سازمان جهانی بهداشت (WHO) در ماه گذشتهٔ میلادی یک بیماری فرضی را «بیماری ایکس» (Disease X) نامگذاری کرد که وجود خارجی ندارد. درواقع بیماری ایکس، یک نام فرضی برای هرگونه بیماری است که قابلیت تبدیل شدن به پاندمی دارد. سازمان جهانی بهداشت پس از پاندمی کووید-۱۹ برنامه‌ریزی‌هایی را برای آمادگی در برابر بیماری‌هایی که قابلیت همه‌گیری دارند، تنظیم کرد و برای آنکه از انعطاف‌پذیر بودن برنامه‌های مقابله و کنترل این بیماری‌ها اطمینان حاصل کند، فهرستی کوتاه از بیماری‌هایی با این ویژگی را تهیه کرد. درواقع بیماری ایکس، نام مستعاری است که به بیماری‌های موجود در این فهرست اشاره دارد، اما همانطور که بازار شیادی و انتشار اطلاعات نادرست در دوران کووید-۱۹ داغ شد و عده‌ای از آن سود بردند، بیماری ایکس هم به‌سرعت تبدیل به سوژه‌ای برای طرفداران تئوری توطئه شد و عده‌‌ای نیز سعی کردند از این آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

 

مدتی‌ است عده‌ای از اینفلوئنسرهای راست‌گرا در آمریکا، در حال تهیهٔ محتواهایی با موضوع هراس‌افکنی دربارهٔ بیماری ایکس هستند و از این هراس‌افکن و انتشار اطلاعات نادرست سود می‌برند. آنها دربارهٔ کیت‌های پزشکی محتوا تهیه می‌کنند که به‌گفتهٔ متخصصان، کیت‌های درمانی کووید-۱۹ هستند که البته تأثیرگذاری آنها در درمان این بیماری اثبات نشده است. 

«تیموتی کالفیلد» (Timothy Caulfield) از دانشگاه آلبرتا در کانادا، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «آنها با انتشار این اطلاعات غلط در تلاشند تا بااستفاده از تئوری توطئه، محصول خود را بفروشند.» 

 

او می‌گوید: «این روش اصلی کسب درآمد آنهاست. آنها مردم را عمیقاً درگیر می‌کنند، چون می‌دانند بدون شبهه‌افکنی و ایجاد ترس در مورد واکسن‌ها و ساختن تئوری‌هایی در مورد توطئهٔ دولت‌ها، درآمدشان کم است یا کلاً درآمد نخواهند داشت.» 

نظریه‌های توطئه دربارهٔ بیماری ایکس از زمانی آغاز شد که مجمع جهانی اقتصاد در ماه ژانویهٔ امسال یک پنل تخصصی دربارهٔ «آمادگی در برابر بیماری ایکس» برگزار کرد. این پنل تخصصی، درواقع بحث‌ و گفت‌وگو پیرامون ابعاد، نیازمندی‌ها و امکانات لازم در برابر شیوع احتمالی یک پاندمی در آینده بود. هدف از برگزاری این پنل هم جلوگیری از غافلگیری تصمیم‌گیران در برابر شیوع احتمالی پاندمی‌ها در آینده بود و دربارهٔ بیماری خاص یا زمان خاصی هم صحبتی به میان نیامد، اما همین پنل، توجه بسیاری از آنها را که قصد داشتند از فضا سوءاستفاده کنند، جلب کرد و آنها نیز مشغول به‌کار شدند. 

 

فروش محصول

«الکس جونز»، بنیانگذار وب‌سایت «اینفو وارز» (InfoWars) که میلیون‌ها دلار برای گسترش نظریه‌های توطئه دربارهٔ تیرباران جمعی مردم و کووید-۱۹ کسب درآمد کرده بود، پس از پنل مجمع جهانی اقتصاد در شبکه‌های اجتماعی این ادعای نادرست را مطرح کرد که یک برنامهٔ جهانی با عنوان «سلاح نسل‌کشی» وجود دارد که تلاش می‌کند با شیوع عمدی بیماری ایکس، جمعیت جهان را کاهش دهد. 

مانند بسیاری از اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی، این ادعای دروغین نیز به‌سرعت پخش شد و به بسیاری از کشورها، از جمله چین رسید. در چین، پست‌های فراوانی در شبکه‌های تیک‌تاک و ایکس (توییتر سابق) به اشتراک گذاشته شد که ادعا می‌کردند دولت این کشور برای مدیریت سریع آنچه «مرگ‌های دسته‌جمعی» خوانده‌اند، کوره‌های متحرک سوزاندن اجساد راه‌اندازی کرده است. اما گروه حقیقت‌یاب خبرگزاری فرانسه، با جست‌وجوی عکس‌ها و تصاویر دریافت ویدئوهایی که در این پست‌ها دست‌به‌دست می‌شد، مربوط به خدماتی بودند که برای سوزاندن اجساد حیوانات خانگی مرده راه‌اندازی شده بودند. 

