10 روز است که فرایند اکتشاف سرب در منطقه امن گلستانک آغاز شده. سازمان حفاظت محیط زیست چند ماه پیش مجوز اکتشاف برای معدنی که زمان فعالیتش به قبل از انقلاب برمی‌گردد صادر کرد. طبق این مجوز، فعالیت معدن فقط در تونل‌های قبلی مجاز بود، اما راه دسترسی را 500 متر بالاتر از معدن قبلی و در دل منطقه حفاظت‌شده احداث کردند. منابع طبیعی نوشهر نیز از پیش هزینه تخریب دو کیلومتر از پوشش گیاهی منطقه حفاظت‌شده را دریافت کرد. قرار است وسط زیستگاه مرال و پلنگ و گراز سرب و روی بیرون بکشند. معدن سرب و روی «قدیر»، دهمین معدن حوالی سه روستای ناصرآباد، چتن و منجیر در مازندران است و اهالی از همین حالا نگران پسابی هستند که چندی دیگر در کنار پساب معادن شن و ماسه و آهک وارد رودخانه آراز خواهد شد.

سه طرح برای معدن‌کاری در منطقه حفاظت‌شده داشتند که از این بین یک طرح در حوالی معدن قبلی مجوز گرفت. مجوز به اسم پی‌ریزی و بهسازی معدن قبلی بود اما مردم محلی می‌گویند مسیر جاده دسترسی در یک خط مستقیم حداقل 800 متر از معدن قبلی فاصله دارد. 10 روز از اولین لودری که به قلب منطقه حفاظت‌شده آوردند گذشته و حالا به عرض 3.5 متر و طول 500 متر از پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده البرز مرکزی- شمالی با خاک یکسان شده است.

خسارت تخریب به منابع طبیعی پرداخت شد

رحمان سینکایی، عضو شورای ده ناصر‌آباد به «پیام‌ما» می‌گوید: «50 سال از زمان فعالیت معدن می‌گذرد و حالا محیط زیست و صنعت و معدن به همین بهانه به شرکت قدیر مجوز اکتشاف داده‌اند.» در مجوز محیط زیست آمده که فعالیت معدن تا اولین تونل قدیر باشد اما حالا راه دسترسی را تا 500 بالاتر از این محدوده قانونی احداث کرده‌اند و برنامه دارند که تا 2 کیلومتر بالاتر هم پیش روند. به گفته سینکایی اساس این تخلف از سمت منابع طبیعی نوشهر بوده است. او در این باره توضیح می‌دهد: «محیط زیست به معدنکار گفته محدوده مجاز فعالیت تا اولین تونل قدیر است؛ ولی متاسفانه از بالای این تونل تا 500 متر بالاتر از مجوز محیط زیست راه کشیدند و منابع طبیعی هم پیش پیش هزینه تخریب را دریافت کرده است.»
به گفته او جاده دسترسی که تاکنون 500 متر از آن کشیده شده 3.5 متر عرض دارد و قرار است تا 1.5 کیلومتر دیگر هم بالا رود: «خود مسئولان منابع طبیعی برایشان مسیر جاده تعیین کردند. منابع طبیعی نوشهر تقریبا دو کیلومتر مسیر جاده را از جنگل‌های انبوه رنگرزی کرده و هزینه این تخریب را هم گرفته است.» عضو شورای ده ناصرآباد این اقدام منابع طبیعی را نمود بارز، تخلف و بی‌قانونی می‌داند: «چطور اگر یک روستایی کپر بزند یا خاری را برای کشیدن دور باغش از جنگل بردارد، باید به پاسگاه برود اما حالا دو کیلومتر جنگل انبوه را تخریب می‌کنند و می‌گویند خسارتش را گرفته‌ایم.» شورای ده این روستا حالا منتظر جلسه فردا است. جلسه‌ای که با حضور بخشدار منطقه، مدیر پهنه اکتشافات مازندران و محیط زیست و جنگلبانی مرزن‌آباد تشکیل می‌شود تا در این خصوص تصمیم گیری کند.

