اولین‌بار، مسئولان استان مرکزی دربارهٔ ایجاد شهرک تخصصی صنایع‌دستی صحبت‌کردند؛ سال ۱۳۹۱ بود که «محمدحسن صالحی مرام»، معاون وقت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، از ساخت نخستین شهرک صنایع‌دستی کشور در استان مرکزی خبر داد و گفت که عملیات اجرایی این شهرک در شهرستان زرندیه که در مسیر اصلی تردد هشت استان کشور است و فاصلهٔ کمی با فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) دارد در نیمهٔ دوم همان سال آغاز می‌شود. این شهرک قرار بود در زمینی به وسعت ۵۰۰ هکتار و با برآورد اعتبار ۱۰ هزار میلیارد تومان (یک میلیارد دلار) ساخته شود و در فاز اول آن هزار واحد کارگاهی و عرضهٔ صنایع دستی همراه با سایت نمایشگاهی تا پایان فعالیت دولت دهم به بهره‌برداری برسد. حالا و بعد از گذشت ۱۱ سال اما اگر سری به وب‌سایت شهرک‌های صنعتی مرکزی بزنید، خبری از شهرک صنایع‌دستی زرندیه نیست و به‌جز همان یک‌بار هم هیچ صحبتی از این شهرک و سرنوشت آن نشد.
سال ۱۳۹۴ نوبت به رامسر و استان مازندران رسید که مدعی ساخت اولین شهرک صنایع‌دستی تخصصی و گردشگری کشور شوند؛ طرحی که هفتم آذر سال ۱۳۹۴ توسط روابط‌عمومی شرکت شهرک‌های صنعتی مازندران رسانه‌ای شد و همان سال مصوبهٔ هیئت وزیران را هم گرفت. این شهرک قرار بود در زمینی به مساحت ۲۲ هکتار در منطقهٔ «گاو رمک» رامسر ایجاد شود، اما بعد از سال ۱۳۹۸ و تشکیل جلسه‌ای در این باره، این پروژه‌ هم مانند شهرک صنایع‌دستی زرندیه به دست فراموشی سپرده شد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس: علاوه‌بر در نظر گرفتن اعتبار از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی، منتفعان ایجاد ناحیه تخصصی صنایع‌دستی در شیراز بخش خصوصی هستند که در این طرح دیده‌ شده‌اند و قرار است در مراحل کار مشارکت کنند و مشاوره بدهند

بعد از آن، اصفهانی‌ها در سال ۱۳۹۵ مسئلهٔ ساخت نخستین شهرک صنایع‌دستی کشور را در شهرضا علم کردند؛ این شهرک قرار بود در مسیر مواصلاتی شهرضا به اصفهان در مجاورت شهرک صنعتی «سپهرآباد» در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار و امکان توسعهٔ ۱۰ هکتار دیگر ایجاد شود و حتی عملیات آن با حضور «بهمن نامورمطلق» معاون وقت میراث‌فرهنگی و هنرهای سنتی کشور آغاز شد. هرچند گفته می‌شود زمین این طرح اوایل دههٔ ۱۳۸۰ جانمایی شده است، اما کلنگ آن همیشه بر زمان ماند و این شهرک نیز با یک پیگیری رسانه‌ای در سال ۱۳۹۸ فراموش شد.
بعد از آن در سال ۱۴۰۰، «اکبر بهنام‌جو»، استاندار اردبیل از آغاز مطالعات ساخت نخستین شهرک تخصصی صنایع‌دستی آغاز شده است و راه‌اندازی این شهرک با محوریت ایجاد کارگاه‌های تولیدی و فروشگاه‌های عرضهٔ تولیدات این کارگاه‌ها خواهد بود.
تبریزی‌ها اما به‌تازگی در این باره صحبت کرده‌اند و مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی همین چند روز پیش اعلام کرد که نخستین ناحیهٔ ویژهٔ صنایع دستی ایران در تبریز آمادهٔ بهره‌برداری شده است. «احمد حمزه‌زاده» در خبری که «ایرنا» آن را منتشر کرده بود، محل ساخت این ناحیهٔ ویژهٔ را روستای «قزلجه‌میدان» در قسمت ورودی شرق تبریز اعلام و اظهار کرد که عملیات ساخت این محل مهم و تأثیرگذار در زمینی به مساحت ۵ هکتار از حدود ۵ سال قبل آغاز شده است. البته به جز همین اظهارنظر، صحبت دیگری دربارهٔ این ناحیه و اولین بودن آن نشده است. با برگزاری آیین کلنگ‌زنی در شیراز و در سفر رئیس‌جمهوری به فارس، این زنجیره به این استان رسیده است.
