«فتوژورنالیسم» دغدغه مطبوعات نیست

یاسر خدیشی

عکاسی کردن ابزار پیچیده نیاز ندارد، فقط یک چشم خوب می‌خواهد. بررسی «وضعیت فتوژرنالیسم» در کرمان مجالی به گستره‌ی «تاریخ عکاسیِ» این شهر طلب می‌کند.
از «هادی مشکوه» می‌توان به عنوان اولین پیشگامان عکاسی خبری نام برد کسی که به عنوان عکاس روزنامه اطلاعات در کرمان فعالیت می‌کرد. او فرزند «حاجی آقا» مؤسس اولین عکاس‌خانه‌ی عمومی کرمان در دوره قاجار است.«هادی مشکوه» پس از یک دوره‌ی پر مشغله و پیش از مهاجرت به تهران و حضور مؤثر و فعال در عرصه عکاسی سینمای ایران، آرشیو عظیم نگاتیوهایش ـ و هم شیشه‌های حاجی‌آقا را ـ به مجید بلوچ (فرهمند) تحویل می‌دهد. فرهمند تا سال‌های منتهی به انقلاب ۵۷ عکاسِ روزنامه اطلاعات در کرمان بوده است. تقریباً همزمان با مرحوم بلوچ، «یدالله سلطانی» هم برای روزنامه کیهان عکاسی می‌کرده و عکس مشهورِ اتش و دودِ مقابل سردرِ مسجد جامع کرمان را در مهر ۵۷ گرفته است.
در حال حاضر تنها تعداد معدود عکاسان خبری که در سراسر استان فعال هستند در مقایسه با تعداد مطبوعات و رسانه‌های استان آمار مطلوبی نیست.
عامل مهم و اساسی در عدم تمایل سایر عکاسان استان کرمان برای فعالیت در بخش خبری، عدم اهمیت دادن کافی و مطلوب نشریات استان به حرفه عکاسی خبری است، متأسفانه مطبوعات تمایلی برای استفاده از عکس خبری نشان نمی‌دهند. این را میتوان به خوبی حتی از فرم صفحه اول خیلی از نشریات استانی دید.
گرافیک برخی از نشریات خصوصا در صفحه اول جایگاهی برای عکس دیده نشده و فقدان این مهم در نشریه‌های تخصصی عکس محور مانند ورزشی‌ها جای تاسف بیشتری دارد.
به لحاظ مالی نیز اکثر مطبوعات استان بودجه و اعتباری به بخش عکس اختصاص نمی‌دهند، و در اکثر موارد ما سردبیرها و حتی مدیران مسئول را می‌بینیم که با موبایل خود عکاسی می کنند و حاضر به استفاده از عکس های منتشر شده در خبرگزاری ها نیستند، این فقط به عدم درک درست از جایگاه عکس در نشریات برمی گردد.
به موارد بالا باید عدم انتشار عکس با ذکر منبع و نام عکس را هم باید اضافه کرد.این عوامل موجب شده عکاسان استان رغبتی برای فعالیت در بخش عکس خبری از خود نشان ندهند.
اما قطعاً همه ایراد وضعیت عکاسی خبری استان به مطبوعات و گردانندگان رسانه‌ها ما برنمی گردد و بخش عظیمی از آن متوجه خود عکاسان است.ابتدا برای روشن شدن این ضعف میتوان سه تعریف رایج که درباره فتوژورنالیسم وجود دارد را مرور کنیم و بعد دید چقدر عکاسان ما طبق این تعاریف عمل می‌کنند:
۱-هنری است که برای قصه‌گویی عکاسانِ به کار گرفته می‌شود تا زندگی را مستند کند. پدیده‌ای جهانی است و به همه مربوط است و از محدودیت‌های زبانی و فرهنگی عبور می‌کند. فتوژورنالیسم ما را به عکس‌هایی ارجاع می‌دهد که یک داستان را بیان می‌کند.
