کمبود حدود 100 قلم دارو در بازار ایران به علاوه افزایش قیمت داروهای در دسترس مردم سبب شده تا انتقادها از دولت دو چندان شود. رئیس دولت سیزدهم دیروز تاکید کرد که افزایش قیمت دارو در ایران و کمبود آن، رنجی مضاعف برای بیماران است. ابراهیم رئیسی گفت که گرانی دارو نباید اتفاق بیافتد. این در حالیست که دولت در لایحه بودجه 1401 ارز 4200 تومانی در نظر گرفته شده برای واردات دارو را حذف کرده است. اقدامی که با انتقاد نمایندگان مجلس به ویژه اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مواجه شده است. نایب رئیس این کمیسیون دیروز تاکید کرد به‌رغم نظر دولت، مجلس قطعا ارز لازم برای واردات دارو را در بودجه لحاظ می‌کند. اقدامی که سبب شده دولت و مجلس تقابل هایی را در مساله دارو تجربه کنند.

تقریبا از اواسط پاییز بود که مساله افزایش قیمت دارو در ایران به شکل یک بحران ظاهر شد. انتقادها به افزایش چندین برابری قیمت داروهای برخی بیماری‌ها در ایران دو چندان شد. شبکه‌های اجتماعی شد محلی برای بیان اعتراض مردم. پس از آن، مساله کمبود دارو هم مطرح شد. بسیاری از داروخانه‌ها در شهرستان‌ها و حتی کلان‌شهرها از تهیه برخی داروهای مورد نیاز مردم عاجز بودند. اوضاع برای مبتلایان به بیماران خاص هم وخیم‌ شد. بیماران مبتلا به سرطان از افزایش چند صد درصدی داروهای مورد نیاز خود می‌گویند. کمبود دارو سبب شده تا آنان به سمت بازار سیاه بروند و همین مساله مشکلات آنان را دوچندان کرده است. همزمان این بحران با حذف ارز ترجیحی اختصاص داده شده برای دارو سبب شد تا انگشت اتهام به سمت دولت گرفته شود. دولت در این میان بیشتر سکوت اختیار کرد. سید ابراهیم رئیسی در قامت رئیس‌جمهوری اما 2 مرتبه دست کم به صورت علنی به مساله دارو ورود کرد. او هر 2 بار خواستار تامین داروی مورد‌نیاز و جلوگیری از افزایش قیمت آن شد. این در حالیست که در بودجه 1401 تقدیم شده به مجلس یازدهم ارز ترجیحی اختصاص داده شده به دارو حذف شده است. اقدامی که عملا به معنی واردات دارو و مواد مورد‌نیاز برای تولید آن با ارز ترجیحی یا آزاد است و این یعنی تحمیل دوباره افزایش قیمت به بازار. همین مساله سبب شده تا نمایندگان مجلس به انتقاد از دولت پرداخته و تاکید کنند که برای دارو ارز 4200 تومانی در نظر می‌گیرند.
تناقض‌های دولت
تاکید رئیس‌جمهوری بر مساله حل مشکلات بازار دارو اما تنها اظهارات او نیست. ابراهیم رئیسی در مرداد ماه حاضر به پذیرش مساله کمبود دارو در ایران نشد. این در حالیست که همان زمان جسته و گریخته زمزمه کمبود دارو در ایران در جامعه مطرح بود هرچند که به شکل یک بحران ظاهر نشده بود. او بیست و دوم مرداد ماه صراحتا اعلام کرد که در ایران «دارو به اندازه کافی وجود دارد». او اما چند ماه بعد رسما این اظهارات خود را نقض و به مساله کمبود دارو در بازار ایران اعتراف کرد: «وزارت بهداشت با فوریت هرگونه کمبود دارو و افزایش احتمالی قیمت آن را پیگیری کرده و اجازه ندهد هیچ‌گونه نگرانی برای مردم ایجاد شود.» این اظهارات در جریان جلسه هیات دولت بیست و چهارم آذرماه مطرح شد. رئیس‌جمهوری دیروز بار دیگر به مساله کمبود دارو در ایران اشاره کرد و برای دومین بار از وزارت بهداشت خواست تا نسبت به حل و فصل معضل کمبود دارو در ایران اقدام کند: «اینگونه گرانی‌ها که رنج مضاعفی بر بیماری است به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست و نباید اتفاق بیفتد و لازم است وزارت بهداشت و درمان با جدیت آن را پیگیری کند و اجازه ندهد افراد سوداگر در زمینه گرانی اقلام دارویی فعال شوند.» مقصود رئیسی از «سوداگران» بازار دارو مشخص نیست. او پیش از این نیز موضوع افزایش قیمت دلار در ایران را به گردن سوداگران و سودجویان انداخته بود. این در حالیست که جلیل سعیدلو، دبیر انجمن داروسازان کمبودهای بازار دارو را نه نتیجه اقدامات «سوداگران» بلکه سیاست گذاری های مسئولان دولتی دانسته و به شبکه خبر گفته بود: «زنجیره تامین دارو زنجیره‌ای به هم پیوسته است و هرگونه اختلال در این زنجیره می‌تواند منجر به کمبود دارو بشود. وقتی سهمیه ارزی تامین کنندگان دارو و شرکت‌های دارویی تامین نشد یک مقدار تعداد اقلام دارویی که کمبود دارد افزایش پیدا کرد. کمبود دارو در زمینه داروهای وارداتی بیشتر حس می‌شود، اما چون قسمتی از مواد اولیه و مواد موثره داروها وارداتی است این کمبود به داروهای تولید داخل هم تعمیم پیدا کرده است.» او از کمبود 100 قلم دارو در بازار ایران گفته بود.
