«پیام ما» پدیده خودکشی را بررسی می کند
پایان به خود

درست در لحظه ای که فرد تصمیم خود را می گیرد که به زندگی اش خاتمه دهد و مرگ را انتخاب می کند فاجعه ای تلخ انسانی رخ داده است؛ فاجعه ای که در جوامع کنونی تبدیل به یکی از بزرگترین آسیب های اجتماعی شده است. خودکشی دیگر مختص سن خاصی نیست و احتمال وقوع آن برای هر سنی به یک اندازه است؛ حتی امکان دارد سایه ی شومش میان بازی های کودکانه پیدا شود،در میان ظرف های نشسته ی زنی بنشیند یا در میان خاطرات شصت ساله ی پیرمردی ظهور کند و یا میان فیش های آب و برق مردی انتظار بکشد و این چنین قصه ای جدیدی آغاز می شود به نام مرگ، مرگ در هرحالتی داستان تلخی است؛ اما تلخی مرگ خود خواسته ازنوع دیگری است،که توجه ها را به خود جلب می کند.
خودکشی نمایشی
رضا پور سعید روانشناس در مورد امکان خودکشی در بین افراد مختلف به «پیام ما» گفت:«معمولا بر اساس آمار، خودکشی در بین گروههای مختلف متفاوت است. در دسته بندی زن و مرد، زنان بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می کنند؛ ولی مردان بیشتر از زنان از خودکشی می میرند؛ زیرا در زنان خودکشی ها بیشتر نمایشی است تا واقعی. ازدست دادن شخص یا رابطه عاطفی، مشکلات اجتماعی نظیر فقر، بیکاری، مشکلات در محل کار یا تحصیل،نبود حمایت های اجتماعی، تنهایی و انزوا؛هر کدام از این ها می تواند برای فرد انگیزه ای برای خودکشی شوند. آمار خودکشی در بین بیماران بیشتر از سایر افراد جامعه است و بیماران روانپزشکی به ترتیب اختلالات خلقی و سردسته آن ها افسردگی بیشترین میزان خودکشی را دارند. بعد ازافسرده ها بیشترین خودکشی در بین بیماران معتاد دیده می شود. البته گاهی با اور دوز مواد اشتباه گرفته می شود. رتبه ی بعد اختلالات اضطرابی است و بعد اسکیزوفرم ها و درآخر سایر اختلالات روانپزشکی، به ترتیب بالاترین آمارخودکشی را دارند . بیماران دارای بیماری بدخیم یا صعب العلاج نیز آمار بالایی در خودکشی دارند. گروهی از خودکشی ها هم به بیماری ها ارتباط ندارد و اعتقادی یا سیاسی هست که باز آمار قابل توجهی دارد؛ به طور مثال خودکشی در مذهب شینتو در ژاپن و …. در واقع خودکشی دارای یک پیوستار منظم است؛ یعنی از افکار و جملات گذرا در مورد خود کشی شروع و به مرگ ختم می شود، همیشه افکار خودکشی از اقدام به خودکشی بیشتر است.»
۹۵ درصد خودکشی ها به دلیل اختلالات روانی
در خصوص علل خودکشی در کشور احمد علی نور بالا مشاور وزیر بهداشت در امور سلامت روان به «خبرنگاران جوان» گفت:« ۹۵ درصد خودکشی ها به دلیل اختلالات روانی و پنج درصد آن مسایل اجتماعی است، که در مشکلات روانی بیشترین علت افسردگی و اعتیاد به مصرف مواد مخدر است.»وی تأکید کرد: «عوامل ژنتیکی نیز در بروز خودکشی بی تأثیر نیست و ارتباط تگاتنگی بین بیماری های جسمی با خودکشی وجود دارد و هم چنین احتمال خودکشی برای افراد بالای ۶۵ سال، مجرد و بیکار بیشتراست؛ بنابراین باید به جمعیت سالمندان بیش از سایرین توجه داشته باشیم.»
رییس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی به «فارس» در ارتباط تاثیر افسردگی بر خودکشی گفت:«افسردگی احتمال وقوع خودکشی را طبق تحقیقات انجام گرفته در کشور ۶ برابر کرده و اعتیاد و الکل نیز به ۳ برابر شدن احتمال بروز این معضل اجتماعی می شود.» سیدکاظم ملکوتی ادامه داد: «فقر، بیکاری و استعمال سیگار نیز احتمال خودکشی را دو برابر کرده، لذا برای پیشگیری از این معضل اجتماعی، باید به عوامل ایجادکننده آن و رفع این معضلات توجه کرد.»ملکوتی با بیان این که در حال حاضر افسردگی در جامعه از ۵ درصد به ۱۱ درصد افزایش یافته است، گفت: « این مساله نشان می دهد که اگر اقدامات لازم را انجام ندهیم، افزایش خودکشی در سال های آتی را شاهد خواهیم بود.» او همچنین ادامه داد:« میزان تحصیلات و بالا تر بودن مهارت های ارتباطی و اجتماعی رابطه ی مستقیم با هم دارند و به طور قطع افرادی که سواد کمتری دارند در داشتن مهارت های ارتباطی و اجتماعی نیز ضعیف تر هستند. در نهایت در گروه افرادی که دست به خودکشی زده اند هر قدر میزان تحصیلات بالاتر بوده آمار خودکشی کمتر است.»
زنان خانه دار فاکتور خودکشی را دارند
عامل اصلی در بروز خودکشی را احمد حاجبی رییس دفتر سلامت روان و اعتیاد وزارت بهداشت «بیکاری» بیان کرد، وبه «تسنیم» گفت: «زنان خانه دار از جمله کسانی هستند که فاکتور خودکشی در آنان بیشتر است.» وی با تشریح سطح سواد افرادی که خودکشی می کنند گفت: «بیشترین خودکشی مربوط به افراد دیپلمه است و کمترین میزان خودکشی نیز در بین فوق لیسانس و مقاطع بالاتر گزارش شده است.»
