| پیام ما | کمتر از یک ماه پیش بود که تیمچه حاجب الدوله بازار بزرگ تهران در آتش سوخت و دست کم ۳۰ باب مغازه دچار حریق سنگین شدند. آتش‌سوزی که هر از چندگاهی به دلیل تاسیسات فرسوده به کار رفته در کالبد بازار رخ می‌دهد و تبعاتی زیان آور به بار می‌آورد. بعد از فروکش شدن شعله‌های آتش در بازار تهران هربار این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که مقصر ناایمن بودن بازار کیست؟ مدیران شهری و مسئولان دولتی از همکاری نکردن بازاریان می‌گویند و بازاریان هم از شرایط نابه‌سامان اقتصادی می‌گویند که دست بازاری جماعت را برای ایمن کردن مغازه بسته است. شهرسازان و طراحان شهری اما معتقدند اگر بتوان زمینه‌ای برای انسجام و وحدت بخشی میان بازاریان و متولیان امر شهری ایجاد کرد و به تبع آن در میان بازاریان علاقه‌ای به کالبد بازار این مکان تاریخی ۳۰۰ ساله ایجاد کرد، می‌توان به آینده خوش‌بین بود. هفته گذشته گروه «ترانه تهران» -گروهی متشکل از معماران و جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران حوزه شهری- رویدادی با همین موضوع را در کلاب‌هاوس ترتیب داده بود. رویدادی با عنوان «مرگ یا زندگی بازار تهران، ایمن‌سازی و تجهیز بازار تهران» که گزیده‌ای از آن را در ادامه می‌خوانید.

| ترانه یلدا |

| معمار و شهرساز |

هجرت عمده‌فروشان از بازار تهران

خطرات جدی متوجه بازار تهران است. در بازار تهران و سایر نقاط تهران ما متاسفانه با نگاهی مواجه هستیم که بافت تاریخی را فرسوده می‌خوانند از طرف دیگر بازار تهران روزانه یک میلیون مراجعه کننده دارد و این موضوعی است که دست و دلمان را برای احیا و مرمت بازار تهران می‌لرزاند. من وقتی طرح جامع تهران را تهیه می‌کردم به بازار تهران پرداختم و خوب یادم است که تضادهایی که برای بازار همراه هم داشتیم. افقمان به نوعی سبک‌کردن کار بازار تهران بود. آن زمان به این موضوع توجه کرده بودیم که خیلی از مشاغل خوب است در بازار بماند مانند بازار فرش متاسفانه خیلی از کسانی که در بازار می‌شناختم، اکنون در تجریش کسب‌و‌کار راه‌انداخته‌اند.
بازار تهران اگر بخواهد به سمت فروش چیزهایی که از ارزش کمی برخوردار است جالب نیست، اقلامی مانند پلاستیک که ارزش زیادی ندارد. بنابراین در بازار باید حتما فضایی برای عمده فروشی باقی بماند. مطمئنا بازار تهران خوب است که حفظ شود بالاخره روزی تحریم‌ها تمام می‌شود و ما سیل گردشگر را به ایران خواهیم داشت خوب است که گردشگران بازار خوبی که وجود داشته را ببینند.

| عبدالله اسفندیاری |

| عضو هیات‌امنای بازار تهران |

بازارهای تازه و بی‌توجهی به مساله ایمنی

بازار تهران حدود ۱۱۲ هکتار است و بیشتر از ۶۵ واحد هزار صنفی دارد و حدود ۲۰ اتحادیه صنفی را پوشش می‌دهد. طبیعتا وجود مساجد، وجود مراکز مختلف فرهنگی و تاریخی توجه ما به بازار تهران را جلب کرده است. رویکرد اقتصادی کلان کشور در سال‌های اخیر باعث شده که بازار از حالت عمده فروشی خارج و به حالت خرده فروشی تبدیل شود و این سیاست از سال‌ها قبل برای ما در بازار قابل تشخیص و لمس بوده است. وقتی که این تحولات عظیم اقتصادی و صنعتی و اجتماعی و اقتصادی در کشور شکل به وجود می‌آید به تبع هم اثری در بازار تهران می‌گذارد.
در بازار تهران مواردی وجود دارد که می‌تواند به صورت بالقوه برای این مکان ایجاد خطر کند، بازار تهران حدود ۵۰۰ چاه جذبی دارد، همچنین ما حدود ۱۰ هزار چرخ دستی و باربر در بازار داریم و هیچ کنترلی هم روی آن‌ها نیست و می‌تواند آسیبی به همراه داشته باشد.
بازار تهران در سال‌های اخیر تغییراتی بسیاری کرده است، به‌طور مثال بازار در سال‌های اخیر از حالت عمده فروشی خارج شده است و بسیاری از اصناف تغییر شغل دادند. همچنین در سال‌های اخیر بازارها و پاساژ‌های تازه افتتاح شد و جغرافیای بازار گسترده شد و باید پرسید مسئولان برای ایمنی آن‌ها چه تدبیری داشتند که قرار باشد ما از آن‌ها برای ایمنی بازار تهران استفاده کنیم، مثلا در ۱۵ خرداد بازار دلگشا افتتاح شده است با چند باب مغازه که مساله پارکینگ آن فکر نشده است و البته بازارهای دیگر هرکدام به همین ترتیب مشکلاتی داشتند.

