سال‌هاست که برخی از سیاستمداران آمریکایی تلاش می‌کنند تا میزان مالیات بر درآمد سوپرمیلیاردرها را افزایش دهند. قوانین مالیاتی که از ابتدا بر مبنای مالیات بیشتر سوپرپولدارها وضع شد تا ثروت یکجا متمرکز نباشد و از آن بتوان برای زیرساخت‌ها و رونق اقتصادی جامعه استفاده کرد. افزایش مالیات سوپرمیلیاردرها می‌تواند تاثیر به‌سزایی روی تغییرات اقلیمی و کاهش اثرات آن داشته باشد. با این همه سوپرمیلیاردها مثل بقیه نیستند؛ نه در میزان درآمد، نه در خرج کردن و نه حتی در پرداخت مالیات.

شروع فصل آتش‌سوزی‌ها در آمریکا و کانادا، وقوع سیل در اروپا و ثبت رکورد گرما در خاورمیانه نشان می‌دهد که دنیا باید استفاده از سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد و روی انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کند. با اینکه فاکتورهای بسیاری در آتش‌سوزی‌های فصلی نقش دارند اما تعداد آنها در کانادا در ۵۰ سال گذشته دو برابر شده است.
امسال شاهد رقابت سوپرمیلیاردرها در ساخت سفینه‌های فضایی بودیم که نشان می‌دهد برای رسیدن به اهداف معاهده پاریس راه درازی را باید طی کرد. کسانی که می‌خواهند از کره زمین دور شده و در فضا گردش کنند می‌توانند بلیت ویرجین گالاکتیک ریچارد برنسون، میلیاردر بریتانیایی، اسپیس‌ایکس ایلان ماسک و یا با نیوشپرد جف بزوس را بخرند. هر چقدر تقاضا برای گردش در فضا بیشتر و سرعت به عمل آمدن آن سریع‌تر باشد، اثر آن بر محیط زیست بیشتر می‌شود. هزینه این گردش و لوکس بودن آن با مصرف سوخت‌های فسیلی ارتباط مستقیم دارد. حالا که تغییرات اقلیمی به شکل واقعی یک بحران خود را نشان داده و با وجود همه‌گیری کرونا سوپرپولدارها می‌توانند به جای رقابت بر سر فرستادن انسان به فضا، هزینه آن را صرف کره زمینی بکنند که برای بسیاری غیرقابل سکونت شده است. سوپرمیلیاردرها می‌توانند جزیره بخرند، پناهگاه‌های زیرزمینی بخرند اما هیچ‌وقت نمی‌توانند از کره زمین فرار کنند. بر اساس گزارش مجله فوربز و داده‌های گزارش سازمان ملل برای نجات ۴۱ میلیون نفر که از گرسنگی رنج می‌برند تنها به ۶ میلیارد دلار نیاز است در صورتی که برای گذراندن ۴ دقیقه در فضا هزینه بسیار بیشتری صرف می‌شود.
سوپرمیلیاردرها شبیه بقیه پولدارها نیستند. رمز‌ارزها و بالارفتن قیمت سهام در بازار بورس ۶۶۰ نفر دیگر را به سی و پنجمین فهرست امسال میلیاردهای مجله فوربز اضافه کرده است. ۴۹۳ نفر اولین بار است که در این فهرست قرار می‌گیرند. ۸۶درصد دیگر نیز نسبت به سال گذشته پولدارتر شده‌اند. اما جف بزوس برای چهارمین سال متوالی پولدارترین فرد جهان شناخته شده که ارزش سرمایه‌اش به ۱۷۷ میلیارد دلار می‌رسد. ایلان ماسک هم با ۱۵۱ میلیارد دلار بعد از بزوس قرار دارد. آنها مانند بزوس و ماسک در مقایسه با سرمایه‌ای که دارند،‌ مبلغ ناچیزی را بابت مالیات بر درآمد پرداخت می‌کنند؛ گاهی حتی هیچ.
پروپابلیکا ProPublica رسانه مستقل آمریکایی است که در حوزه روزنامه‌نگاری تحقیقی کار می‌کند. روزنامه‌نگاران این رسانه به مدارک محرمانه‌ای در داخل سازمان مالیات آمریکا دست پیدا کرده‌اند که بحث پرداخت مالیات سوپرمیلیاردها را نسبت به بقیه افراد جامعه داغ‌تر کرده است.
فرار قانونی
سوپرپولدارها سال به سال پول‌دارتر می‌شوند. چون همیشه مجبور نیستند سهم خود را برای تامین زیرساخت‌های جامعه پرداخت کنند. این قانون مالیات آمریکاست.
