دیوان علیه دیوانه

دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه: تحریم‌های آمریکا جان ایرانیان را به خطر انداخته است

روز گذشته خبر مربوط به رای دادگاه لاهه را حتما شنیدید. این هفته خبرهای خوب بر خلاف همیشه بیشتر  بود. پس از مات شدن ترامپ در شورای امنیت از طرف کشورهای عضو این شورا روز گذشته نتیجه رای دادگاه لاهه کفه ترازو را در جامعه بین‌المللی به نفع ایران سنگین‌‌تر از گذشته کرد.

ماجرا از این قرار بود که ایران، شکایتی را علیه آمریکا به دیوان دادگستری بین‌المللی (لاهه) برده است. ایران در این پرونده می گوید ایالات متحده آمریکا حق ندارد تحریم های یک‌جانبه اقتصادی علیه ایران اعمال کند. تهران در شکایت خود به عهدنامه مودت ایران و آمریکا اشاره می کند که در سال 1955 (سوم مرداد 1334) بین دو کشور امضا شده است

اولین واکنش ایران 

چه زمانی بود؟

تنها دو روز بعد از فرمان دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده، که صدور ویزا برای شهروندان هفت کشور از جمله ایران را دست کم برای مدت ۹۰ روز متوقف می‌کرد، وزارت خارجه ایران اعلام کرد اعمال این محدودیت‌ها «به بهانه‌های واهی و تبعیض‌آمیز، غیر قابل قبول و مغایر با کنوانسیون‌های حقوق بشری و مفاد قرارداد ۱۵ اوت ۱۹۵۵ حقوقی و کنسولی بین دو کشور» است.

عهدنامه مودت چه می‌گوید؟

در یکی از مواد این عهدنامه که دو کشور متعهد شده اند از اقدامات تبعیض‌آمیز علیه منافع یکدیگر خودداری کنند، آمده است: هر یک از طرفین معظمین متعاهدین در تمام مواقع نسبت به اتباع و شرکتهای طرف معظم متعاهد دیگر و اموال مؤسسات ایشان رفتار‌منصفانه و عادلانه مرعی خواهد داشت و از اتخاذ اقدامات غیر معقول و تبعیض‌آمیزی که به حقوق و منافع مکتسبه قانونی ایشان لطمه وارد آورد ‌خودداری خواهد نمود و برای اجرای حقوق قانونی آنان که در نتیجه قراردادی به دست آمده باشد وسایل مؤثری طبق قوانین مربوطه تهیه و تأمین‌خواهد کرد.

دیوان لاهه کجاست؟

دیوان بین‌المللی دادگستری معروف به دادگاه جهانی رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد است که مقر آن در کاخ صلح شهر لاهه در کشور هلند واقع شده‌ است. رسیدگی به اختلافات قانونی میان کشورها به این دادگاه ارجاع می‌شوند و همچنین ارائه نظر مشورتی در پاسخ به سوالات حقوقی سازمان‌های بین‌المللی، آژانس‌های تخصصی سازمان ملل و مجمع عمومی ملل متحد از وظایف اصلی این دیوان است.

در دادگاه چه گذشت؟

قاضی دادگاه لاهه در ابتدای جلسه صدور رای این دادگاه گفت: «برخی از اقدامات ایالات متحده مثل لغو مجوز مبادلات تجاری با ایران و اعمال محدودیت بر انتقال اقلام، می‌تواند در تناقض برخی از بندهای پیمان مودت طرفین باشد.»وی افزود: رادیو اکتیوی که ایران تولید می‌کند، می‌تواند بر بندهای بی و دی پیمان که در خصوص امنیت آمریکا هست تاثیر بگذارد.

قرار موقت دادگاه جهانی لاهه در مورد پرونده شکایت ایران از آمریکا به شرح زیر است :

۱. آمریکا باید به تعهداتش در پیمان مودت ۱۹۵۵ در امور اقتصادی پایبند باشد و هرگونه محدودیت در این راستا را بردارد تا از آزادی صادرات دارو و اقلام کشاورزی و تجهیزات و خدمات مرتبط با هواپیما به ایران اطمینان داشته باشد.

۲. آمریکا باید مطمئن شود که مجوزهای لازم برای نقل و انتقال مالی به ایران وجود دارد و در این موضوع محدودیتی نباشد.

۳. هر دو طرف باید از تشدید تنش‌ها و اختلافات پرهیز کنند.

در این جلسه اعلام شد دیوان دریافته که تحریم‌های آمریکا خسارت اقتصادی به ایران به خصوص در صنعت هوانوردی وارد کرده و به دلیل تحریم‌ها تهیه غذا و دارو دشوارتر شده و بانک‌ها مشغول خارج کردن دارایی خود از کسب و کارهای ایران هستند.

رئیس جلسه درباره صلاحیت دیوان گفت:«بر اساس مفاد پیمان مودت ایران و آمریکا، در صورتی که بین طرفین اختلاف‌نظری وجود داشته باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین می‌توانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.»

دیوان لاهه اعلام کرد:« صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا را دارد. این نهاد همچنین اعلام کرد که تحریم‌ها، جان شهروندان ایرانی را به خطر انداخته است.»

حقوق‌دانان چه نظری دارند؟

بهمن کشاورز حقوقدان می‌گوید که تیم حقوقی دولت ایران در دیوان بین المللی دادگستری لاهه عملکرد موفقیت آمیزی داشت و به دور از شعار و آوازه گری کار حرفه ای، علمی و فنی انجام داد.جمشید ممتاز، قاضی اختصاصی ایران در دیوان لاهه هم گفته که دیوان باید آمریکا را ملزم به پرهیز از اقدامات بازدارنده در روابط تجاری ایران می‌کرد. هیرمیداس باوند هم درباره رای دادگاه لاهه معتقد است این رای الزام آور است اما می‌توان به ضرس قاطع گفت که آمریکا رای را نخواهد پذیرفت. بنابراین این رای به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد، شورای امنیت یا می‌تواند به آمریکا توصیه به اجرا کند یا تصمیم جدیدی اتخاذ کند.