| سعید صانعی‌موسوی |

| مدیریت بحران منطقه ۱۲ شهرداری تهران |

فرونشست در کمین بازار تهران

یکی از مشکلات اصلی بازار که به نظر بیشتر افراد هم با آن آشنا هستند نحوه اتصالات و کنتورهای برقی است. این باعث شده که ۴۳ درصد از حریق‌های بازار به دلیل اتصالات برقی باشد. کنتورهای بازار تهران همه کنتورهای قدیمی ۱۵ آمپر هستند که باید تقویت شوند و به کنتورهای ۳۲ آمپر سه فاز تبدیل شوند. سیم‌کشی‌های داخلی هم متاسفانه مشکل دارند. یکی از بحث‌های دیگری که من خودم به شخصه خیلی نگران آن هستم بحث جرز کاری در بازار است. اتفاقاتی که برای سازه‌های بناهای قدیمی افتاده است و منفعت‌طلبی‌‌هایی باعث شده تا دیوارهای قدیمی بازار تراشیده شود و از نئوپان استفاده شود. تصور می‌کنم که این موضوع می‌تواند در زلزله‌های احتمالی برای بازار آسیب‌زا باشد. چاه‌های جذبی بازار نیز از دیگر موضوعاتی است که به تازگی با آن آشنا شدم که این هم می‌تواند خطرناک باشد. در بازار ۵۰۰ حلقه چاه جذبی وجود دارد. جذب فاضلاب بازار از طریق چاه جذبی باعث شده تا بافت خاک محدوده بازار تراکم طبیعی خودش را از دست دهد و پایداری لازم را نداشته باشد. این موضوع نیازمند ورود جدی شرکت آب و فاضلاب است. عدم تناسب معابر و جمعیتی که در بازار حضور دارند هم از دیگر موضوعاتی است که می‌تواند برای بازار تهران مشکل آفرین باشد.

| محمد سعید ایزدی |

| معاون سابق وزیر راه و شهرسازی |

به دنبال عوامل وحدت‌بخش باشیم

در وهله اول باید بدانیم که بازار یکی از پیچده‌ترین عرصه‌های شهری است و قابل قیاس با هیچ عرصه دیگری نیست. به نظر می‌رسد که تمام نابه‌سامانی‌ها در بازار تهران تجسم کالبدی تفرقه است. تقابل بین مالکان و بهره‌برداران، تقابل بین مدیریت شهری و بازاریان، تقابل‌هایی که بین دستگاه‌های دولتی و عدم ایفای نقش درست آن‌ها وجود دارد. اگر می‌خواهیم راه‌حل‌محور بحث کنیم باید به دنبال عوامل وحدت بخش و نیروهای انسجام بخش بگردیم. به نظر می‌رسد که اولین راه‌حل برای رفع این آشفتگی این است که به وحدت برسیم. در ابتدا باید آگاهی‌رسانی بین همه بهره‌برداران اتفاق بیفتد و بدانیم که در وهله اول چه مخاطراتی بازار را تهدید می‌کند، این شاید خودش عامل مهمی باشد که ما را به هم نزدیک کند. بهره‌برداران اکنون حداکثر استفاده از مکان را می‌کنند بدون اینکه تعلق خاطری به بازار داشته باشند.

| اکبر تقی‌زاده |

| مجری طرح مرمت بازار تبریز |

باید به ایمنی اقتصادی هم توجه کرد

ایمنی را نباید تنها به حوزه آتش‌سوزی و زلزله محدود کرد. چند حوزه دیگر هم هست که اگر ایمنی در آن‌ها اتفاق نیفتد بازار به نحو دیگری می‌میرد. اولین آن ایمنی اجتماعی بازار است که اگر برای این موضوع تدبیری نکنیم، بازار محل جرم و فساد می‌شود. در این ۴۰ سال اخیر روال کار در بازار به ترتیبی پیش رفته که ارزش‌های انسانی موجود در بازار یا تک به تک از دست رفته یا به دلایلی عمرشان تمام شده است. در واقع بازتولید سرمایه‌های انسانی جزو اولویت‌های کاری ما در بازار نیست و این تنها محدود به بازار تهران نیست و ما در بازار تبریز هم این مشکل را داریم. دومین حوزه‌ای که باید به آن توجه کرد، ارزش‌های اجتماعی لازم برای حضور در بازار است، بازار در حال حاضر شرایط کسب‌وکار قدیمی خودش را که مبتنی بر ارزش‌های اجتماعی بوده است، ندارد. کسانی که در حوزه اخلاق در کشور فعالیت می‌کنند، باید به برگرداندن ارزش‌های اجتماعی در بازار کمک کنند. علاوه بر اینها بایستی به ایمنی اقتصادی در بازار هم اندیشید. در حدود ۵۰ سال اخیر بازار از حالت عمده فروش به خرده فروش تبدیل شده است. پیشتر تنها در حاشیه بازار خرده فروش وجود داشت و سراها و تیمچه‌ها کار خرده فروشی نمی‌کردند اما اکنون برعکس شده است.

| سولماز شمشیری |

| معمار و طراح شهری |

بازاری‌ها از مدیریت شهری خدمات نمی‌گیرند

بازار تهران در مقیاس ملی کار می‌کند و ابعاد سیاسی دارد و از بسیاری جهات قابل قیاس با هیچ بازار دیگری نیست. تجربه ما نشان می‌دهد که اگر بازاریان حرکت مطلوبی از طرف نهادهای عمومی و دولتی ببینند، حرکت‌های روبه جلویی خواهند داشت. سه سال و نیم پیش وقتی ما از سازمان نوسازی مامور شدیم و به دفتر توسعه محله بازار آمدیم بی‌اعتمادی شدیدی به شهرداری و میراث فرهنگی وجود داشت. این بی‌اعتمادی هم از اینجا نشات می‌گیرد که بازاری‌ها از سمت مدیریت شهری خدماتی دریافت نمی‌کنند.
چند ایستگاه مترو در اطراف بازار تهران افتتاح شده و مردم به سمت بازار کشیده شده‌اند اما این مردم کمترین نیازشان که سرویس بهداشتی باشد هنوز برطرف نشده است. این مشکل از دهه ۴۰ که طرح تفصیلی بازار تهران تهیه شده است، به عنوان مشکل مطرح شده است تا همین الان. اگر نهادهای عمومی در قبال عوارضی که دریافت می‌کنند، خدمات بدهند مطمئنا کسبه هم همکاری‌های لازم را به آن‌ها می‌کنند. این خدمات‌دهی از سمت مدیریت شهری جایگاه ضعیفی دارد. پیشکسوتان بازار همیشه پای کار بودند و بدون چشم‌داشت مسائل بازار را پیگیری می‌کنند، اگر مدیریت قرار است به خود بازاری‌ها منتقل شود باید قدرت‌های اجرایی هم به آن‌ها منتقل شود. برای انسجام بخشی، مدیریت شهری باید همراهی بیشتری با بازاریان داشته باشد.

| علی محمد سعادتی |

| شهردار سابق منطقه ۱۲ شهرداری تهران |

توجیهات اقتصادی برای عدم همراهی در ایمن سازی

به نظر می‌رسد که به موضوع ایمنی بازار تهران همچنان به صورت دغدغه و نفر و نفر نگاه نمی‌شود. به ویژه اینکه تفرق بین صنفی و گسترش بازار و تنوع اصناف نسبت به قبل بیشتر شده است. اما به هر ترتیب به نظر می‌رسد که زحمات حوزه‌های اجرایی و عملیاتی در سال‌های اخیر از آتش نشانی گرفته تا شهرداری و دیگر نهادها آنچنان که باید با همراهی جامعه اجتماعی و اصناف بازار تهران همراه نبوده است. البته نکاتی که دوستان مطرح می‌کنند نکات درستی است. در این سال‌ها به ویژه در این دو سال اخیر که مساله کرونا سایه سنگینی به لحاظ اقتصادی روی بازار تهران انداخته است. مساله مالیات و ضرورتی که باید از تولیدکنندگان داخلی یا عرضه کنندگان داخلی اخذ شود و البته فشارهای اقتصادی که ما عموما در سطح جامعه داریم موجب شده تا همه فعالان اقتصادی توجیهی برای عدم همراهی در ایمن‌سازی داشته باشند. به نظر می‌رسد که برگزاری نشست‌ها و اطلاع‌رسانی بیشتر یا حرکت‌هایی که در قالب آموزش در بازار تهران توسط شهرداری و ستاد مدیریت بحران و مانورها و متاسفانه حوادثی که هر از گاهی با آن مواجه می‌شویم زنگ خطرهایی است که به صورت مقطعی عزمی برای ایمنی در بازاریان و کسبه ایجاد می‌کند اما به فراموشی سپرده می‌شود. مساله اوقاف و اختلاف بین مالکان و مستاجران و تقابلی که در حقوقشان وجود دارد هم می‌تواند در این میان مورد توجه باشد.