در اولین گزارش پروپابلیکا نام‌های آشنای دیگری نیز به چشم می‌خورند؛ مایکل بلومبرگ،‌ تاجر و شهردار پیشین نیویورک و نامزد حزب دموکرات در آخرین دوره انتخابات آمریکا به همراه وارن بافه، یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران بازار بورس. آنها با اینکه از طرح افزایش مالیات برای پولدارها حمایت کرده‌اند اما اسناد و مدارک نشان می‌دهند که هیچ مالیاتی بابت درآمدشان پرداخت نکرده‌اند. برخی از سوپرمیلیاردرها در برگه‌های مالیاتی‌شان میزان هزینه و ضرر مالی خود را بیشتر از درآمدشان اعلام کرده‌اند تا مجبور نشوند برای درآمد خود، مالیاتی بپردازند. روشی که افرادی مانند دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، از آن استفاده کردند تا هیچ مالیاتی نپردازند. جف بزوس که پولدارترین فرد روی کره زمین است و با سرمایه عظیم و رو به افزایش خود برای رفتن به فضا سفینه می‌سازد، در سال‌های اخیر بارها اعلام کرده بابت درآمدش هیچ مبلغی به دولت بدهکار نیست.
گزارش پروپابلیکا همچنین نشان می‌دهد ایلان ماسک، بنیانگذار شرکت اسپیس ایکس و مدیر اجرایی تسلا موتورز که ثروتش در سال‌های اخیر چندین برابر شده، سال ۲۰۱۸ اعلام کرده که هیچ مالیاتی بابت درآمد خود نباید بپردازد.
موضوع اینجاست که تمام این فرارهای مالیاتی کاملا قانونی هستند.
نقشه راه فرار
چگونه پولدارترین شهروندان آمریکایی می‌توانند بار پرداخت مالیات را از روی شانه خود خالی کنند؟ دلیل آن این است که قوانین مربوط به پرداخت مالیات در آمریکا بر اساس میزان درآمد و حقوق شهروندان است اما سوپرمیلیاردرها پول خود را بیشتر به شکل سهام و دیگر سرمایه‌گذاری‌ها نگه می‌دارند که هیچ نوع مالیات سالانه‌ای برای آنها تعیین نشده. فرض کنیم بزوس برای خرید خانه جدیدش ۱۰۰ میلیون دلار نیاز دارد. او می‌تواند به راحتی تعدادی از سهام شرکت آمازون در بازار بورس را بفروشد و پول را جور کند. اما بزوس نمی‌خواهد مالیاتی بابت فروش این سهام بپردازد.
پس به بانک می‌رود و می‌گوید شما که من را می‌شناسید، به من وام ۱۰۰ میلیونی با بهره کم بدهید. پشتوانه این وام هم سرمایه‌ای است به نام شرکت آمازون که همواره رو به افزایش است. بانک‌ها هم کاملا راضی هستند تا به جف بزوس ۱۰۰ میلیون دلار وام بدهند. با این روش بزوس برای بدست آوردن آن ۱۰۰ میلیون دلار چیزی را نفروخته که بخواهد مالیات دهد. در عین حال هم می‌تواند با همین وام از میزان مالیاتی که باید بپردازد کم کند. این همان شکاف بزرگ در سیستم مالیاتی آمریکایی است.
برای خیلی‌ها میزان مالیات بر سود سرمایه کمتر از مالیات بر درآمد است. برای سوپرمیلیاردها حدود ۲۰درصد است. مثلا اگر سهامی را به ارزش ۲۰ دلار خریداری کنید، آن را ۳۰ دلار بفروشید، باید برای ۱۰دلار سودی که کرده‌اید، ‌مالیات بپردازید. اگر ۲۰درصد مالیات شامل سوپرمیلیاردها شود، ۲دلار مالیات پرداخت می‌کنند.
بزوس ولی متفاوت عمل می‌کند. او چون پول زیادی دارد لزومی ندارد مثلا برای خرید هشتمین خانه‌اش تغییر زیادی انجام دهد.
بزوس نه تنها سهامش را نمی‌فروشد و مالیات سود بر سرمایه را نمی‌پردازد، بلکه به دارایی‌هایش هم دست نمی‌زند. ارزش این دارایی‌ها هر سال بیشتر و بیشتر و بیشتر می‌شوند. در نتیجه سرمایه او بیشتر می‌شود و تا زمانی که هیچ کدام را نفروشد، هیچ مالیاتی هم نمی‌پردازد.
رسوایی مالیاتی سوپرمیلیاردرها
با اینکه بیشتر سرمایه سوپرپولدارها در سهام اندوخته شده اما آنها همچنان باید بابت مالیات بر درآمد حاصل از کسب و کارهای خود را بپردازند. اگر فردی درآمدی معادل ۵۲۳هزار دلار داشته باشد باید سالانه ۳۷درصد مالیات بپردازد اما مالیات کمپانی‌های بزرگ حدود ۲۰درصد است.