تداوم حذف ارز دارو
چهار روز پیش، اول دی‌ماه شرکت «تولید دارو» در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که قیمت برخی اقلام دارویی تولید شده توسط این شرکت بین 2 تا 196 درصد افزایش یافته است. 21 قلم دارویی که بنا به اطلاعیه این شرکت افزایش قیمت را تجربه کرده اند، عمدتا داروهای مورد مصرف عموم مردم است: «شیاف اطفال استامینوفن»، «شیاف بالغین استامینوفن»، «شربت کوفکس» و…. نکته اینجاست که اگر این شرکت ها همچنان مواد لازم برای تولید این داروها را با ارز 4200 تومانی وارد می کنند، این افزایش قیمت چرا صورت گرفته است؟ پرسشی که مسئولان دولتی دست کم تا این لحظه هیچ پاسخی به آن نداده اند. در این میان کم نیستند داروسازانی که خواستار حذف ارز ترجیحی در مساله واردات دارو هستند. مجتبی سرکندی، داروساز یکی از این افراد است. او در اظهاراتی که خبرگزاری «شفقنا» منتشر کرده، گفته است:‌ «چنانچه ارز دولتی داروها حذف شود و این داروها با ارز نیمایی یا آزاد تامین شود، در این صورت قیمت دارو به ۴ تا ۶ برابرمی‌رسد اما می‌توان مابه‌التفاوت ارز دولتی و نیمایی را به سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت کرد تا بیمه‌ها بتوانند میزان پوشش داروها را بالاتر ببرند و به بیماران فشار مضاعف مالی وارد نشود. تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به صنعت دارو، پیامدهای منفی بسیاری در بازار دارویی کشور به دنبال داشته است، به علت قیمت ارزان‌ داروها در ایران، به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند و این امر مزیدی بر کمبود داروها در کشور می شود.»
اختلاف مجلس و دولت
فارغ از تناقض‌های موجود در اظهارات رئیس‌جمهوری و البته روند حذف ارز 4200 تومانی در ایران، نکته قابل توجه در این میان اختلاف ایجاد شده میان مجلس یازدهم و دولت سیزدهم است. دولت حدود یک ماه پیش لایحه حذف ارز ترجیحی را تقدیم مجلس کرد. نمایندگان مجلس هم با دو فوریت و هم با یک فوریت این لایحه مخالفت کردند تا این لایحه با قرار گرفتن در ترافیک کاری بهارستان عملا از دستور کار نمایندگان خارج شود. این اقدام پیام واضحی بود از مخالفت مجلس با حذف ارز ترجیحی. دولت اما بر تصمیم خود اصرار داشت در نتیجه در لایحه بودجه 1401 حذف ارز ترجیحی را کلید زد. این اقدام با مخالفت نمایندگان مجلس مواجه شد. مخالفت هایی که همچنان ادامه دارد. سیدمحمدرضا میرتاج الدینی در همین راستا در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت:‌ »در سال‌های اخیر به‌رغم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به کالاهای اساسی، این کالاها با قیمت مناسب به دست مردم نرسیده و تنها عده‌ای خاص از رانت آن استفاده کرده‌اند. علی‌رغم پیشنهاد و عزم دولت برای حذف این موضوع، قطعا ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تهیه دارو و گندم در سال ۱۴۰۱ حذف نمی‌شود.» این اظهارات عملا بدان معناست که نمایندگان ارز 4200 تومانی را در بودجه 1401 احیا می‌کنند. هنوز مشخص نیست سقف و کف عدد در نظر گرفته شده از سوی آنان چقدر است اما هیات رئیسه مجلس و شخص محمدباقر قالیباف نیز مخالفتی با این مساله ندارد. همایون سامه یح نجف آبادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز در اظهاراتی افزایش قیمت دارو در سال آینده را نتیجه حذف ارز 4200 تومانی دانسته و گفته است: «به دلیل اتمام بودجه‌ای که با ارز 4200 تومانی جهت خرید مصوب شده بود و در مهرماه به طور کلی به اتمام رسید، تا یک مدتی به‌دلیل نبود بودجه و ارز دارو وارد نمی‌شد. مجبور شدیم مقداری مواد اولیه را با ارز نیمایی وارد کنیم. در حال حاضر حدود 700 میلیون دلار برای واردات دارو تخصیص داده‌اند و تا انتهای سال 1400 وارد می‌شود اما به نظر می‌رسد که این مقدار ارز هم کفاف نیازهای دارویی کشور را نمی‌دهد. بنده احتمال می‌دهم در سال آینده، دارو به اندازه کافی موجود باشد اما قیمت دارو به نسبت سال 1400 بسیار گرانتر خواهد بود. امیدوارم شرکت‌های بیمه‌ای از بیماران جهت پرداخت هزینه دارو حمایت کنند.» بدین ترتیب به نظر می‌رسد اختلاف دولت و مجلس بر سر بودن یا نبودن ارز 4200 تومانی در لایحه بودجه 1401 با تشکیل کمیسیون تلفیق دو چندان شود. اختلافاتی که باید امیدوار بود نتیجه آن افزایش دوباره قیمت دارو و سخت تر شدن زندگی مردم نباشد.