به بهانه چهارم شهریور؛ جشن شهریورگان
کرمان
آخرین منزل آذرجشن

روزنامه قانون: «شهریورگان» یا «آذر جشن» از جمله جشن‌های دوازدگانه سال ایران باستان و از شمار جشن‌های آتش بوده است. روز چهارم از هر ماه به نام شهریور و چهارم ماه شهریور جشن شهریورگان است.
شهریور به معنای تقریبی «شهر و شهریاری» است. چنین می‌نماید که این اندیشه‌ و آرمان، خاستگاه نظریه‌های افلاطون و فارابی در زمینه «آرمان‌شهر» یا «مدینه فاضله» بوده باشد. نام شهریور چند بار به همین معنا در «گاتها» زرتشت نیز آمده است و بعدها در اوستای نو، او را به گونه‌ای تشخص‌یافته به پیکر یکی از امشاسپندان در می‌آورند.
چنان‌که همه امشاسپندان دارای دو وجه مینوی و زمینی هستند این امشاسپند در جهان مینوی نماینده قدرت و شهریاری مطلقه اهورامزدا و در زمین نگاهبانی و سرپرست فلزات و جنگ ابزارها و سلاح‌ها به او محول است.
فرشته مظهر سلطنت آسمانی
شهریور روز به نام «امشاسپند توانای خشترا» یا شهریور است. این فرشته مظهر سلطنت آسمانی و قدرت رحمانی و همیشه خواهان بزرگی و نیرومندی است. در جهان مادی نگهبان زر و سیم و فلزات دیگر و دستگیر بینوایان و فرشته رحم و مروت است. پادشاهان دادگر تحت حمایت این فرشته مقتدر هستند.
نظر به همین صفات پاک است که ایرانیان قدیم این روز را جشن می‌گرفتند و به فقرا احسان و اطعام می‌کردند، چون این جشن به پادشاهان دادگر بستگی دارد که نماینده سلطنت آسمانی هستند لذا معمولا در این جشن باید به حضور پادشاهان بروند و شادباش بگویند.
ابوریحان در آثارالباقیه می‌نویسد: «شهریور ماه روز چهارم آن شهریور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم جشن می باشد و آن‌ را شهریورگان گویند. معنی شهریور دوستی و آرزو است. شهریور فرشته ای است که به ‌جواهر هفتگانه از قبیل طلا و نقره و دیگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنیا و مردم به ‌آن ها بستگی دارد موکل است.»
برای جشن شهریورگان از دو گونه دیگر می توان برتری قائل شد اول اینکه در این ماه محصولات کشت و زرع جمع آوری می شود. لذا شهریورگان به مناسبت نتیجه گرفتن از نعمت کشت و کار برای کشاورزان بهترین جشن است.
در این ماه «پاییز کاری» شروع می شود و چون معمولا هر کار نیکی را با شادی باید آغاز کرد، شهریورگان آغاز فصل جدید دیگری از کشت و زرع است.
شهریورگان، جشن آتش‌های خانگی بود. مردم در خانه‌ها آتش می‌افروختند و خدا را ستایش می کردند. مهمانی برپا کرده و خوراک‌های متنوع و ویژه تدارک می‌بینند و به مناسبت تغییر هوا، شب هنگام در بام‌ها نیز آتش می‌افروزند. اما متأسفانه بقایای این جشن نیز میان زرتشتیان فراموش شده و فقط برخی از خانواده‌های قدیم کرمان به گونه محدود این جشن را برگزار می‌نمایند.
زایش داراب و مرگ مانی
چهارم شهریورماه، با زایش و مرگ دو نفر از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ ایران همزمان است: زایش داراب و مرگ مانی.
مانی پیامبر دینی در پیوند با فرهنگ و هنر بود که خود و پیروانش از خود کتاب و آثار مکتوب و نگاره‌های بی‌همتا باقی گذاشتند. همچنین مانی پیام‌آور جهانشمول‌ترین دین جهان باستان بود که پیروانش به مدت قریب یک هزار سال در گستره‌ای از شمال اروپا تا شرق چین زندگی می‌کردند.
مانی به حکم موبدان و با تأیید بهرام‌شاه در شهریورروز از شهریورماه سال ۲۷۶ میلادی و در روزی که موبدان سرگرم آراستن مجلس جشن شهریورگان یا آیین آرمان‌شهر ایرانی بوده‌اند، پس از شکنجه‌های هولناک کشته می‌شود و پیکرش را برای مدتی طولانی بر دروازه گندی شاپور می‌آویزند.
دروازه‌ای که تا صدها سال بعد به نام «دروازه مانی» خوانده می‌شده است. در دوران اخیر زرتشتیان جشن شهریورگان را به عنوان روز پدر انتخاب کرده‌اند چرا که شهریور از امشاسپندان مردگونه؛ و به معنای شهریاری بر اراده و نفس است.
جشن روز پدر پیش از این در ماه بهمن و در جشن بهمنگان برگزار می‌شد. اما هم‌اکنون روز جشن بهمنگان در گاه‌شمار رسمی کشور با نام «روز پاسداری از جانوران سودمند» نام‌گذاری شده است.
برگزاری روز پدر در شهریور
ایرانیان همواره، آیین‌های شان را بر پایه‌ مفاهیم گاه‌شماری، نام‌گذاری کرده‌اند و هرگز آیین‌ها و جشن‌های شان به مناسبت زایش چهره یا شخصیتی نبوده‌است. روز مهر و دوستی را در جشن مهرگان پاس داشته‌اند. چون ایزد مهر پاسدار مهر، پیوند و عهد و پیمان است، روز مادر و زن را در اسفندگان، جشن گرفته‌اند چون اسفندماه زمان زایش و باروری زمین است و مادران همچون زمین، نماد باروری، زایش و زندگی هستند، جشن شهریورگان از آن روی به‌عنوان روز پدر برگزیده‌شده است که به معنای شهریاری بر اراده و نفس است.
شهریور یکی از شش امشاسپندانی است که در اوستا و گات‌ها از آن نام برده شده‌است. در اوستا سه تا از این امشاسپندان، زن‌گونه و سه‌تای دیگر مردگونه هستند که شهریور از امشاسپندان مردگونه است.
جشن پدر در جشن شهریورگان، درست شش ماه پس از روز مادر و جشن اسفندگان برگزار می‌شود.
در باور زرتشتی هر روز نامی و هر نام معنایی دارد. گذشتگان ما با نام نهادن بر روزها و ماه‌ها برای ما پیام بزرگی داشته‌اند و خواسته‌اند ما با آغاز هر ماه و هر روز، زمان و فرصت‌های زندگی را ارج بنهیم و هرگز از معنای نام‌ها، غافل نشویم. پس چه بهتر که ماه شهریور و در جشن شهریورگان به مفهوم شهریاری نفس بر خویش پی ببریم و با همه دشواری‌های زندگی، اندیشمندانه به رویارویی بپردازیم.