باستانشناسان به نمایش مجسمۀ زن ساسانی در موزۀ قطر واکنش نشان داده و برخی در اصالتش تردید کردهاند، اما سکوت وزارت میراث فرهنگی ادامه دارد
راز مجسمۀ «شاپوردختک»
مجسمۀ منسوب به شاپوردختک ساسانی مربوط به مجموعۀ احمد الصباح کشور کویت بوده و آخرینبار در سال ۲۰۲۱ در موزۀ ملی قطر به نمایش درآمده است
۲۲ فروردین ۱۴۰۲، ۹:۵۲
معمای تندیس برنزی «شاپوردختک» ساسانی هنوز حل نشده است. در روزهای گذشته یکی از باستانشناسان با انتشار تصویر این مجسمه از نمایش این اثر ایرانی در موزۀ امیر قطر خبر داده و گفته بود که این تندیس از فارس قاچاق شده و به مجموعۀ آل ثانی راه یافته است. انتشار این خبر همزمان با نمایش سنگنگارۀ ساسانی توقیفشده در فرودگاه لندن در موزۀ بریتانیا، به واکنش برخی باستانشناسان و فعالان میراث فرهنگی انجامید. بسیاری از قاچاق دوبارۀ میراث ایران و نمایش آن در موزههای خارجی ابراز تأسف و شگفتی کردند، برخی گفتند نمایش این اثر مربوط به سال ۲۰۲۰ است و برخی دیگر در اصالت آن تردید کردند. این داستان همچنان رازآلود است اما جستوجوهای تازۀ «پیام ما» نشان میدهد مجسمۀ منسوب به شاپوردختک ساسانی مربوط به مجموعۀ احمد الصباح کشور کویت بوده و آخرینبار در سال ۲۰۲۱ در نمایشگاهی در موزۀ ملی قطر به نمایش درآمده است.
«پیام ما» سه روز پیش در گزارشی به نقل از علیرضا جعفری زند، از نمایش مجسمهای مربوط به شهبانوی ساسانی، نوۀ شاپور در مجموعه «آل ثانی» خبر داده بود؛ تندیسی از زنی کلاه بر سر که دست راستش از مچ و دست چپش از بازو قطع شده و ردایی بلند بر تن دارد. این باستانشناس گفته بود: «تاکنون از دورۀ ساسانی چنین اثری رونمایی نشده است. در سایتهای باستانشناسی نیمتنه از پادشاهان ساسانی کشف شده، اما هرگز تندیس برنزی کاملی از زن ساسانی یافت نشده بود. من مطمئن هستم که این مجسمه در فارس پیدا شده است.»
موزۀ قطر، ۲۰۲۰-۲۰۲۱
جستوجوی تصاویر این مجسمه، ما را به سایتهای خبری کویت میرساند و خبری دربارۀ نمایشگاهی از آثار مجموعه «الصباح» در موزۀ ملی قطر. آبان سال ۹۹ یعنی تقریباً دو سال و نیم پیش در خبرها گفته شده بود این نمایشگاه برای گرامیداشت روابط کویت و قطر و نمایش تاریخ هنر اسلامی برگزار میشود. عنوان نمایشگاه هم این بود: «شکوه شرق باستان: آثار باستانی مجموعه الصباح». بنا شد در این مجموعه که شیخ ناصر صباح الاحمد الصباح و شیخ حصه صباح السالم الصباح در کویت گردآوری کردهاند، بیش از 170 شیء به نمایش درآید تا نمایی کلی از فرهنگ و هنر جهان باستان ارائه شود و بینشی تازه دربارۀ ریشههای هنر اسلامی ایجاد کند.
براساس این خبر اشیایی که در این مجموعه گردآوری شدهاند از هزارۀ سوم پیش از میلاد تا قرن پنجم میلادی قدمت دارند و جواهرات و زیورآلات (انگشتر، گوشواره، گردنبند، آویز، دستبند، سگک و دکمه)، اثاثیه منزل (کاسه، جام، کوزه، تنگ آبخوری) هستند. فنجانها، ریتونها، بطریها، ظروف و قالیچهها، پیکرههای انسانی و جانوری و اشیای آیینی و تزئینی و نگینهای تراشیدهشده و مهرها را در برمیگیرد.
