهای موجود و همچنین دانش تخصصی و مشاهدات میدانی توسط تیم مقاله استخراج.شد که توضیح آن در بالا آمده است.
حدود 76 درصد از مرگ و میرهای غیرطبیعی پلنگ به شکار غیرقانونی و باقی به تصادفات جادهای برمیگردد. تکه تکه شدن زیستگاه به دلیل توسعه و تحولات انسانی در ارتفاعات پایینتر که بیشتر در این محدوده قابل مشاهده است نیز باعث قطع ارتباط زیستگاهی شده و زیرجمعیتهای پلنگ ایرانی را تهدید میکند
زیستگاه
پلنگ به عنوان یک گونه انعطافپذیر و سازگار در انتخاب زیستگاه شناخته شده است. در این محدوده، آنها در بیشتر رشته کوهها و جنگلها پراکنش یافته و از دشتهای وسیع و بیابانها اجتناب میکنند. بخش اعظم زیستگاه پلنگ ایرانی در این محدوده در رشته کوه زاگرس که عمدتاً توسط بلوط پوشیده شده قرار دارد. البته معمولا تمام وسعت مناطق حفاظت شده توسط پلنگها استفاده نمیشود مثلاً در پارک ملی بمو حدود 56 درصد از منطقه حفاظت شده توسط این گونه اشغال شده است. علاوه بر این پلنگ را در محدوده ارتفاعی وسیعی نیز میتوان یافت. به طور مثال در شرق هرمزگان کوههای ناهموار از ارتفاع 2000-600 متر زیستگاه پلنگ ایرانی است.
گستره خانگی و رژیم غذایی
گستره خانگی پلنگ ایرانی از یک مطالعه تله متری روی یک فرد نر در منطقه حفاظت شده بافق 408 کیلومتر مربع تخمین زده شد و دورترین فاصله هوایی بین دو ترپینگ یک پلنگ نر در شهرستان مهریز استان یزد 42 کیلومتر بود. سه نر بالغ نیز در منطقه حفاظت شده بافق در دوربینهای تلهای متعدد با فاصله بیش از 50 کیلومتر شناسایی شدند. جابهجایی یک پلنگ نر بین پارک ملی بمو و بختگان که حدود 112 کیلومتر فاصله هوایی دارند، توسط دوربینهای تلهای ثبت شد. درباره شکار و رژیم غذایی پلنگ نیز گزارشهای منتشر نشده و پراکنده وجود دارد. در استان کرمانشاه، نظرسنجی در میان 80 کشاورز نشان داد حدود 20 درصد تجربه شکار دام توسط پلنگ داشتند که این تلفات مربوط به 76 گوسفند و بز و 4 گاو بین سالهای 1393 تا 1397 بوده است.
تهدیدها
محدوده غربی پراکنش پلنگ ایرانی با طیفی از فشارهای انسانی تهدید میشود که مهمترین آنها کشتن پیشگیرانه و یا تلافیجویانه است. علاوه بر این، کاهش طعمه و تصادفات جادهای از تهدیدات مهم هستند. حدود 76 درصد از مرگ و میرهای غیرطبیعی پلنگ به شکار غیرقانونی و باقی به تصادفات جادهای برمیگردد. تکه تکه شدن زیستگاه به دلیل توسعه و تحولات انسانی در ارتفاعات پایینتر که بیشتر در این محدوده قابل مشاهده است نیز باعث قطع ارتباط زیستگاهی شده و زیرجمعیتهای پلنگ ایرانی را تهدید میکند. این مساله در بخشهای مرکزی ایران مانند مناطق حفاظت شده در اصفهان، استانهای مرکزی و یزد که محدودههای کوهستانی به طور طبیعی تکه تکه شده و علیرغم وجود گونههای طعمه، پلنگ به صورت محلی منقرض یا در تعداد بسیار اندک حضور دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو به نظر میرسد تغییر اقلیم در دهههای آینده با کوچک کردن زیستگاه این گونه میتواند یک چالش جدی برای پلنگها باشد.
در کنار آنچه گفته شد درباره روند غیرقانونی تجارت و قاچاق توله و یا اعضای بدن پلنگ و بازارهای غیر قانونی آن در ایران اطلاعات زیادی در دسترس نیست.