پورسعید هم در این رابطه می افزاید: «میزان تحصیلات و بالاتر بودن مهارت های ارتباطی و اجتماعی رابطه ی مستقیم با هم دارند و به طور قطع افرادی که سواد کمتری دارند در داشتن مهارت های ارتباطی و اجتماعی نیز ضعیف تر هستند. در گروه افرادی که دست به خودکشی زده اند، هر قدر میزان تحصیلات بالاتر بوده آمار خودکشی کمتر است . در حقیقت یک فرد با مهارت های ارتباطی و اجتماعی در موقعیت های مخاطره آمیز و پر استرس با آسیب کمتری روبرو می شود و بهتر از پس مشکلات بر می آید.»
خودکشی افراد معروف
اما انتشار خبرهای خودکشی بحثی است که مورد توجه ی ویژه قرار گرفته و در مورد تاثیرات آن نظرات مختلفی بیان شده است. احمد جلیلی رییس انجمن روانشناسی ایران با اشاره خودکشی های اخیر در رسانه ها، به «فارس» گفت: «درانتشار این اخبار باید همه مسایل را در نظر داشت و بهداشت روانی افراد را مد نظر قرار داد. اخبار خودکشی را هیچگاه نباید با تیتر درشت منتشر کرد و عکسی نیز از صحنه خودکشی نباید در رسانه ها چاپ شود به ویژه اگر خودکشی مربوط به افراد معروف باشد.» وی با اشاره به پدیده ی خودکشی تقلیدی اظهار داشت: «در صورتی که خودکشی در سطح وسیعی منتشر شود، تعداد زیادی خودکشی به همان شکل منتشر شده، نیز رخ خواهد داد.»
در مورد امکان تاثیر گزاری تقلید در خودکشی پورسعید گفت: «بر اساس تحقیقات معتبر علمی ثابت شده است که نشان دادن صحنه های خودکشی و شیوه های آن در شیوع آن نقش داشته است و فیلم های خشن که مرگ و میر را راحت و بی دردسر نشان می دهد و ارزش و اهمیت آن را کمرنگ می کند،بروز رفتارهای خشن را باعث می شود.نشان دادن صحنه های مستقیم خودکشی، علاوه بر آسیب های روحی و درگیری فکری، خود نوعی یادگیری بصری بوده و بهتر است صحنه های خودکشی دیده نشود.» او در مورد جلوگیری ازخودکشی گفت:«معمولا افرادی که قصد خودکشی دارند همانطور که در تعریف خودکشی گفته شد از قبل افکار خودکشی دارند و معمولا زمینه ی بیماری قبلی نیز با آنان وجود دارد. شناسایی درست این افراد و انجام مشاوره ی مناسب و به موقع می تواند جلوی خودکشی را بگیرد.»
مشاوره ی فوری
او ادامه داد:«تجربه نشان داده بسیاری از افرادی که قصد خودکشی دارند در مورد آن با دیگران ، پزشک، روحانی یا دوست صمیمی،خانواده و افراد مورد اعتمادشان صحبت می کنند، پس به مشاوره ی فوری نیاز دارند.معمولا افرادی که یک بار اقدامات ناموفق یا حتی نمایشی در مورد خودکشی دارند نیز نیاز فوری به خدمات مشاوره ای دارند و اقدام مجدد برای این افراد آسان تر است.افرادی که جملات خطرناکی که حاکی از نارضایتی شدید دارند؛ مثلا به زودی از شرم راحت می شوید ، کاش به دنیا نمی آمدم ،کاش می مردم یا کارم دیگه تمام است و هم چنین افرادی که رفتارهای غیر منتظره بروز می دهند،مثلا اموالشان را بذل و بخشش می کنند یا از تمام اقوام حلالیت می طلبند یا احساس سرخوشی غیر منتظره دارند یا قرض هایشان را می دهند و.. که حاکی از وجود تصمیم خاص یا خطرناک در زندگی شان است، بهتر است زودتر مشاوره شوند.در کل این علامت ها هشدار دهنده هستند و باید جدی گرفته شوند.نا امیدی شدید ،صحبت مداوم درمورد مرگ و نیستی،تغییرات در خواب ، اشتها و فعالیت جنسی و سایر کارکردهای فیزیولوژیک ، انزوا و گوشه گیری ،بی تفاوتی و بی انگیزگی همه می توانند نشانه های خطر برای خودکشی باشند.
برخی باورهای غلط ما ایرانیان در مورد خودکشی مانند آدم ها بی مقدمه خودکشی می کنند ،به افرادی که قصد خودکشی دارند نمی شود کمک کرد، هر کس از خودکشی حرف می زند خودش را نمی کشد، خودکشی در بعضی خانواده های خاص اتفاق می افتد و دیگران در معرض خطر نیستند، از بیماران افسرده نباید از خودکشی سوال کرد زیرا یاد می گیرند،اگر کسی ازخودکشی نجات یافت دیگر خودش را نمی کشد و می ترسد، افراد برای جلب توجه خودکشی می کنند و… وجود دارد که گاهی اوقات مانع کمک به موقع می شود. دسترسی به درمان درست و انجام مشاوره‌ی منظم، توجه به سلامت روانی و مراقبت های روانی و جسمی نظیر ورزش و تفریح های منظم، حمایت های شغلی و اجتماعی مناسب، ارتباط های خانوادگی و عاطفی قوی، مهارت های سازگاری و حل مساله، همه و همه می توانند در کاهش خودکشی در جامعه موثر باشند.»