توقف دو روزه فعالیت معدن سرب و روی

تا ده سال پیش ناصرآباد در حال خالی شدن از جمعیت بود. جوانان روستایی به سن ازدواج که می‌رسیدند ناصرآباد را به قصد پیدا کردن شغل ترک می‌کردند. حالا اما چندسالی است که جوانان روستا به امید کار کردن در باغ‌های گیلاس برگشته‌اند. 150 هکتار از زمین‌های ناصرآباد تبدیل شده به باغ‌های گیلاس. محصول آن‌ها حتی به بازار صادراتی هم راه پیدا کرده و هر ساله در فصل برداشت هزار نفر از کارگران فصلی را روانه منطقه می‌کند. از دو روز پیش با اعتراض مردم محلی و فعالان محیط زیست فعالیت معدن متوقف شده است. هرچند فعالان محیط زیست منطقه چشمشان آب نمی‌خورد و می‌گویند این جاده‌سازی از سر گرفته می‌شود. دانیال توحیدی، یکی از فعالان محیط زیست منطقه به «پیام ما» می‌گوید: «کمتر از 7 درصد از مناطق ایران حفاظت‌شده است و حالا می‌خواهند همین 7 درصد را هم از بین ببرند. گلستانک یک موزه طبیعی است و در کنار آن بخش مهمی از جنگل‌های هیرکانی در منطقه البرز شمالی- مرکزی است.» پوشش گیاهی منطقه بیشتر از درخت سرخدار، زرشک و سیب وحشی است. توحیدی می‌گوید: «درخت سرخدار یک درخت کمیاب است اما حالا معدن‌چیان می‌خواهند آن را به نابودی بکشانند.»

شیرابه ده معدن روانه رودخانه آراز می‌‌شود

کجور 73 روستا دارد و روستاهایش با معدن‌کاری عجین شده‌اند. توحیدی می‌گوید:« یک جا آهک برداشت می‌کنند و جای دیگر سیمان و شن و ماسه و غیره. تنوع معدن در محدوده بالاست. اگرچه بقیه معادن در مناطق حفاظت شده نیستند اما چه فرقی می‌کند، دور تا دور روستا‌ها و منطقه حفاظت‌شده معدن زده‌اند. معادنی که همگی شیرابه و پسابشان به رودخانه آراز می‌ریزد و حالا هم دنبال معادن سرب و رویی هستند که تبعات بسیار بالایی روی محیط زیست دارد.»
او معتقد است که مجوز فعالیت این معدن در نهایت منجر به مهاجرت روستاییان و از بین رفتن اشتغال‌شان می‌شود. فاصله رودخانه آراز تا این معدن تنها 700متر است و تاکنون برای احداث جاده کل پوشش گیاهی از بین رفته است.

اکتشاف در محدوده زمستان‌گذران حیات وحش

محدوده فعالیت معدن درست بالای زیستگاه زمستان‌گذران حیات‌وحش منطقه است. توحیدی در این باره توضیح می‌دهد: «زمستان که می‌شود تا 70 متر از گلستانک زیر برف می‌رود. گلستانک تا اردیبهشت ماه زیر برف است و برای همین هم کل حیوانات منطقه از مرال گرفته تا خرس و ببر راهی نقاط پایین‌دست می‌شوند. حالا در همان نقطه زمستان‌گذران حیات وحش برنامه اکتشاف معدن دارند.» جدا از بلوط‌های هزارساله‌ای که با فعالیت معدن قلع و قمع می‌شوند، زیستگاه امن حیات وحش نیز قربانگاه می‌شود. این فعال محیط زیست با اشاره به تجربه معدن فوسک کرمان می‌گوید: «پیش از این در فوسک کرمان همین اتفاق افتاد. اول مجوز معدن دادند و بعد هم شروع به دینامیت کاشتن کردند. در نهایت این کل‌ها و بزها بودند که یکی یکی به زمین افتادند، آن هم بدون این‌که هیچ اثری از زخم و گلوله در بدن آن‌ها باشد.»

