دور آخر مذاکرات هسته‌ای است. هیات‌ها به پایتخت‌ها رفته و آخرین رایزنی‌ها را انجام داده‌اند. برخی از اختلاف‌ها هنوز حل و فصل نشده ولی مذاکرات از صبح زود تا پاسی از شب در وین ادامه دارد. جنگ اوکراین هم ضرب‌الاجلی را برای مذاکره‌کنند‌گان ایجاد کرده است. اروپا و آمریکا دیگر روی خوش سابق را به روسیه نشان نمی‌دهند. ایران حالا خود باید از مطالباتش دفاع کند و همزمان توازن را برای دستیابی به توافق حفظ کند اگرچه نماینده روسیه در مذاکرات همچنان می‌کوشد سخنگوی اصلی مذاکرات باشد. تحلیل‌گران اما از رسیدن به بن‌بستی خطرناک روایت می‌کنند و انعطاف ایران و آمریکا را لازمه عبور از آن می‌دانند. در ایران اما اوضاع امیدوارکننده‌تر است. رایزنی تلفنی وزیر امور خارجه با همتای قطری خود که واسطه ایران و آمریکا است از یک سو و تلاش شورای عالی امنیت ملی برای اقناع نمایندگان درباره بایدها و نبایدهای توافق و چند و چون اجرای قانون اقدام راهبردی، نشانه‌هایی است که شاید خبر از اعلام توافق در آینده نزدیک می‌دهد.

علی باقری‌کنی، مذاکره کننده ارشد ایران سه روز پیش به وین برگشت. آن هم پس از سفری فوری به تهران. این سفر در شبکه‌های اجتماعی تحت عنوان احضار معاون وزیر امور خارجه تفسیر شد اما هیچ مقام مسئولی در ایران، چه در وزارت امور خارجه، چه در دولت و چه در شورای عالی امنیت ملی حاضر به تایید این مهم نشد. همانطور که هیچکس آن را تکذیب نکرد. باقری کنی در جریان سفر خود به تهران دست کم در دو جلسه شورای عالی امنیت ملی حاضر و در کنار وزیر امور خارجه به اعضای شورا گزارشی درباره روند مذاکرات و مطالبات طرف غربی ارائه کرد. محمدباقر قالیباف در قامت رئیس مجلس بخشی از این گزارش‌ها را به اطلاع نمایندگان در جلسه غیرعلنی پارلمان رساند. نمایندگان اما همچنان بر لزوم اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس تاکید داشتند. قانونی که در جریان آن همه تحریم‌ها باید به صورت همزمان لغو شود در غیر این صورت ایران حاضر به اجرای تعهدات خود براساس توافق برجام نخواهد بود. موضوعی که خود یکی از اصلی‌ترین اختلافات موجود در مذاکرات وین است. وزارت امور خارجه حالا در ایران می‌کوشد علاوه بر جلب نظر اروپا و آمریکا برای دستیابی به توافق، تندروهای داخلی را هم قانع کند. تندروهایی که البته بخشی از اظهاراتشان همان گفته‌های منتقدان دیروز برجام و مذاکره‌کنندگان امروز است. شورای عالی امنیت ملی هم البته در این مسیر دست به کار شده و با برگزاری جلساتی تلاش می‌کند نظر نمایندگان را جلب کند. آن هم در شرایطی که از آلمان گرفته تا فرانسه و آمریکا، همه و همه بر لزوم حصول توافق تا پایان هفته اصرار دارند. ایران اما پیشتر تاکید کرده بود که هیچ ضرب‌الاجلی را به رسمیت نمی‌شناسد. این موضوع رسما از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام شده بود ولی دیروز شمخانی در دیدار با نمایندگان صراحتا از لزوم دستیابی هرچه سریعتر به توافق گفته، توافقی که سایه جنگ اوکراین بر آن سنگینی می‌کند.
اقناع پارلمان
«صبح دیروز در جلسه ویژه‌ای با حضور علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در محل دبیرخانه شورا، آخرین تحولات مذاکرات لغو تحریم‌ها بررسی و تشریح شد»؛ این خبری است که نور نیوز، رسانه متعلق به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی منتشر کرده است. این رسانه درباره چند و چون این نشست نوشته که «روند طی شده از ابتدای دور جدید مذاکرات در دولت سیزدهم و پیشرفت‌ها و چالش‌های موجود و همچنین اصلی‌ترین اولویت‌هایی که در دستور کار تیم مذاکره‌کننده ایران است به اطلاع نمایندگان حاضر در جلسه رسید. دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در این جلسه با تاکید بر ضرورت حل سریع چند موضوع باقی مانده در مذاکرات که هنوز پیرامون آن توافقی حاصل نشده است، اظهار کرد: «تجربیات تلخ ناشی از بدعهدی آمریکا و بی‌عملی اروپا، تامین الزامات شکل‌گیری توافقی قابل اتکا، متوازن و پایدار را اجتناب‌ناپذیر کرده است.» شمخانی تاکید کرد: «راهبرد اصلی کشور در کنار تلاش برای رفع تحریم‌ها، تمرکز بر ایجاد سازوکارهای بی‌اثر کردن ابزار تحریم است و خوش‌بختانه در این زمینه اقدامات بسیار خوبی انجام شده است.» نمایندگان حاضر در جلسه نیز با اشاره به عبور کشور از گلوگاه‌هایی که به دلیل تحریم‌های ظالمانه در اقتصاد کشور و معیشت مردم ایجاد شده بود، بر تداوم تلاش موثر تیم مذاکره‌کننده ایران به منظور استیفای حقوق از دست رفته ملت در توافق‌نامه برجام تا حصول نتیجه تاکید کردند.» این اظهارات در شرایطی صورت گرفته که نمایندگان اصرار بر لزوم اجرای کامل قانون اقدام راهبردی مجلس دارند. برخی از آنان نیز توافق دوباره را نیازمند تصویب در مجلس می‌دانند هرچند که بعید است هیات رئیسه و البته شورای عالی امنیت ملی زیر بار این مساله بروند.
فرصت چند روزه
همزمان با اظهارات شمخانی و تاکید او بر حل و فصل اختلافات باقی مانده میان ایران و آمریکا در سریع ترین زمان ممکنه، صدر اعظم آلمان نیز در اظهاراتی تاکید کرده که فرصت برای دستیابی به توافق وین است. اولاف شولتز چهارشنبه برای دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی به فلسطین اشغالی سفر کره است، به خبرنگاران درباره مذاکرات وین گفت: «آنچه می‌خواهیم شاهدش باشیم، این است که در وین توافقی حاصل شود. اکنون زمان تصمیم‌گیری فرا رسیده است. این کار نباید بیش از این به تعویق بیفتد و نمی‌تواند هم بیش از این به تعویق بیفتد.» موضعی مشابه این پیشتر هم از سوی فرانسه و پیش از آن نیز از سوی وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا هم اعلام شده بود ولی ایران تا دیروز حاضر به پذیرش این محدودیت نبود.