 

«پیتر مک‌کالو» (Peter McCullough)، متخصص قلب آمریکایی که پیش‌از‌این نیز به‌دلیل انتشار اطلاعات نادرست دربارهٔ کووید-۱۹ نامش بر سر زبان‌ها افتاده بود، اخیراً بدون ارائهٔ هیچ مدرکی نوشت: «قابل پیش‌بینی است که بیماری ایکس در یک آزمایشگاه زیستی مهندسی شود.» او این ادعا را در وب‌سایت شرکت «وِلنِس» (The Wellness Company) که یک شرکت تأمین‌کنندهٔ مکمل‌های دارویی است، نوشته است. مک‌کالو، مدیر علمی ارشد همین شرکت است. این شرکت در وب‌سایت خود مردم را به «آماده بودن برای بیماری ایکس» ترغیب می‌کند و یک «کیت اورژانسی پزشکی» با قیمت ۳۰۰ دلار را به‌ فروش گذاشته که حاوی داروهایی از جمله «ایورمکتین» (ivermectin) است که خاصیت درمانی آن برای کووید-۱۹ به اثبات نرسیده است. 

 

وب‌سایت «گیت‌وی پاندیت» (The Gateway Pundit) که وب‌سایتی راست‌گرا است و به انتشار تئوری‌های توطئه شهرت دارد نیز در مطلبی با عنوان «بیماری ایکس؛ آیا طرفداران جهانی‌سازی یک پاندمی دیگر را برنامه‌ریزی می‌کنند؟» کیت‌های تولیدی شرکت ولنس را تبلیغ کرد. در این مطلب خطاب به مخاطبان نوشته شده بود: «بدون آمادگی، گرفتار نشوید» و لینکی قرار داده شده بود که مخاطبان را به صفحهٔ فروش کیت دارویی ولنس هدایت می‌کرد. 

 

انتشار آسان اطلاعات نادرست

«جولی میلیکان» (Julie Millican)، نایب‌رئیس دیده‌بان رسانه‌ها که یک تشکل چپ‌گراست به خبرگزاری فرانسه گفته است: «اشاعهٔ تئوری‌های توطئه با هدف کسب درآمد، مشکلی است که از مدت‌ها قبل توسط جناح راست ایجاد شده است.» 

او اضافه کرده است: «کسانی که تئوری‌های توطئه را در مورد موضوعاتی مانند بیماری ایکس منتشر می‌کنند، به‌احتمال زیاد دنبال راهی برای سوء‌استفاده از مخاطبان خود می‌گردند تا از آن سود مالی ببرند.» 

 

البته خبرگزاری فرانسه اعلام کرده که پیگیری‌هایی نیز از شرکت ولنس و وب‌سایت گیت‌وی پاندیت انجام داده، اما پاسخی از این دو دریافت نکرده است. 

به‌نظر می‌رسد با وجود بحث‌های فراوان دربارهٔ انتشار اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از این اطلاعات بدون هیچ چالش و به‌آسانی در شبکه‌های اجتماعی باقی می‌مانند و منتشر می‌شوند. چراکه شبکه‌های اجتماعی مانند ایکس (توییتر سابق) با هدف کاهش هزینه‌ها، تیم‌های امنیت و بررسی را تعدیل کردند و به‌این‌ترتیب حذف اطلاعات نادرست منتشرشدهٔ کاربران کاهش یافت. همین امر باعث شده است تا بدبینی‌ها و اعتماد به شبکه‌های اجتماعی کاهش یابد. 

 

«جنیفر رایش» (Jennifer Reich)، جامعه‌شناس دانشگاه کلرادو دنور، می‌گوید: «تئوری‌های توطئه مبتنی‌بر افزایش تردید دربارهٔ واکسن از زمان کووید-۱۹ بالا گرفت و احتمالاً تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی خواهد داشت. از زمان کووید، ما شاهد کاهش حمایت از واکسن‌های دوران کودکی و حمایت بیشتر از نظرسنجی‌ها در مورد حقوق والدین برای رد واکسیناسیون فرزندانشان بودیم.»  خبرگزاری فرانسه پست‌های شبکه‌های اجتماعی را ردیابی کرده که نشان می‌دهد برخی از افرادی که به تئوری توطئهٔ بیماری ایکس را پذیرفته‌اند، متعهد شده‌اند که واکسیناسیون در آینده را نپذیرند و از مصرف واکسن خودداری کنند. این موضعی است که می‌تواند برنامه‌های بهداشت عمومی در شرایط اضطراری را با مشکل روبه‌رو کند. 

 

چونهوی چی (Chunhuei Chi)، استاد بهداشت جهانی در دانشگاه ایالتی اورگان، می‌گوید: «در طول یک اپیدمی، اطلاعات نادرست می‌تواند منجر به اتخاذ اقدامات غیرمؤثر یا حتی مضر شود. این اطلاعات می‌توانند در فرایند آماده‌سازی و پیشگیری از یک بیماری واگیر در حال ظهور، تبدیل به مانعی بزرگ برای جامعه شوند.»