پارک جنگلی النگدره به‌عنوان بخشی از میراث طبیعی جنگل‌های هیرکانی شمال کشور به ثبت جهانی نیز رسیده است، به‌دلیل نزدیکی به شهر در تولیت شهرداری گرگان قرار دارد و مدیریت آن برعهدۀ این نهاد است. باوجوداین، تعداد زیاد افرادی که برای تفرج یا گردشگری به این منطقه می‌روند، معمولاً بدون نظارت و گاه با آسیب‌های زیادی برای این پهنۀ جنگلی همراه است. شیوع کرونا و ممنوعیت ورود گردشگران به النگدره موجب شد تا جنگل یک‌بار دیگر فرصت زایش و احیا پیدا کند. حالا ظن این می‌رود که افزایش تردد دوباره به این منطقه، نهال‌های جوان را از بین ببرد. موضوعی که پیشگیری از آن در گرو افزایش نظارت بر چگونگی حضور گردشگران در این منطقه است.

استان گلستان 21 درصد از ارزشمندترین جنگل‌های باستانی هیرکانی جهان را در خود جای داده است. جنگل‌هایی که در تاریخ 14 تیرماه سال 1398 برابر با 5 جولای 2019، در چهل‌وسومین گردهمایی جهانی یونسکو در شهر «باکو» پایتخت کشور «جمهوری آذربایجان» به‌عنوان «دومین میراث طبیعی ایران»، به شمارۀ 1584 در فهرست میراث جهانی طبیعی یونسکو ثبت شده است. جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال ایران، نوار سبزی به طول 850 کیلومتر، پهنای 20 تا 70 کیلومتر و مساحت یک میلیون و ۸۵۰ هزار هکتار هستند که از سواحل جنوبی دریای خزر (آستارا در گیلان) شروع و تا دره «گلی داغی» در «مراوه تپه» گلستان در ایران را پوشانده‌اند. نام این جنگل‌ها از نام قدیم گرگان که در گذشته هیرکان (Hyrcania) خوانده می‌شد و به‌معنی سرزمین گرگ‌ها است؛ برگرفته شده است. آب‌وهوای معتدل خزری در شمال و رشته‌کوه البرز، بلندترین رشته‌کوه خاورمیانه، در جنوب که مانند دیواری در برابر رطوبت ناشی از دریای خزر ایستاده است و مانع پیشرفت نفوذ آن به نواحی فلات مرکزی ایران می‌شود، سبب بارش‌های فراوان این منطقه شده و جنگل‌های انبوه هیرکانی را به وجود آورده است. گسترش عمودی جنگل‌های هیرکانی از منفی 28 متر در کرانه‌های دریای خزر تا ارتفاع 2800 متر از سطح دریا است و میزان بارندگی در آن از شرق (500 میلیمتر) به باختر (2000 میلیمتر) افزایش می‌یابد. تغییرات ارتفاعی زیاد در پهنای باریک 20 تا 70 کیلومتر از کناره دریا تا ارتفاعات البرز و تغییر اقلیمی و بارشی متفاوت از شرق تا غرب ناحیۀ خزری، سبب تنوع در شرایط اکولوژیکی و درنتیجه، تنوع بی‌مانند در گونه‌های گیاهی و جانوری این بوم سازگان شده است.

جنگل‌های هیرکانی باقیماندۀ جنگل‌های «پهن‌برگ خزان‌کننده» از دوران سوم زمین‌شناسی (ترشیاری) هستند که فرآیند تکامل در آنها از 25 تا 50 میلیون سال پیش به شکل طبیعی و پیوسته تاکنون ادامه یافته است. این روند پایدار و پیوسته تکامل، در میان جنگل‌های پهن‌برگ خزان‌کننده در جهان بی‌نظیر است

فسیل زنده هیرکانی
جنگل‌های هیرکانی باقیماندۀ جنگل‌های «پهن‌برگ خزان‌کننده» از دوران سوم زمین‌شناسی (ترشیاری) هستند که فرآیند تکامل در آنها از 25 تا 50 میلیون سال پیش به شکل طبیعی و پیوسته تاکنون ادامه یافته است. این روند پایدار و پیوسته تکامل، در میان جنگل‌های پهن‌برگ خزان‌کننده در جهان بی‌نظیر است. باتوجه‌به این پیشینۀ طولانی تکامل، تنوع زیستی موجود در این جنگل‌ها منحصر به‌فرد و ویژه و بسیار بالاتر از «بوم‌سازگان‌های» مشابه ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی است.
از جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان مادر جنگل‌های جوان اروپا و شمال آمریکا یاد می‌شود. با پایان دوران یخبندان و ازمیان‌رفتن جنگل‌های اروپا و شمال آمریکا به‌سبب دورۀ یخبندان، جنگل‌های هیرکانی با وجود اقلیم معتدل ناشی از وجود دریای خزر و رشته‌کوه‌های البرز به حیات خود ادامه داده است و پس از پایان دورۀ یخبندان گونه‌های گیاهی از این جنگل‌ها به اروپا و شمال آمریکا گسترش یافت. امروزه بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها به شکل فسیل یا سنگواره در اروپا یافت می‌شوند. به‌همین‌سبب، از این جنگل‌ها به‌عنوان «فسیل زنده» یا «موزۀ طبیعی» یاد می‌شود. از گونه‌های درختی منحصربه‌فرد و فسیل هیرکانی باید به گونۀ «انجیل» (Parrotia persica) یا «درخت آهنین» اشاره کرد که با رنگ‌های شاخص طبیعی خود در پاییز چشم‌اندازی ویژه به این جنگل‌های بی‌نظیر می‌بخشد.

جدای از کارکرد گردشگری، پارک جنگلی چهارفصل النگدره یکی از مهمترین پناهگاه‌های استان گلستان برای حفاظت از گونه‌های باقیمانده از دوران سوم زمین‌شناسی و گونه‌های بومی گیاهی و جانوری ارزشمند به‌شمار می‌رود

انجیلی، گونۀ گیاهی اندمیک جنگل‌های شمال ایران و از بازماندگان عصر یخبندان است و به‌عنوان ذخیرۀ ژنتیکی شناخته می‌شود. این گونۀ بسیار زیبا توانسته ‌است در این عرض جغرافیایی جان سالم به در ببرد و باید از آن حفاظت شود. چوب انجیلی بسیار سخت است و از این حیث در زبان‌های خارجی به چوب آهنین معروف است. نام آذری این درخت نیز، «دمیر آقاجی»، هم معنا با نام انگلیسی به‌معنای چوب آهن است. خوشبختانه چوب این درخت آن‌قدر محکم و سفت است که در امور صنعتی به‌کار نمی‌آید. همین موضوع سبب حفظ این درخت و گسترش آن شده است. یکی از ویژگی‌های جالب درخت انجیلی قدرت جوش‌خوردن آن است؛ به‌طوری‌که وقتی دو شاخه روی هم قرار می‌گیرند و به‌هم متصل می‌شوند، خیلی راحت به‌هم جوش می‌خورند. این مسئله باعث می‌شود شاخ و برگ‌های انجیلی در جنگل به‌صورت شبکه‌ای حیرت‌انگیز در بیایند و اشکال عجیب و بسیار زیبایی ایجاد کنند. تنها منطقۀ پراکنش طبیعی این گونه کرانه‌های جنوبی دریای خزر است. از دیگر گونه‌های درختی بومی هیرکانی می‌توان به «بلوط بلندمازو»، «افرا»، «توسکا»، «آزاد»، «مَمرَز»، «داغداغان»، «لَرگ» و… اشاره کرد.
پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان که در قلب شهر گرگان و در نزدیک‌ترین فاصله از مرکز شهر (پنج و نیم کیلومتر) واقع شده است، تنها بخش کوچکی از جنگل‌های شگرف هیرکانی است که دست بر قضا در مرکز استان گلستان قرار گرفته است. این گنجینۀ طبیعی منحصربه‌فرد شهری و ذخیره‌گاه گونه‌های درختی و جانوری از زمان شیوع ویروس کووید-19 با بسته بودن ورودی‌های پارک بر روی وسایط نقلیۀ موتوری و کاهش تردد خودرویی و موتوری روزهای احیا و شکوه خود را سپری می‌کند. به‌طوری که هر گردشگری قادر است نهال‌های تازه رشدیافتۀ بلوط و انجیلی و ممرز و افرا را در عرصه مشاهده کند و ببیند که چگونه فرصت رشد و احیا پیدا کرده‌اند. پرندۀ بومی این منطقه نیز «چرخ ریسَک خزری» است.
اختلال کمبود طبیعت
پرندگان دیگری که در این پارک زندگی می‌کنند عبارتند از: «توکا»، «سینه‌سرخ»، «دارکوب»، «دم‌جنبانک»، «بلبل هزاردستان»، «سِسک»، «سهره»، «کوکو» و… شهروندان و گردشگرانی که در جاده‌های آسفالته این پارک 185 هکتاری (سه و نیم کیلومتر رفت و سه و نیم کیلومتر برگشت) مبادرت به پیاده‌روی، قدم‌زدن، دویدن و یا دوچرخه‌سواری می‌کنند، هر روزه می‌توانند نوای خوش الحان این پرندگان زیبا را بشنوند و لذت ببرند. تفریح در این پارک جنگلی نادر و زیبا از جمله اقداماتی است که می‌‌تواند تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی را بر روح آدمی کم کند و به آرامش ذهن در این دنیای پر از مشغلۀ شهری کمک کند. حتماً شما هم احساس افسردگی و ناراحتی و بی‌قراری و خستگی را تجربه کرده‌اید و از سرکار رفتن و به‌خانه‌آمدن و دوباره تکرار این چرخه خسته شده باشید، یکی از کارهایی که برای رفع خستگی و افسردگی می‌توان انجام داد، رفتن به این پارک و گشت‌وگذار در آن است.
«ریچارد لوو» (Richard Louv) نویسنده و خبرنگار آمریکایی در کتاب معروف خود به نام «اصول طبیعت» در سال 2012 به «اختلال کمبود طبیعت» اشاره کرده است. به گفتۀ لوو، اختلال کمبود طبیعت وجود یک ناهنجاری در مغز نیست. این اختلال به‎دلیل ازدست‌دادن ارتباط انسان با محیط طبیعی خود بروز می‌کند. به عقیدۀ این نویسنده برای استفاده از طبیعت نباید حتماً به سفر رفت و می‌توان از پارک‌ها و جنگل‌های شهری استفاده کرد: «باتوجه‌به اینکه ثروتمندان در حال خریداری سواحل هستند، در آینده این نگرانی وجود خواهد داشت که فقرا چگونه از طبیعت استفاده کنند.» از نظر منتقدان گرچه برخی از نظرات لوو واقعاً غیرعادی و عجیب به‌نظر می‌رسند، ولی برخی ایده‌های او، از جمله ایجاد فضای سبز در اطراف مدارس هم هوشمندانه است و هم ارزان و قابل اجرا. نزدیکی به طبیعت سلامت جسمی، ذهنی و معنوی انسان را بهبود می‌بخشد. از درون به انسان احساس زنده‌بودن می‌دهد و نباید آن را به‌خاطر تحولات اخیر مانند شهرنشینی، فناوری یا رسانه‌های اجتماعی به خطر بیاندازیم. پژوهش‌های ابتدایی بیان می‌کنند حضور در طبیعت، به‌ویژه در جنگل، احتمالاً تولید پروتئین‌های ضدسرطان در بدن را افزایش می‌دهد. افزایش میزان این پروتئین‌ها احتمالاً تا ۷ روز بعد از حضور در طبیعت ادامه دارد.