اجرای مصوبه بعد از ۱۶ سال
ناحیهٔ صنایع‌دستی شیراز از مصوبه‌های سال ۱۳۸۶ هیئت وزیران بود که سال‌ها به‌دلیل نبود زمین مناسب، اجرایی نشده بود. بعد از سال‌ها اما خرداد امسال بود که خبر رسید فرآیند اجرایی نخستین ناحیهٔ تخصصی صنایع‌دستی کشور در شیراز آغاز شده است. این خبر را مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی فارس داده و بر اساس گزارشی که «فارس» منتشر کرد، گفته بود ایجاد ناحیه تخصصی صنایع‌دستی دارای مصوبه از هیئت وزیران است و با موافقت کارگروه امور زیربنایی استانداری فارس، ایجاد این ناحیهٔ تخصصی وارد فرآیند اجرایی شده و در برنامه‌های اولویت‌دار این شرکت قرار گرفته است.
«سیدمصطفی هاشمی» توضیح داده بود که این ناحیهٔ تخصصی در اراضی‌ای به مساحت ۴۰ هکتار در شمال‌غرب شیراز نزدیک به شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی فارس راه‌اندازی می‌شود و منابع مالی و اعتبار ایجاد زیرساخت‌های آن تأمین شده است.
به گفتهٔ او، این ناحیه، به‌دلیل نوع کار، از لحاظ رده‌بندی محیط زیستی جزء صنایع پاک و غیرآلاینده محسوب می‌شود و طراحی کارگاه‌های آن به‌گونه‌ای است که هم بخش تولید و هم نمایشگاهی و فروش در هر کارگاه در نظر گرفته شود.
در آیین کلنگ‌زنی این ناحیه هم که روز جمعه‌ (۲۱ مهر) در شیراز و در جریان سفر رئیس‌جمهوری به استان فارس انجام شد، هم سرپرست سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران گفت ایجاد ناحیهٔ تخصصی صنایع‌دستی شیراز پس از ۱۶سال وقفه در دستورکار شرکت شهرک‌های صنعتی فارس قرار گرفته و با انجام مراحل مکان‌یابی و اخذ استعلامات و تأییدیه از کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی توسعهٔ فارس، عملیات اجرایی آن آغاز شده است.
به گفتهٔ «فرشاد مقیمی»، ناحیهٔ صنایع‌دستی شیراز، پنجاه‌وهفتمین شهرک صنعتی تخصصی کشور محسوب می‌شود و این امیدواری وجود دارد که با برنامه‌ریزی انجام‌شده شاهد واگذاری زمین تا ۱۵ماه آینده در آن باشیم.
آن‌طور که او توضیح داده است، ناحیهٔ تخصصی صنایع‌دستی شیراز قابلیت استقرار بیش از ۳۰۰ واحد صنایع‌دستی در قالب غرفه‌ها و کارگاه‌های تولیدی با اشتغال بیش از ۱۵۰۰ نفر را خواهد داشت و براساس برآوردها، برای اجرا و تکمیل فازهای عملیاتی زیرساخت‌های این ناحیهٔ صنعتی بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال هزینه خواهد شد.
چرا شیراز؟
پاییز سال گذشته بود که شیراز، شهر شعر و تاریخ و بهارنارنج، شهر گلیم و گبه و خاتم، شهر منبت و معرق و سفال، شهر قلم و نقره و آینه و مهد فرهنگ و هنر به لطف هنر صنعتگرانش برای دومین‌بار عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی را گرفت؛ نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸ برای دو سال از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی به شیراز رسید تا سومین شهر جهانی صنایع‌دستی جهان باشد.
حالا یک سال از انتخاب شیراز به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی برای دومین‌بار گذشته و در این مدت، رویدادهایی در این حوزه برگزار شده است و حالا هم خبر از کلنگ‌زنی نخستین ناحیهٔ صنعتی تخصصی صنایع‌دستی در این منطقه به گوش می‌رسد.
این ناحیهٔ صنعتی گرچه مصوبه‌ای ۱۶ساله دارد، اما به‌عنوان یکی از برنامه‌هایی در جهت رونق فعالیت صنعتگران در یک سال گذشته بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گرفته است؛ بیش از ۲۰ هزار صنعتگر در بیش از ۸۰ رشته صنایع‌دستی در قالب ۱۸ گروه در این استان فعالیت می‌کنند.
پیش‌ازاین، مسئولان استان اعلام کرده بودند با توجه به فعال بودن ۸۰ رشته، قرار است ۸۰خانهٔ صنایع‌دستی در شیراز با استفاده از ظرفیت‌ خانه‌های قدیمی در محله‌های مختلف راه‌اندازی شود تا هم همهٔ مردم محله‌های بافت قدیمی درگیر کار فروش و تولید صنایع‌دستی باشند و هم مردم و گردشگرانی که وارد شهر می‌شوند با رویکرد گردشگری تجربه‌محور در بخشی از فرایند تولید مشارکت داشته باشند و نسبت به تولید، خرید و تبلیغ آن ترغیب شوند.
ایجاد بازارچهٔ دائمی صنایع‌دستی و پیگیری آن از سوی شورای شهر، شهرداری و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، المان‌سازی در حوزهٔ شهری، تابلوهای معرفی صنایع، استفاده از هنرهای دستی در معماری و توجه شهرداری به این صنایع در ارائهٔ مجوزها، بخشی از اقدامات در دستورکار است که در این حوزه انجام می‌شود.
نام‌گذاری معابر به نام صنایع‌دستی و هنرمندان، استفاده از ظرفیت هنرمندان در زیباسازی شهر، چاپ کتب مربوط به صنایع‌دستی، تقدیر و پاسداشت هنرمندان، بخش دیگری از اقداماتی است که در دستورکار قرار گرفته است.
بخش خصوصی پای کارند
مرور تجربه‌های دیگر شهرها و استان‌ها در ایجاد ناحیه یا شهرک تخصصی صنایع‌دستی نشان می‌دهد، هیچ‌یک از این تجربه‌ها موفق نبوده‌اند و به سرانجام نرسیده‌اند. بااین‌حال، دربارهٔ شیراز چند تفاوت وجود دارد که شاید اولین آن، گنجانده شدن مصوبهٔ ایجاد این ناحیه در مصوبه‌های سفر و کلنگ‌زنی آن در جریان سفر دوم باشد. هرچند مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس به دو نکتهٔ مهم دیگر در تضمین اجرای این طرح اشاره می‌کند و به «پیام ما» می‌گوید: «تضمین اجرای هر طرح پیگیری و اعتباری است که برای زیرساخت‌های مورد نیازش تخصیص داده می‌شود و همچنین مشارکت بخش خصوصی. هر طرحی از این دو جنبه غافل باشد، به نتیجه نخواهد رسید.»
«مؤید محسن‌نژاد» تصریح می‌کند که علاوه‌بر در نظر گرفتن اعتبار از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی، منتفعان ایجاد ناحیهٔ تخصصی صنایع‌دستی در شیراز بخش خصوصی هستند که در این طرح دیده‌ شده‌اند و قرار است در مراحل کار مشارکت کنند و مشاوره بدهند.
به گفتهٔ او، اگر شیراز بتواند به هاب یا منطقه یا مرکز صادرات صنایع‌دستی حداقل در جنوب کشور به‌سمت حاشیهٔ خلیج فارس تبدیل شود، می‌توان شاهد موفقیت این طرح و همچنین رونق صنایع‌دستی بود.
**
نخستین ناحیهٔ صنعتی تخصصی صنایع‌دستی در شیراز قابلیت استقرار بیش از ۳۰۰ واحد صنایع‌دستی در قالب غرفه‌ها و کارگاه‌های تولیدی با اشتغال هزار و ۵۰۰ نفر را دارد.