۲-ژورنالیسمی است که داستانی را از طریق تصاویر بیان می‌کند. می‌توان این‌طور برداشت کرد که در ذهن غربی‌ها، فتوژرنالیسم تک فریم نیست؛ به همین علت است که همیشه یک فیچر یا گزارش تصویری جداگانه دارند و یک تک فریم؛ که تک فریم در واقع اوج گزارش تصویری است.
۳-تعریف آخری که از فتوژورنالیسم می‌توان عنوان کرد این است که بگوییم شکلی ویژه از ژورنالیسم است که تصاویری را خلق می‌کند تا داستانی خبری را بازگو کند؛ هرچند معمولاً این‌طور فهم می‌کنند که اصل بر تک فریم است، در حالی که این‌طور نیست. در حالت عام‌تر هم به مطالب بسیار مهم و جدی که عکاسی شده است گفته می‌شود.
یکی از بزرگ‌ترین کمبودهای این حوزه نداشتن سقفی برای جمع شدن و طرح خواست‌های عکاسان است که با ایجاد یک انجمن می‌توان برخی از مشکلات را مطرح و نسبت به رفع آنها اقدام کرد. نبود انجمن، کمیته یا هر نام دیگری برای عکاسان مطبوعات در زیر مجموعه خانه مطبوعات به عدم مطالبه خود عکاسان از ساکنین خانه می‌باشد.
اکثر عکاسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند به فکر ارتقا و رفع مشکلات صنفی خود نبوده و بیشتر شاید منافع شخصی کوتاه مدت را مدنظر دارند. یکی دیگر از ایرادهای عکاسان این حوزه که بیشتر در توجیه ضعف کار خود می‌آورند وابستگی به ابزار هست و در اکثر موارد ضعف عکس‌های ارائه کرده را نه در خود بلکه در ابزار می‌بینند .
از دیگر ایرادهای وضعیت عکاسی خبری کرمان می‌توان به کمبود مطالعه در بین فعالین عکاسی خبری اشاره داشت. کسانی که به این حوزه می‌آیند مطالعاتی در زمینه عکاسی خبری یا جامعه شناسی نداشته و ورود و کار کردن در این حوزه را ساده می‌پندارند.
دیگر نکته مغفول در رویکرد عکاسان هم استانی شاغل در مطبوعات عدم تحلیل و پیگیری خبرهای روز است به طوری که می‌توان گفت تعداد کمی عکاس خبری در استان مشغول به فعالیت بوده و بقیه کسانی که از بد حادثه در این زمینه در استان مشغول به فعالیت هستند در نقش عکاس روابط‌عمومی نشریه فعالیت می‌کنند. این افراد فقط در نشریه استراحت می‌کنند تا نشست خبری اعلام شود و خود هیچ گونه تولیدی ندارند.
یکی دیگر از تعاریف عکاسی خبری می‌گوید فتوژورنالیست مکمل روزنامه نگار نیست! او خود به دنبال خبر می‌گردد آن را تفسیر و گزارش می‌کند عکاسان ما باید این را بدانند که عکس شاید یک نمایش از یک سوژه باشد، ولی عکس خبری با نمایش آن یک خبر را بیان می‌کند. از نقاط قوت و خوب این حوزه می‌توان به این مورد اشاره کرد که با توجه به عدم حرفه‌ای‌گری در بسیاری از نشریات محلی در زمینه عکاسی خبری و دستمزدهای ناچیز همین‌که همچنان با همین تعداد و از روی علاقه هنوز حضور دارند جای بسی خوشحالی است و می‌توان با برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی طولانی‌مدت بخشی از این ایرادها را رفع کرد.
آنچه به‌عنوان کمبود در سطور این یادداشت آمد تنها کمک و همراهی مسئولان ارشاد و خانه مطبوعات و همت عکاسان خبری برای آسیب‌شناسی فعالیت‌ها و طراحی ساز و کارهای لازم برای ارتقای کمی و کیفی عکاسی مطبوعات استان را می‌طلبد.
به امید روزی که فعالین این حوزه به عکاسی خبری به عنوان یک شغل نگریسته و با جدیت و علم آن را دنبال کنند.