آخرین اختلافات
«متاسفانه در سه یا چند موضع اصلی طرف‌های غربی و آمریکا تصمیمات سیاسی خود را نگرفته‌اند و آنچه که در این تعهد انجام دادیم در تمامی تماس‌ها و گفت‌وگوهایمان بر این موضوع تلاش کردیم خطوط قرمز ایران منطق ایران و دلیلش در مورد این خطوط قرمز و همچنین چگونگی مرتفع کردن موضوعات باقی‌مانده کاملا برای طرف غربی روشن کنیم و مواضع ایران را در این ارتباط تبیین کنیم و اکنون ابهامی برای واشنگتن و غرب در مورد این خطوط قرمز وجود ندارد و تاکید کردیم از خطوط قرمز خود عبور نمی‌کنیم و همانطور که گفتم الان در نقطه‌ای هستیم که ابهامی برای واشنگتن و اروپا در این زمینه نیست و انتظار قطعی داریم که طرف‌های اروپایی بیش از این موضوع را کش ندهند»؛ این آخرین موضع اعلام شده از سوی سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه درباره اختلافات باقی مانده در مذاکرات وین است. پیش از این نیز اعلام شده بود که باقری کنی با دستورالعملی جدید به وین برگشته است. ایران هیچ جزئیاتی از این دستورالعمل ارائه نکرد اما چند روز بعد ایران از نقش مخرب فرانسه به تندی انتقاد و تاکید کرد که این کشور یکی از موانع دستیابی به توافق به شمار می‌رود. باز هم خبری از جزئیات نبود تا اینکه منابع اروپایی پرونده‌های باقی مانده در موضوعات پادمانی را یکی از مهم‌ترین اختلافات اعلام کردند.
ماجرا از آن قرار است که ایران خواستار بسته شدن پرونده‌های «ادعایی» آژانس بین‌الملل انرژی اتمی درباره کشف ذرات اورانیوم در محل‌های مختلف شده است. مطالبه‌ای که با مخالفت تند طرف فرانسوی مواجه شده است. این پرونده‌ها مشخصا به 3 مرکزی در ایران اختصاص دارد که آژانس بین‌الملل انرژی اتمی پیشتر اعلام کرده در آن ذرات «اورانیوم» یافته است. این آژانس همچنین از کشف ذرات «ایزوتوپ» در محلی چهارم نیز خبرداد. این 4 محور موجب تشکیل 4 پرونده برای ایران با 4 پرسش شد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی پیشتر گفته بود که بدون ارائه پاسخ مشخص از سوی ایران، امکان بسته شدن پرونده‌های ایجاد شده وجود ندارد. او همان زمان تاکید کرده بود که ایران پاسخ سوالات آژانس درباره فعالیت‌های اتمی خود را نمی‌دهد و با این وضعیت مدیرکل قادر نیست تایید کند که فعالیت‌های اتمی ایران کاملا صلح‌آمیز است. ایران اما همچنان بر خواسته خود اصرار دارد. بریتانیا هم اما مخالفت خود با این مطالبه را اعلام کرده است. رویترز به نقل از منابع انگلیسی نوشت که «هیچ‌کدام از دولت‌ها حاضر به مصالحه بر سر وظایف اصلی آژانس و سوالات آن درباره ماهیت اقدامات اتمی جمهوری اسلامی نیستند.» همین اختلافات سبب شد تا برخی تحلیل‌گران از نزدیکی مذاکرات وین به شکست سخن به میان آورند. علی واعظ، تحلیل‌گر گروه بین‌المللی بحران در امور ایران و مشاور تیم آمریکا در وین سه شنبه شب در شبکه اجتماعی کلاب هاوس گفت که طرف‌های آمریکایی و اروپایی نشستی را برای بررسی راهکارهای جایگزین مذاکرات وین برگزار کرده‌اند. او البته صبح دیروز در توئیتر خود تاکید کرد که نگفته مذاکرات وین شکست خورده بلکه گفته با توجه به بن بست‌های ایجاد شده، اروپا و آمریکا به دنبال راهکارهای جایگزین رفته‌اند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد 72 ساعت آینده حساس و سرنوشت ساز خواهد بود. برجام در یک قدمی احیا قرار دارد ولی اختلافات باقیست. اختلافاتی که اگر حل و فصل نشود، می‌تواند برجام را رسما به توافقی تاریخ مصرف گذشته تبدیل کند. آخرین اظهارنظر گروسی اما امیدها را همچنان زنده نگه داشته است. او تاکید کرده که پیشرفت‌هایی درباره پرونده پادمانی ایران حاصل شده است. این پیشرفت‌ها در صورت تامین مطالبات تهران می‌تواند موجب اعلام توافق تا پیش از پایان هفته شود.