دو راهی تولید یا واردات

برخی خطوط راه آهن در دنیا بیش از یک صد سال پیش نصب شده‌اند که به عنوان نمونه می‌توان به خط آهن 16 کیلومتری بین زوریخ و بایدن در سوئیس اشاره کرد که در سال 1847 به بهره‌برداری رسید؛ یعنی ریل در دنیا نزدیک به 150 سال پیش تاکنون به صورت صنعتی تولید می‌شود. در کشور ما نیز در سال 2016 تولید ریل در شرکت ذوب آهن اصفهان آغاز شد؛ اما ظاهرا ریل تولید داخل در سبد مصرفی توسعه راه‌ آهن کشور جایی ندارد و بخش مهمی از واردات فولاد این روزهای کشور که آثار آن در تمام باراندازهای بندر شهید رجایی به چشم می‌خورد را ریل وارداتی چینی، هندی و غیره تشکیل می‌دهد. «کاردمیر» یکی از تولیدکنندگان فولاد در ترکیه چندی پیش یک قرارداد 135 هزارتنی ریل با راه آهن ایران را مطرح کرد و سال قبل نیز مطبوعات هندی از قرارداد 250 هزار تنی شرکت «سیل» با ایران خبر داده بودند.
چه میزان ریل مورد نیاز کشور است
در سال 1394 حدود 67 هزار تن ریل به کشور وارد شد و سال قبل از آن حدود 44 هزار تن؛ بنابراین به نظر می‌رسد در مجموع نیاز کشور به ریل در خوش بینانه ترین حالت نمی‌تواند بیش از 100 هزار تن در سال باشد. حتی با توجه به نیاز کشور به توسعه شبکه ریلی و بازسازی خطوط قدیمی، به دلیل هزینه بالا، میزان مصرف واقعی ریل و یا تقاضای واقعی در ایران محدود است. ایجاد هر کیلومتر خط جدید ریلی بین 5 تا 7 میلیارد تومان هزینه در بردارد؛ بنابراین برای یک خط هزار کیلومتری جدید به طور میانگین 6 هزار میلیارد تومان سرمایه مورد نیاز خواهد بود و میزان ریل مورد نیاز بیشتر از حدود120 تن در هر کیلومتر نیست. بنابراین با در نظر گرفتن قراردادهایی که تاکنون جهت خرید ریل نهایی شده و نخستین محموله‌های مربوط به آن نیز به کشور وارد شده، طی چند سال آینده نیز کشور نیازی به خرید ریل بیشتر نخواهد داشت. با وجود این آیا تولیدات داخلی ریل یعنی محصولات نورد جدید ذوب آهن اصفهان امکان فروش خواهد داشت؟ شرکت راه آهن جمهوری اسلامی معتقد است که نیاز کشور بیش از حجم قراردادهای فعلی است و هنوز هم امکان خرید تولیدات ذوب آهن وجود دارد؛ با این حال آمار واردات صورت گرفته، قراردادهایی که هر از چند گاه توسط شرکت‌های ترک و هندی با اهداف تبلیغاتی اعلام می‌شود و هزینه بسیار سنگین ایجاد هر کیلومتر از خطوط جدید باعث ایجاد نگرانی در صنعت فولاد شده است. در شرایط کنونی، با توجه به سرمایه‌گذاری بالای ذوب‌آهن در ساخت کارخانه نورد ریل که بخش عمده آن در زمان تحریم و مشکلات انتقال ارز و ارسال قطعات کارخانه از آلمان صورت گرفته است و ریل تولید داخل در یک پروژه سه ساله به مرحله تولید رسیده است. تکنولوژی شرکت آلمانی کوتنر که امکان تولید ریل‌های یو 33 و یو آی سی 54 و 60 و همین‌طور تیرآهن‌های سنگین اچ و آی را میسر می‌سازد و تجربه حدود نیم قرن تولید فولاد ذوب آهن اصفهان ریل با کیفیت و استانداردی را به مرحله تولید رسانیده که این موضوع به تایید شرکت‌های بازرسی بین‌المللی نیز رسیده است. در این شرایط به نظر می‌رسد به نفع اقتصاد و منافع ملی است که توسعه راه آهن سراسری کشور و همچنین تولید ریل توسط تولیدکننده داخلی با هماهنگی بیشتری صورت پذیرد به ویژه با توجه به الزام شرکت‌های دولتی در جایگزین کردن تولیدات داخلی به جای واردات از کشورهای دیگر در راستای اقتصاد مقاومتی.