در این خبرها به مولاژ، کپی یا غیراصل بودن آثار به نمایش درآمده اشاره نشده است، اما بر قدمتشان تأکید شده. در کاتالوگ معرفی این اثر با عنوان «مجسمۀ برنزی زن ساسانی» به شمارۀ ۹۳، نیز این اطلاعات آمده است: ایران، دورۀ ساسانی، حدود ۳۰۰ بعد از میلاد، طول: ۱۰۲.۷ سانتیمتر، عرض: ۲۷ سانتیمتر، ریختهگری برنز.
شیخه المیاسه، دختر حمدبنخلیفه آل ثانی، رئیس موزههای قطر دربارۀ این نمایشگاه گفته بود: «از کویت برای به اشتراک گذاشتن گنجینههای شگفتانگیز خود با جامعه سپاسگزاریم. مشارکت بین موزههای قطر و دارالأثر الاسلامیه نشاندهندۀ دوستی مشترک بین جوامع و ملتهای ما است». دارالأثر الاسلامیه، همان خانۀ آثار اسلامی کویت است که السالم الصباح و همسرش ۲۰هزار اثر هنری اسلامی را در آن گردآوری کردهاند.
شیخ حصه، مدیر خانۀ آثار اسلامی و یکی از مالکان مجموعه الصباح گفته است: «من و همسرم شیخ ناصر از به اشتراک گذاشتن این نمایشگاه با مردم قطر بسیار خوشحالیم. نمایشگاه شکوه شرق باستان نمایی اجمالی از هنر، تاریخ و فرهنگ خاور نزدیک باستان را ارائه میدهد. به بازدیدکنندگان این امکان را میدهد تا چالشهای هنری را که مردم در 4000 سال پیش با آن روبهرو بودهاند ببینند و قدردانی کنند. خوشبختانه هنرمندان آن دوره، مجموعه آثاری را خلق کردند که تأثیر آن را بر هنرمندان معاصر نیز میتوان دید».
به گفتۀ او در ساخت اشیای مجموعه الصباح، موادی چون طلا، نقره، برنز، لاجورد، کارنلین، فیروزه، گارنت، عقیق، آمتیست، مروارید، کریستالهای الماس، شیشه، عاج، سنگ مروارید و مینا بهکار رفته و استفاده از چنین مواد گرانبهایی و ساخت نفیس این آثار، امکان نگهداری و ماندگاری این اشیا را برای هزاران سال فراهم کرده است. طبق این خبر مجموعه الصباح تا 3 فوریه 2021 (نیمه بهمن ۹۹) در معرض دید قرار گرفت. در گزارشهای تصویری منتشرشده از این نمایشگاه، مجسمۀ منسوب به شاهدخت ساسانی هم پیداست.
شاید اصل نباشد
حامد وحدتینسب، انسانشناس پیش از تاریخ، در روزهای گذشته که هنوز صحبت بر سر سنگنگارۀ ساسانی و تندیس رازآلود شاپوردختک داغ بود، در صفحه شخصی خود به نقل از «یکی از باستانشناس موثق» نوشته بود که «مجسمۀ منتسب به شاپوردختک، نه به تازگی، بلکه در سال ۲۰۱۰ در موزۀ امیر قطر مشاهده شده است». او اضافه کرده بود: «مشاهدات از نزدیک حاکی از تقلبی بودن آن است». وحدتینسب حالا به «پیام ما» میگوید: «باستانشناسانی که این مجسمه را از نزدیک دیدهاند، معتقدند که در عصر معاصر ساخته شده و ممکن است که به نام عتیقه به کلکسیون شخصی فروخته شده باشد». علیرضا جعفریزند، باستانشناس دیگر اما پیش از این گفته بود: «در موزۀ امیر قطر اشیای ایرانی بسیاری به نمایش درآمده و نمایش تندیس شهبانوی ساسانی هم صددرصد قابل پیگیری است. این اثر مطمئناً از ایران خارج شده و پلیس بینالملل باید پیگیر بازگشت آن باشد. البته بهتازگی وقتی اشیایی را از کشور خارج میکنند، در مقصد نهایی میگویند مثلاً از افغانستان بهدست آمده و «ایران فرهنگی» را در نظر میگیرند، نه جغرافیای فعلی ایران را. این کار را میکنند تا پیگیری ممکن نشود. ایران تاکنون دربارۀ این مجسمۀ برنزی اقدامی انجام نداده است، اما باید بلافاصله ادعای مالکیت را پیگیری کند.» او همچنین از خروج تندیس موبد کرتیر (موبد بلندپایۀ زرتشتی در دوران ساسانی) از کشور و رسیدن آن به موزۀ میهو در کیوتوی ژاپن هم خبر داده و گفته بود: «پیداست که موبد کرتیر به دست قاچاقچیان اشیای فرهنگی از موزۀ میهو سر درآورده.»
وحدتینسب معتقد است که میراث فرهنگی در قبال اشیایی مسئولیت دارد که جزو آثار اصلی کشور باشند و در غیر این صورت نمیتوانند کار خاصی انجام دهند. «متولی اصلیای که باید این موضوع را پیگیری کند و ناراحت باشد خود مسئول کلکسیون است. اثری که اصالت فرهنگی ندارد، مسئولیتی ایجاد نمیکند». وحدتینسب البته به توضیحاتش این را اضافه میکند: «بااینهمه، دربارۀ اثری که تا این حد واکنشبرانگیز شده است، باید توضیح داد و میراث فرهنگی باید ابعاد ماجرای این تندیس را روشن کند.»
او ادامه میدهد: «درصورت اصل بودن مجسمۀ برنزی باید ابراز شگفتی کرد که چطور چنین اثری با این ابعاد از کشور خارج شده است.»
با وجود بازنشر گسترده این خبر در فضای مجازی و بحث میان باستانشناسان و دوستداران میراث فرهنگی اما وزارت میراث فرهنگی هنوز به این خبر واکنشی نشان نداده است. این سؤالات هنوز پابرجاست: با فرض اصالت نداشتن این مجسمه، آیا وزارت میراث فرهنگی در قبال جعل آثار کشور و ادعای نمایش آثار تاریخی ایران در بیرون مرز مسئولیتی ندارد؟ درصورت اصل بودن این اثر، سکوت این وزارتخانه در قبال خروج آثار و تملک آن در مجموعههای خصوصی خارجی به چه معناست؟ در نبود واکنشی رسمی از سوی متولیان میراث فرهنگی، ماجرای تندیس شاپوردختک همچنان یک معماست.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
مطالب مرتبط
«زرهبافی» یکی از قدیمیترین هنرهای بشر است و در ایران هشت قرن قدمت دارد
آیین تعزیه، تنها مخاطب هنر زرهبافی
نامزدهای ریاست جمهوری چقدر به صنعت گردشگری توجه کردند؟
رفع «ایران هراسی»ماموریت دولت آینده
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی:
کنسرت تخت جمشید استاندارد برگزار میشود
فضای مجازی هم به مصائب فرش ایرانی اضافه شد
گرۀ قلابی فرش!
قائم مقام وزیر میراثفرهنگی:
۳۰ مسجد تاریخی ایران واجد شرایط ثبت جهانی یونسکو است
کشف گونهای از بندپایان در غارهای ایران
کاوش دهم آغاز شد
جستوجوی هویت ماناها
واکنش «علیرضا قربانی» به حواشی کنسرت تخت جمشید
تمام سیستم صوتی ما پشت به این ابنیه تاریخی هستند
مدیرکل میراث فرهنگی لرستان:
چهارمین همایش بینالمللی معماری دستکند برگزار میشود
«پیمان پاسالاری»، باستانشناس، در گفتوگو با «پیام ما» مطرح کرد
کشف نخستین اثر دوران اسلامی در ماسولهٔ جنوب
نظر کاربران
راوی
درود بر سردبیر محترم این تندیس در سال ۲۰۰۵ از ایران خارج شده و بخشی از ان نیز که پوسبدگی داشته در ایران مرمت شده است کار کاملا اصیل هست و بسبار با ارزش بارها به رسانه صدای میراث گفتیم در باره همین اشیاع و درباره کلاهبردارانی مانند پوارو ولی ظاهرا اقایان یا تمایلی ندارند یا خود در این غارت سهمی دارند
تبلیغات
وب گردی
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید