پس از هشدار آژانس جهانی انرژی مبنی‌بر کافی‌ نبودن تعهدات فعلی برای محدود کردن افزایش دمای زمین به ۱.۵ درجهٔ سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی، عربستان سعودی و روسیه، دو عضو مهم از دو سازمان اوپک و اوپک‌پلاس، تلاش کردند تا عبارات و جملاتی را که به سوخت‌های فسیلی و حذف آنها اشاره دارد، از بیانیهٔ پایانی اجلاس حذف کنند. دبیرکل اوپک نیز در نامه‌ای از کشورهای عضو این سازمان خواسته بیانیه‌ای را که از حذف سوخت‌های فسیلی صحبت می‌کند، نپذیرند.

همین اقدامات باعث شد «مری رابینسون»، رئیس‌جمهوری سابق ایرلند و رئیس گروه پیش‌کسوتان تغییراقلیم در شامگاه یکشنبه با لحنی تند از اقدامات عربستان سعودی و هم‌پیمانانش انتقاد و این کشورها را متهم به «گروگان نگه‌داشتن مذاکرات» کند: «کشورهایی که مانع رسیدن به آینده‌ای قابل زندگی می‌شوند، باید دست از دغل‌کاری خود بردارند.» 

عربستان سعودی روز یکشنبه اعلام کرده بود: «ما نگرانی‌های مداوم خود را با تلاش برای حمله به منابع انرژی به‌جای انتشار گازهای گلخانه‌ای مطرح کرده‌ایم.» تلاش عربستان برای جدا کردن مقولهٔ انتشار گازهای گلخانه‌ای از مصرف سوخت‌های فسیلی باعث شد رابینسون از اصطلاح دغل‌بازی برای اقدامات عربستان استفاده کند. 

 

پیش‌از‌این، «نیویورک تایمز» گزارش کرده بود تاکتیک عربستان در مذاکرات، اضافه کردن کلماتی در بیانیه‌ٔ پایانی است که دیگران آن کلمات را «سمی» می‌خوانند. مواردی مانند «حرکت آهسته»، «درج مقرراتی برای کشورهای آسیب‌پذیر از تغییراقلیم»، «باقی گذاشتن دوربرگردان» و مواردی ازاین‌دست است تا بتواند کماکان بیشترین تولید نفت و ببیشترین سود از فروش آن را داشته باشد. 

نه‌فقط عربستان و اوپک، که فشارها بر «سلطان الجابر» رئیس اماراتی اجلاس که همزمان رئیس شرکت ملی نفت امارات هم هست، زیاد است. او خودش مدعی است که به‌عنوان یک چهره در دنیای تولیدکنندگان نفت قادر است دیگر تولیدکنندگان نفت را هم با اهداف اجلاس همراه کند. موضوعی که بسیاری با نگاهی بدبینانه به آن می‌نگرند؛ چراکه چندروز پیش از آغاز اجلاس، اسنادی منتشر شد که نشان می‌داد مقامات اماراتی، خصوصاً الجابر قصد داشته‌اند تا از فرصت کاپ ۲۸ برای مذاکرات فروش نفت به کشورهای مختلف استفاده کنند. 

«خط قرمز نگذارید!»

 البته الجابر در طول اجلاس چندین‌بار اعلام کرد که توانسته بسیاری از شرکت‌ها را متقاعد کند تا برنامهٔ «کربن‌-صفر» و «متان-صفر» را بپذیرند. برنامهٔ کربن-صفر و متان-صفر به برنامه‌هایی گفته می‌شود که شرکت‌ها در قبال انتشار گازهای گلخانه‌ای اقداماتی انجام می‌دهند تا به میزان انتشارشان، کربن یا متان را از جو زمین حذف کنند. بااین‌حال به‌نظر می‌رسد الجابر هم تا حدی از رسیدن به یک نتیجهٔ قابل‌قبول در این اجلاس نگران است. او یکشنبه‌شب گفت: «وزیران و مذاکره‌کنندگان باید بدون بیانیه‌های آماده و بدون خطوط قرمز سفت و سخت به جلسات نهایی اجلاس بیایند و آمادهٔ سازش باشند.» او همچنین گفت: «من می‌خواهم همه آمادهٔ راه‌حل‌های مختلف باشند، انعطاف‌پذیر باشند و سازش را بپذیرند. واقعاً می‌خواهم همه از منافع شخصی فراتر بروند و به فکر خیر عمومی باشند.» 

 

جذب کربن به‌جای حذف سوخت‌های فسیلی

به‌نظر می‌رسد هم‌زمان با تقلای روسیه و عربستان سعودی برای جدا کردن موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوخت‌های فسیلی، آمریکایی‌ها هم به‌دنبال شرایطی برای تأمین مالی استفاده از فناوری‌های جذب کربن از جو زمین هستند. اگرچه پژوهشگران می‌گویند این فناوری‌ها کمکی به کاهش دمای زمین نمی‌کند، اما خبرنگار گاردین گزارش کرده که در کاپ ۲۸ حداقل ۴۷۵ لابی‌گر فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن (CCS) حضور دارند. 

گاردین می‌گوید این عدد را مرکز حقوق محیط زیست (Ciel) محاسبه کرده است؛ حامیان CCS می‌گویند این فناوری‌ها به شرکت‌های منتشرکنندهٔ کربن این امکان را می‌دهد تا انتشار دی‌اکسیدکربن منتشرشده را جذب و در زیر زمین یا بستر دریا دفن کنند، یا آنکه از دی‌اکسیدکربن در تولید سوخت یا کود استفاده کنند .

 

هیئت بین‌دولتی تغییراقلیم و سایر اقلیم‌شناسان موافقند که حذف تدریجی نفت، گاز و زغال‌سنگ تنها راه برای محدودیت ۱.۵ درجه‌ای دمای زمین است و می‌گوید فناوری‌های جذب کربن که هنوز کارایی آنها اثبات نشده، یک «تاکتیک تأخیری» هستند. 

«لیلی فور»، مدیر برنامهٔ اقتصاد فسیلی Ciel می‌گوید: «چیزی که صنعت سوخت‌های فسیلی و متحدانشان را مجبور می‌کند به دوبی بیایند تا این ایده را بفروشند که ما می‌توانیم آلودگی کربنی را حذف یا مدیریت کنیم، ناامیدی آنهاست. برای آنها فناوری جذب کربن راه نجات صنعت سوخت فسیلی است و این، آخرین بهانه و تاکتیک تأخیر آنها است.» او می‌گوید که نباید اجازه دهیم ارتشی از لابی‌گران جذب کربن، در روند مذاکرات و حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی شکاف ایجاد کنند. 

 

«حفظ طبیعت را فراموش نکنید»

درست در زمانی که اختلافات کشورها بر سر موضوع حذف سوخت‌های فسیلی بالا گرفته است، یک اقلیم‌شناس ارشد هشدار داد که تخریب عرصه‌های طبیعی توسط انسان، سیاره را به‌سوی «نقطهٔ بدون بازگشت» سوق داده است و اگر به فکر حفظ اکوسیستم‌های طبیعی نباشیم، حتی حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی هم چارهٔ کار نیست و نمی‌تواند از «فروپاشی اقلیمی» جلوگیری کند. 

 

«یوهان راکستروم»، مدیر مؤسسهٔ تحقیقات اقلیم «پوتسدام» به گاردین گفته است: «حتی اگر تمام سوخت‌های فسیلی را حذف کنیم، اگر درگیر حفاظت از طبیعت نباشیم، تخریب عرصه‌های طبیعی و زیستگاه‌ها می‌تواند باعث از دست رفتن چیزی شود که همهٔ ما در مورد آیندهٔ ایمن برای بشریت روی زمین توافق کرده‌ایم، یعنی ماندن در محدودهٔ ۱.۵ درجهٔ سانتی‌گراد. این واقعاً تعیین‌کننده است که ما آن را در طبیعت درک کنیم.» 

او گفت که تمام مدل‌های علمی که مسیری را برای جهان نشان می‌دهند تا در آستانهٔ دمایی ۱.۵ درجهء سانتی‌گراد باقی بماند، مفروضات بزرگی در مورد حفظ «جاذب‌های طبیعی کربن» مانند جنگل‌ها، تالاب‌ها و… ایجاد می‌کنند. بدون این مخازن کربن، دی‌اکسیدکربن اضافی در اتمسفر سریع‌تر افزایش می‌یابد.

 

راکستروم در سخنرانی‌اش در کاپ ۲۸ به منطقهٔ آمازون اشاره کرد، جایی که جنگل‌های بارانی در معرض تهدید بی‌سابقه قرار گرفته‌اند. تهدیدهایی شامل قطع و پاکتراشی، افزایش دما و کاهش شدید بارندگی که به‌عقیدهٔ بسیاری از دانشمندان، بیم آن می‌رود که جنگل‌های استوایی به «نقطهٔ اوج» نزدیک شوند که دراین‌صورت، جنگل تبدیل به «ساوانا» (علفزارهای وسیع با تعداد بسیارکم درخت) می‌شود. 

امروز، واپسین روز نشست اقلیمی سازمان ملل در دوبی است و تا لحظهٔ تنظیم این گزارش، هنوز خبری از توافق نیست. خبرنگاران حاضر در اجلاس، فضای اجلاس را متشنج و ناامیدکننده توصیف کرده‌اند. هنوز مشخص نیست اجلاس امسال همانند اجلاس سال ۲۰۰۹ در کپنهاگ بدون نتیجه و بیانیهٔ پایانی به اتمام می‌رسد یا آنکه همانند اجلاس سال ۲۰۱۵ در پاریس، فضای ناامیدی به‌ناگهان در ساعات پایانی تغییر می‌کند و کشورها بر سر مسائلی مختلف به توافق دست پیدا می‌کنند. باید منتظر ماند و دید.