در ژاپن «حمام جنگل» (پیاده‌روی در جنگل) را که یکی از شیوه‌های جنگل‌درمانی است، نوعی درمان پیشگیرانه می‌دانند و تحقیقات در این کشور نشان داده است در مناطقی که پوشش جنگلی بیشتری وجود دارد، نرخ مرگ‌ومیر بر اثر انواع سرطان‌ها کمتر است. حضور در طبیعت جنگلی باعث می‌شود که فرصتی برای جداشدن از دنیای تکنولوژیکی و ایجاد ارتباط بیشتر با خانواده مهیا شود. قدم‌زدن با اعضای خانواده در دامان جنگل باعث تقویت روحیه، افزایش آرامش و آسایش فکری و روانی، افزایش اعتمادبه‌نفس و سلامتی کودکان و بسیاری دیگر از مزایای فیزیکی و روحی و روانی خواهد بود.
سفر به عصر ژوراسیک
در پارک جنگلی و باستانی هیرکانی النگدره گرگان شما می‌توانید درختان زیبا و کهن انجیلی و بلوط بلندمازو و افرا و ممرز و توسکا را از نزدیک لمس کنید و در آغوش بکشید، گویی به پارک ژوراسیک و عصر دایناسورها سفر کرده‌اید. همچنین، با دریافت انرژی مثبت می‌توانید از این محیط سبز به‌خاطر اکسیژن و هوای پاک و لطیفی که این درختان تولید کرده‌اند، تشکر کنید. نیازی نیست برای زندگی در طبیعت و برای ساختن ویلاها و منازل ییلاقی و غیره مبادرت به تخریب اراضی مرتعی و قطع درختان کهن کنیم تا از مواهب آن بهره ببریم و یا اینکه زندگی خود را به طبیعت منتقل کنیم. چون برای بسیاری از ما، زندگی در شهرهای بزرگ مناسب‌تر است. اما اگر به‌دنبال آن هستیم که سلامت فیزیکی و روانی خود را ارتقا دهیم، لازم است زمانی را در محیط‌های طبیعی مثل جنگل‌ها بگذرانیم. این کار می‌تواند به‌شکل پیاده‌روی در طبیعت نزدیک محل زندگی‌مان باشد.
پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان دقیقاً دارای این ویژگی، یعنی نزدیک به محل سکونت مردم است و تمامی شهروندان می‌توانندبا پای پیاده به آن برسند و ساعت‌ها در آن قدم بزنند. شهروندان و گردشگران علاوه‌بر تماشا و لمس درختان کهن می‌توانند به صدای پرندگان گوش دهند و در فصل زمستان از تماشای گل‌های روزکوتاه «سیکلمن»، «زنگوله برفی»، «پامچال» و غیره بهره‌مند شوند. همچنین با قدم‌زدن در این پارک جنگلی می‌توانند از تماشای انواع قارچ‌های وحشی و طبیعی این رویشگاه و انواع درختچه‌ها نظیر «کوله خاس»، «ولیک»، «زالزالک»، «خرمالوی وحشی» و انواع بوته‌های تمشک لذت ببرند. درحقیقت، این پارک جنگلی دارای لوکیشن‌های بسیار زیبایی برای عکاسی، نقاشی، دورهمی‌های خانوادگی و همچنین کانون آموزشی برای کودکان، نوجوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان و سایر علاقمندان است که می‌توان با برنامه‌ریزی‌های مناسب از این همه مواهب بهره‌برداری کرد.
بنابراین و بی‌گمان جدای از کارکرد گردشگری، این پارک جنگلی چهارفصل یکی از مهمترین پناهگاه‌های استان گلستان برای حفاظت از گونه‌های باقیمانده از دوران سوم زمین‌شناسی و گونه‌های بومی گیاهی و جانوری ارزشمند به‌شمار می‌رود. جنگل‌های هیرکانی، تنها جنگل‌های تجاری ایران و انباشت تولید چوب هستند که این امر در تخریب آنها بسیار مؤثر بوده است. عبور و مرور خودرو و وسایط نقلیه موتوری، برافروختن آتش روی خاک کف جنگل و آتش‌زدن ریشه، ساقه و تنۀ درختان و لاش‌برگ‌های کف جنگل، ایجاد هرگونه سازۀ نامأنوس با جنگل نظیر جاده موسوم به سلامت، پاکوب‌کردن خاک کف جنگل توسط دوچرخه‌سواران و موتورسواران و عابران پیاده، خارج‌کردن خاک و چوب‌های افتادۀ جنگل، کاشت گونه‌های غیربومی، برداشت بی‌رویۀ چوب و گیاهان دارویی و گل‌های جنگلی، بردن حیوانات اهلی درون جنگل، ریختن زباله، ایجاد آلودگی‌های صوتی، نگاه شهری برخی مسئولان به این پارک طبیعی و جنگلی، تجمع جمعیت بیش از حد بر روی عرصۀ جنگلی، تغییر کاربری، آلودگی آب‌ها، آفات و بیماری‌ها نیز از جمله تهدیدات این جنگل بی‌نظیر به شمار می‌روند.
بااین‌حال، با وجود تهدیدات بسیار، در شیب‌های تند و غیرقابل دسترس و دره میان جنگل و با بسته‌بودن این جنگل بر روی خودروها، بخش‌های وسیعی از این پارک جنگلی هیرکانی روند تکامل طبیعی و زادآوری و احیای خود را در سه سال اخیر طی کرده است و همچنان ادامه می‌دهد. این امر احیا و زادآوری، ما را بر آن می‌دارد که در حفاظت از این گنجینۀ ارزشمند باستانی بیش از پیش کوشا باشیم. ساماندهی گردشگران، عدم ساخت‌وساز در محوطه‌های جنگلی، آموزش و افزایش آگاهی‌های همگانی در مورد جنگل و ارزش‌های وابسته به آن، ساماندهی زباله و بازیافت پسماندها، گردشگری پایدار و آموزش راهنمایان گردشگری برپایۀ اصول طبیعت‌گردی از راهکارهای مقابله با تخریب بیشتر این جنگل‌های باستانی است. ورودی‌های این جنگل باید همچنان به روی خودروها و وسایط نقلیه موتوری بسته باشد و حتی مسئولان شهری، استانی و کشوری نیز باید با پای پیاده به درون این جنگل قدم بگذارند. ممکن است برخی بگویند افراد سالمند و بچه‌دارها چگونه پیاده بروند النگدره؟ ما می‌گوییم با استفاده از ماشین‌های برقی سازگار با محیط جنگل که توسط بخش خصوصی اداره می‌شود، به‌سهولت امکان تردد در این پارک را خواهند داشت. اجازه دهید این یک تکۀ کوچک اما بسیار اثرگذار از جنگل کهن را از گزند خودرو و موتور و ماشین و دود و آتش کباب و هجوم بی‌حساب‌وکتاب گردشگرها حفظ کنیم. اندکی و تنها کمی به آیندۀ فرزندانمان و نسل آینده بیاندیشیم. جنگل تأمین‌کنندۀ آب، اکسیژن، عامل ترسیب کربن، جاذب گازهای گلخانه‌ای نظیر دی اکسید کربن، حافظ خاک، عامل کاهش سیلاب‌های ویرانگر و کاهندۀ ریزگرد و ضامن بقای شهر، استان و کشور ماست. آن را با جان و دل محافظت کنیم. لطفاً این یک تکه کوچک ولی شگرف جنگل را فدای بی‌برنامگی و خودخواهی خود نکنید و برای نسل‌های آینده ذخیره کنید.