«علی نصیری»، دبیر انجمن محیط زیستی سبز گستران پاقلات می‌گوید: «سال ۱۳۸۲ با پنج نفر کارمان را شروع کردیم. اوایل کار تعدادمان کم بود و تجربهٔ اندکی داشتیم. به‌تبع این دو مورد، پشتیبانی جامعهٔ محلی هم از ما محدود بود. کارمان را با درختکاری و آموزش شروع کردیم و عرصه‌هایی را که تخریب و نابود شده بود و گونه‌های گیاهی و جنگلی آن از بین رفته بود، با کمک مردم و جوامع محلی احیا کردیم. بذرکاری، کشت گیاهان دارویی و بومی ‌مانند کنار و کهور در این مرحله انجام شد.»

به‌مرور و طی پنج سال با کار روی جوامع محلی تعداد نفرات گروه از پنج نفر به ۴۰ نفر رسید. آنها یک پارک جنگلی چهار هکتاری را شکل دادند و برنامهٔ کشت گیاهان دارویی در یک عرصهٔ هزار و ۸۰۰ هکتاری را به انجام رساندند. «ما کارمان را گسترده‌تر و محدودهٔ چهار هزار هکتاری را به قرق تبدیل کردیم. برای این کار با دامداران و کشاورزان صحبت کردیم و با کمک آنها در یک بازهٔ زمانی چهارساله تالاب خشک‌شده، دهانهٔ چشمه، پوشش گیاهی دشت و کوه احیا شد.»

آموزش در مدارس و روستاها بخش دیگری از فعالیت‌های «سبزگستران پاقلات» است، همین آموزش‌ها هم باعث شد سال ۱۳۹۲ تعداد نیروهای آنها از پنج نفر اولیه به ۴۸۰ نفر برسد. «جوامع محلی با ما همراه و با کمک خیرین تجهیزاتی مانند دوربین‌های پایش منطقه‌، دوربین عکاسی‌، موتورسیکلت‌، کفش،‌ لباس و … خریداری شدند. «با همکاری محیط زیست ۵۳ هزار هکتار را به‌عنوان منطقهٔ شکارممنوع مردمی‌ اعلام کردیم. به‌واسطهٔ ناامنی و خشکسالی جمعیت حیات‌وحش کاهش قابل‌توجهی داشت که برای رفع این دو چالش آبشخور با مخازن پنج هزار تا هشت هزار لیتری تأسیس کردیم و یک پاسگاه محیطبانی در ارتفاعات برای گشت شبانه‌روزی ساختیم.»

 

آن زمان که نصیری و دوستانش وارد منطقه شدند، قوچ و میشی در عرصه نبود. آنها شش فرد از ادارهٔ محیط زیست تحویل گرفتند و شروع به حفاظت از آنها کردند. «در این نقطه با حفاظت ویژه‌ای که انجام دادیم، در شش سال افزایش جمعیت خوبی در حیات‌وحش داشتیم. همچنین امنیتی که ایجاد کردیم، باعث شد آمار بالا برود و به جمعیت ۴۸۰ فردی قوچ و میش برسیم.»

امنیتی که انجمن «سبزگستران پاقلات» ایجاد کرد با حضور داوطلبانهٔ ۱۲-۱۳ محیطبان مردمی ایجاد شد که تنها هزینهٔ بنزین،‌ استهلاک موتور و در موارد محدودی کفش و لباسشان تأمین می‌شد. «ما محیطبان رسمی ‌نیستیم و زبان سلاح ماست. پس از تأسیس پاسگاه محیطبانی شبانه‌روزی کار پایش را انجام می‌دهیم. خوشبختانه مردم در فراخوان‌های ما در نذر طبیعت شرکت کردند و با مبلغ پرداخت‌شده توسط آنها توانستیم کنترل سیلاب را برای کاهش تخریب‌های انجام‌شده توسط سیل و تأمین آب حیات‌وحش داشته باشیم.»

به‌گفتهٔ نصیری در سال ۱۴۰۱ انجمن ۶۳۸ کارت عضویت صادر کرد که نشان می‌دهد اعضا در این ۲۰ سال ۱۲۸ درصد رشد داشته‌اند.

 

دوازده سال حفاظت از «کوه هوا»

انجمن «پایشگران زمین و زندگی» هم در منطقهٔ «کوه هوا» فعالیت می‌کند. موسی کرمی، از مدیران این انجمن، می‌گوید: «منطقه‌ای که از آن حفاظت می‌کنیم جزو مناطق چهارگانه نیست، ولی قصد داریم «کوه هوا» را به پناهگاه حیات‌وحش ارتقا دهیم.»

«پایشگران زمین و زندگی» سال ۱۳۹۱ با موسی کرمی، «حامد کریمی»،‌ «احمد غیاثی»، «امیرعلی غلامی‌»، «محمد غلامی»، «علیرضا محمدی»، «کاووس ولی‌زاده» و «محمد میر» کارش را شروع و چهار سال بعد در ۱۳۹۵ آن را ثبت کرد. دو نفر از اعضای انجمن یعنی «علیرضا محمدی» که رئیس ادارهٔ جهادکشاورزی لامرد است و «کاووس ولی‌زاده» تحصیلات مرتبط دارند. «بزرگترین کاری که براساس حفاظت مشارکتی داریم، آشنایی جامعهٔ محلی با حیات‌وحش و تلاش‌شان برای حفاظت از آنها بود. این ‌آموزش‌ها باعث شده است شکارچیان قدیمی‌منطقه نه‌تنها شکار را کنار بگذارند بلکه تعدادی هم جذب انجمن شوند. این گروه برای گشت و پایش روزانه حضور دارند و از بروز تخلف جلوگیری می‌کنند.»

 

گشت‌زنی‌های اعضای انجمن مشابه روند کاری محیطبان‌هاست‌ و با هماهنگی با ادارهٔ محیط زیست لامرد انجام می شود. تنها تفاوت این است که آنها نه حقوق می‌گیرند و نه تجهیزاتی دریافت می‌کنند. «محیطبانان داوطلب انجمن با موتور یا ماشینی که با کمک خیرین تأمین شده است، گشت‌زنی می‌کنند و از حیات‌وحش منطقه عکس می‌گیرند.»

تعداد این محیطبانان به‌گفتهٔ کرمی شش نفر است که طی روزهایی در هفته به ۱۵ نفر هم می‌رسد. «در سرشماری اخیر ۱۵۰ نفر شرکت کردند. زمانی که ما وارد منطقهٔ کوه هوا شدیم جمعیت حیات‌وحش کمتر از صد فرد بود،‌ پس از ۱۲ سال کار، جمعیت سم‌داران به هزار و ۷۱۴ فرد رسیده است.»