جاده مسیر دسترسی شکارچیان را فراهم می‌کند

محمد درویش، عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به «پیام‌ما»می‌گوید: «با احداث این جاده یک گسست اکولوژیکی ایجاد می‌شود و حضور ماشین‌ها و سرو صداها منجر به کاهش تنوع زیستی می‌شود. به علاوه، این جاده مسیر دسترسی برای شکارچیان و متخلفان را هم هموار می‌کند.» به گفته درویش گونه‌های شاخص منطقه پلنگ، کل، بز، شوکا و مرال است. او درباره تاثیر این فرایند اکتشاف بر این حیوانات می‌گوید: «این جاده و فرایند معدن‌کاری محدوده زیستگاهی را دو تکه می‌کند و چون هر وحوشی قلمرویی در منطقه دارد این مسئله باعث نابودی زیستگاه می‌شود و این حیوانات مجبورند به سکونتگاه‌های انسانی یا به قلمروهای یکدیگر نزدیک شوند. فرایندی که دست آخر منجر به مرگ‌و‌میر آن‌ها می‌شود.»

مجوزی برای احداث جاده جدید صادر نشده است

پیگیری «پیام ما» برای مصاحبه با کامبیز محسن سلطانی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست نوشهر بی‌نتیجه ماند. اما حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران می‌گوید که فعالیت معدن در این محدوده قانونی است و مجوز محیط زیست را دارد. او به «پیام‌ما» توضیح می‌دهد: «آنجا سابقه اکتشاف معدن را داشته و از قدیم کار می کرده. مجوزی هم که صادر شده برای پی‌جویی معدن است.» به گفته او مجوز راه دسترسی صرفا برای بهسازی جاده قبلی بوده و برای ساخت جاده جدید مجوزی صادر نشده است. «هم اکنون در حد بهسازی جاده موجود مجوز پی‌جویی داده شده و اگر بعد از مرحله اکتشاف، آن محدوده ذخایر خاصی داشت باشد، مراحل کاری برای دریافت مجوز بهره‌برداری صادر می‌شود.»

فعالیت در محدوده تونل‌های قبلی مجاز است

به گفته مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران، مجوز اکتشاف معدن صرفا در محدوده تونل‌های قبلی صادر شده و عملیات اکتشاف هم در همان محدوده صورت می‌گیرد. کارنامی درباره فعالیت معدن در خارج از محدوده مصوب شده، می‌گوید: «همکاران ما بر این مسئله نظارت دارند و اگر خلاف این مصوبه اقدامی صورت گیرد، برخورد قانونی خواهند داشت.» بنابراین در صورتی که جاده جدیدی برای این معدن کشیده شود و یا فعالیت معدن در خارج از تونل‌های قبلی باشد، مجوز مربوطه باطل می‌شود.

مجوز اکتشاف جدید، محدوده را از فهرست مناطق حفاظت‌شده خط می‌زند

حمید جلالوندی، مدیرکل دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان محیط‌ زیست هم به «پیام ما» می‌گوید: «بسیاری از مناطق حفاظت‌شده قبل از این‌که حفاظت‌شده باشند، محدوده فعالیت معدن بودند و هم اکنون در اکثر مناطق حفاظت شده فعالیت معدنی داریم.» او توضیح می‌دهد: «براساس توافقاتی که در شورای‌عالی حفاظت محیط زیست صورت گرفته، محیط زیست موافقت کرده که معادن قبلی به صورت مشروط و محدود فعالیت‌هایی داشته باشند.» به گفته جلالوندی بیشتر ذخایر معدنی هم در محدوده مناطق حفاظت‌شده است. او البته این را هم اضافه می‌کند که مجوز معدن‌کاری مربوط به معادن قبلی است و پروانه اکتشاف جدید در آن مناطق صادر نمی‌شود. مدیرکل دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان محیط‌ زیست ادامه می دهد: «اگر سیاست‌های کلان کشور به سمتی رود که در یک منطقه حفاظت‌شده مجوز معدن‌کاری جدیدی داده شود، آن محدوده از مناطق حفاظت‌شده خط می‌خورد.» در حالی جلالوندی از ممنوعیت پروانه اکتشاف جدید در مناطق حفاظت‌ شده می‌گوید که شواهد موجود حاکی از این است که «معدن سرب و روی قدیر» خارج از مجوز سازمان و در نقاط جدید فعالیت اکتشافی خود را آغاز کرده‌اند.