رسوایی اینجاست که فرار مالیاتی سوپر‌میلیاردها کاملا قانونی است. آنها از همان کد مالیاتی استفاده می‌کنند که کنگره آمریکا آن را نوشته و سازمان مالیات آمریکا یا IRS آن را اجرا می‌کند.
چطور امکان دارد؟
جاناتان وایزمن در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز می‌گوید که شیوه پول درآوردن جف بزوس با ما فرق دارد. مثلا یک آتش‌نشان را در نظر بگیرید. یک آتش‌نشان در آمریکا سالی ۴۰هزار تا ۵۰هزار دلار درآمد دارد. حقوق آنها به صورت چک پرداخت می‌شود. قبل از اینکه آن چک به حساب بانکی آتش‌نشان واریز شود، دولت فدرال و ایالتی مالیات خود را دریافت کرده‌اند. مالیاتی که به آن مالیات بر درآمد می‌گویند. آتش‌نشانان نزدیک به ۲۲درصد از درآمد خود را به اداره مالیات می‌پردازند.
بزوس هم به عنوان مدیر اجرایی شرکت آمازون حقوق دریافت می‌کند. حقوقش ۸۱هزار و ۸۴۰ دلار در سال است. این میزان برای بزوس زیاد نیست. اما درآمد واقعی بزوس خیلی بیشتر از ۸۱هزار دلار است. اگر این درآمد به شکل چک حقوقی نیست پس جف بزوس چگونه پولدارترین فرد جهان است؟ و این میزان سرمایه به میزان مالیاتی که می‌پردازد چه ارتباطی دارد؟
ثروت بسیار بسیار عظیم جف بزوس بیشتر مربوط به دارایی‌های او می‌شود. بیشتر این دارایی در قالب سهام است. بزوس از زمان تاسیس آمازون به عرضه عمومی سهام این شرکت پرداخت. این سهام بخشی از درآمد اوست. افزایش ارزش شرکت آمازون باعث رونق بازار بورس شده و در نتیجه سهام آمازون هم ارزش بیشتری پیدا کرده. در نتیجه ثروت بزوس هم بیشتر و گران‌تر شده. پولدارهای معمولی‌تر مثل پزشک‌ها و وکلا هم پول زیادی در بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما آنها زمانی که نیاز به ایجاد تغییر بزرگی دارند، مثلا زمانی که می‌خواهند ماشین یا خانه‌ای گران‌قیمت بخرند، باید به سهام و دارایی خود دست ببرند و میزان زیادی از آن را بفروشند و مالیات آن را بپردازند که به آن مالیات بر سود سرمایه یا Capital gains tax می‌گویند.
مدیریت پرداخت مالیات
بر اساس سیستم مالیاتی آمریکا، زمانی مالیات پرداخته می‌شود که چیزی فروخته شود. پس تنها کافی است که نفروشید.
اما بزوس باید ۱۰۰ میلیونی را که از بانک قرض گرفته پرداخت کند. قطعا خرده هزینه‌های دیگری نیز دارد. بزوس برای پرداخت این هزینه‌ها از درآمد ۸۱هزار دلاری‌ خود به عنوان مدیر اجرایی آمازون پرداخت می‌کند. هنگامی که موعد پرداخت وام به بانک نزدیک شود،‌ بزوس و دیگر سوپرمیلیاردرها به بانک دیگری می‌روند وتقاضای وام می‌کنند. و برای پرداخت وام بعدی از بانک دیگری وام گرفته می‌شود. این چرخه همواره ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از پولدارها بدهکاری های زیادی دارند. این بخشی از «مدیریت پرداخت مالیات» آنهاست. میزان بدهکاری سوپرپولدارهایی مثل بزوس رقم بسیار بالایی است اما در مقابل ثروت و سرمایه آنها ناچیز است.
از سوی دیگر پزشکی را در نظر بگیرید که ثروتی معادل ۱۰ میلیون دلار دارد. آن پزشک نمی‌تواند مانند بزوس عمل کند. رفتن به بانک برای گرفتن وام روشی پرهزینه است. پزشک باید وکیل و حسابدار استخدام کند که هزینه بسیاری بالایی دارند. ممکن است این هزینه‌ها برای بزوس ناچیز باشند اما برای پزشک قطعا زیاد است.
اینکه سوپرمیلیاردرها چگونه راه فرار مالیاتی را پیدا کرده‌اند به سال‌ها پیش و با تصویب قانون‌های متعدد برمی‌گردد که منجر به شکل‌گیری این سیستم شده است.