حفاظت و مدیریت
این گونه در ایران در سطح ملی به عنوان گونه «در خطر انقراض» و بر اساس وضعیت ارزیابی اولیه حفاظت از آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان گونه «حمایت شده» طبقهبندی شده است. در ترکیه از سال 2003 میلادی و در عراق از سال 2010 میلادی پلنگ را به عنوان گونه «حمایت شده» طبقهبندی کردهاند. شکار غیرقانونی پلنگ در عراق جریمه یک میلیون دینار عراقی (معادل 686 دلار) و در ایران جریمه 120 میلیون تومانی (معادل 4300 دلار) دارد. در ایران فارغ از اجرای قوانین توسط سازمان حفاظت محیط زیست در مناطق حفاظت شده، تعدادی از سازمانهای غیردولتی (NGOs)، تحقیقات و فعالیتهای متمرکز در راستای حفاظت از پلنگ ایرانی را انجام میدهند که از نمونههای آن میتوان به موسسه حامیان حیات وحش پارس و موسسه حامیان حیات وحش هرموز اشاره کرد. این موسسات به برآورد جمعیت پلنگ ایرانی در پارکهای ملی بمو و بختگان، و مناطق طبیعی شرق استان هرمزگان میپردازند. آنها همچنین تلاشهای زیادی برای کاهش تعارضات پلنگ با انسان انجام میدهند که از جمله آنها میتوان به واکسینه کردن دام اهلی، توزیع و نصب چراغهای خورشیدی بر روی آغل اشاره کرد. به عنوان دیگر نمونه اقدامات حفاظتی، فعالیتهایی با هدف آموزش مردم محلی هستند که دارای نتایج مثبتی برای کاهش درگیری انسان و پلنگ در پارک ملی بمو بودهاند.
در عراق نیز سازمان غیردولتی «Nature Iraq» با همکاری دولت کردستان برای ایجاد ذخیرهگاه طبیعی قرهداغ به عنوان منطقه حفاظت شده مختص حفاظت از پلنگ ایرانی فعالیت میکند.
نتیجه گیری
گستره غربی پراکنش پلنگ ایرانی یکی از مهمترین محدودهها برای بقای این زیرگونه است. کوههای زاگرس زیستگاه بزرگ و یکپارچهای است که به عنوان یک منبع مهم جمعیتی برای دیگر زیرجمعیتها عمل میکند. از این رو حفاظت پلنگ ایرانی به عنوان گونه نمادین و پرچم این رشته کوهها باید یک اولویت حفاظتی باشد. برای رسیدن به این هدف، ترویج تلاشهای حفاظتی فرامرزی به ویژه برای ایمنسازی کریدورهای عبوری این گونه از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این، کاهش تعارضات انسان و پلنگ در این محدوده میتواند باعث کاهش مرگ و میر پلنگ شود و حسن نیت مردم محلی برای حفاظت از این گونه در معرض خطر را تضمین کند. مهمتر از همه، حمایت مستمر از مناطق حفاظت شده و گسترش آنها (براساس شواهد توجیه شوند) میتواند به تداوم و بقای این گونه و طعمههای آن منجر شوند. بر اساس شواهد نگارندگان این مقاله، وضعیت پلنگ ایرانی هنوز در بخش بزرگی از محدوده غربی آن ناشناخته است. بنابراین، حمایت و انجام بررسیهای میدانی در ترکیه، شمال عراق و جنوب شرق ایران با وجود تبعات ناشی از مسائل سیاسی و وجود مینهای زمینی ضروری است.
مطالب مرتبط
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
کشمکش بین ارگانهای دولتی و تولیدکنندگان کمبود شیرخشک را تشدید کرد
مداخلهٔ بینتیجهٔ دولت در بازار شیرخشک
وزیر نیرو و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با معاون رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند
موضعگیری دوگانه دربارهٔ حقابهٔ هیرمند
فعالان جهانی هشدار میدهند
میراث «غزه» زیر بمباران
پیگیری برای ثبت یک میراث ناملموس ادامه دارد
فصل انارچینی
بیماران «آتروفی عضلانی نخاعی» معطل پاسکاری وزارت بهداشت برای تدوین پروتکلهای توزیع دارو هستند
توزیع قطرهچکانی داروهای بیماران SMA
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید
- علائم دندان آسیاب درآوردن کودکان چیست؟ 5 علائم + راه تسکین
- اجاق گازهای ﺧﺎﻧﮕﯽ بدون ترموکوپل توقیف و جمعآوری میشود
- معرفی تورهای خارجی ارزان
- آلبوم جدید مُجال ظرفیت جدی و جدیدی از موسیقی را فریاد میزند!
- آیا مشاوره حقوقی تلفنی کاربردی است؟
- برونشیت کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
- برگزیدگان اجلاس توسعه نرمافزار ایران (۲۰۲۴) معرفی شدند بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید