|پیام ما| کمبود و به روز نبودن ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در سال‌های گذشته یکی از مشکلات موجود بوده. بر اساس آخرین اطلاعات موجود در این زمینه، چهار استان کشور هیچ ایستگاه سنجشی ندارند و از طرفی، تعمیر و نگهداری از ایستگاه‌ها هم از جمله مشکلات موجود در این راه است. روز گذشته اما سازمان حفاظت از محیط زیست خبر داد که قرار است برای تامین بخشی از هزینه‌ رسیدگی به ایستگاه‌های سنجش هوا،۵۰ درصد از عوارض آلایندگی توسط شهرداری‌ها با نظر سازمان حفاظت محیط زیست هزینه شود. این خبر در حالی مطرح شده که اواخر سال گذشته، کمیسیون تلفیق مجلس سهم سازمان حفاظت محیط زیست از عوارض آلایندگی را حذف کرده بود.

خبر را هلنا کعبی، مدیر کل دفتر پایش سازمان حفاظت محیط زیست داد و با اشاره به اینکه هزینه نگهداری از ایستگاه‌های سنجش کیفیت بسیار بالا است و به ۱۰۶ ایستگاه جدید نیز نیاز داریم، گفت: «قرار است در سال جاری برای تامین بخشی از این هزینه‌ها ۵۰ درصد عوارض آلایندگی توسط شهرداری‌ها با نظر سازمان حفاظت محیط زیست هزینه شود.» پیش از این اما کمیسیون تلفیق مجلس به حذف سهم سازمان محیط زیست از عوارض آلایندگی رای داده بود.
اسفند پارسال، داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره این تصمیم مجلس به ایسنا گفت: «ما تنها در سال اول پاندمی کرونا ۳۵ درصد از عوارض آلایندگی سهم داشتیم و بعد از آن هیچ سهمی نداشتیم. این اعتبار می‌تواند به ما در جهت رسیدن به سیاست‌های کاهش آلودگی هوا و آلودگی‌های محیط زیست کمک کند. عوارض آلایندگی یک ظرفیت مالی برای محیط زیست است. درست است که این عوارض کمک‌کننده به شهرداری‌ها برای نگهداری از شهر است اما می‌توان بخشی از این عوارض را به صورت هدفمند برای اهداف محیط زیستی استفاده کرد.» او همچنین تاکید کرده بود که «خارج کردن محیط زیست از لیست تنها به علت درآمد بیشتر شهرداری‌ها است.»
حالا مدیرکل دفتر پایش سازمان خبر داده که قرار است 50 درصد از عوارض دریافتی توسط شهرداری‌ها، با نظر سازمان محیط زیست هزینه شود و بیشترین هزینه هم قرار است در ایستگاه‌های سنجش انجام گیرد: «در کشور ۱۶۰ ایستگاه داریم که هزینه نگهداری آن‌ها بسیار زیاد است، به‌طوری‌که هر ایستگاه به‌طور متوسط برای سرویس و نگهداری به ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز دارند. بدین جهت تامین این هزینه به تنها برای ما و از اعتبارات دولتی بسیار سخت و دشوار است و به هیچ وجه مقدور نیست و به همین جهت و به استناد تبصره موجود در معیارهای تعیین نرخ آلودگی قرار این است در سال جاری برای تامین بخشی از این هزینه‌ها ۵۰ درصد عوارض آلایندگی توسط شهرداری‌ها با نظر سازمان حفاظت محیط زیست هزینه شود.»

داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست: ما تنها در سال اول پاندمی کرونا ۳۵ درصد از عوارض آلایندگی سهم داشتیم و بعد از آن هیچ سهمی نداشتیم. این اعتبار می‌تواند به ما در جهت رسیدن به سیاست‌های کاهش آلودگی هوا و آلودگی‌های محیط زیست کمک کند. عوارض آلایندگی یک ظرفیت مالی برای محیط زیست است

کعبی درباره برنامه‌های توسعه کمی و کیفی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در سال ۱۴۰۲ هم گفته: «اولویت اول ما حفظ و نگهداری ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای موجود در کشور است چراکه استاندارد راهبری ایستگاه‌ها نیز اجباری شد. به عنوان نمونه برخی اقدامات مانند زمان‌بندی کالیبراسیون‌، استفاده از گازهای مورد نیاز برای استاندارد ایستگاه‌ها و بهره‌گیری از برخی سیستم‌ها برای افزایش دقت و صحت کار با سخت‌گیری بیشتری در ایستگاه‌ها باید اعمال شود. همین موضوع هزینه‌های نگهداری را بالاتر می‌برند به‌طوری‌که اگر فرضا در گذشته با ۱۰۰ میلیون تومان برای هر ایستگاه می‌توانستیم آن‌ها را مدیریت کنیم، اکنون این مبلغ به ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است. همچنین این مبالغ مربوط به اواخر سال ۱۴۰۱ است و در سال جاری به علت تورم احتمالا هزینه‌ها بالاتر نیز می‌رود، به‌طوری‌که به ۵۰۰ میلیون تومان برای هر ایستگاه نیز خواهد رسید.»
استان‌هایی بدون ایستگاه سنجش
ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در سال‌های گذشته درگیر مشکلات زیادی بودند. در بهمن سال 99، ۱۳ ایستگاه سنجش آلودگی هوای استان اصفهان از مدار خارج شدند. همان زمان درباره تعداد این ایستگاه‌های سنجش هم میان نظرات مسئولان اختلاف نظر وجود داشت. تعدادی این ایستگاه‌ها را 21 و عده‌ای 15 ایستگاه را برای اصفهان نام می‌بردند اما زمستان سال 99، 13 ایستگاه از مدار خارج شده بود که همان زمان هزینه بالای نگهداری از این ایستگاه‌ها دلیلی عنوان شده بود که این تعداد از مدار خارج شده‌اند. سال گذشته هم بار دیگر تعدادی از ایستگاه‌های سنجش در اصفهان خاموش بودند و همان زمان بابک صادقیان، رئیس امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان مشکلات مالی و اعتباری را یکی از دلایل اصلی خاموشی و غیرفعال بودن برخی ایستگاه‌های سنجش کیفی هوا در این کلان‌شهر عنوان کرد.

در چهار استان کشور حتی یک ایستگاه سنجش آلودگی هوا وجود ندارد؛ استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران و گلستان. چهار استان کشور که روی هم نزدیک ۷ میلیون جمعیت دارند، اما در آنها دستگاه پایشی گذاشته نشده است

فروردین پارسال، در حالی که بسیاری از استان‌های کشور درگیر گرد و غبار گسترده بود و طوفان تهران را درنوردیده بود، برخی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای تهران اطلاعات مربوط به آلاینده ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون را – که آلاینده شاخص آن روزها بود – را نشان نمی‌دادند. متولیان سنجش آلودگی هوای تهران اما می‌گفتند که این موضوع طبیعی است و همه ایستگاه‌ها نیازی به داشتن این سنسور ندارند. از سوی دیگر به کمبود اعتبار برای به‌روزرسانی دستگاه‌ها از جمله دیگر مشکلات اصلی در این راه عنوان شد. همان زمان احمد طاهری، مدیر واحد سنجش و نگهداری شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به ایسنا گفت «22 ایستگاه سنجش کیفیت هوا برای شهرداری تهران و ۱۴ ایستگاه متعلق به اداره کل محیط زیست استان تهران است. شاخص آلودگی شهر را میانگین این ایستگاه‌ها تعیین می‌کند. اگر یک ایستگاه در بازه‌ای از زمان فعالیت نکند، با توجه به تعداد قابل ملاحظه ایستگاه‌های سنجش، نمی‌تواند روی میانگین تاثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد.»
این در حالی است که در چهار استان کشور حتی یک ایستگاه سنجش آلودگی هوا وجود ندارد؛ استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران و گلستان. چهار استان کشور که روی هم نزدیک ۷ میلیون جمعیت دارند، اما در آنها دستگاه پایشی گذاشته نشده است.
بر اساس آمار و جدول‌های موجود، پایش آلودگی هوا، تنها در ۱۰۴ منطقه و ۱۸۶ ایستگاه در سراسر کشور وجود دارد و از این میان فقط در ۱۰ منطقه همه آلاینده‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرند.
آنطور که انتخاب گزارش داده، در زیرمجموعه سازمان حفاظت محیط زیست، فقط در ۱۰ منطقه از ۱۰۴ منطقه‌ در کشور که پایش کیفی هوا در آن‌ها صورت می‌پذیرد، همه ۶ شاخص (CO، O۳، NO۲، SO۲، PM۱۰ و PM۲.۵) اندازه گیری می‌شوند و در ۲۴ منطقه (تقریبا یک چهارم مناطقی که در آن‌ها پایش کیفی هوا انجام می‌شود) تنها یک شاخص اندازه‌گیری می‌شود.
بر اساس گزارش‌های منتشره در سامانه پایش کیفی هوای کشور و حتی سامانه‌های مشابه که در زیرمجموعه امثال شهرداری‌ها فعالیت می‌کنند، خبری از سنجش مداوم و مستمر یکی از آلاینده‌های سمی و مرگبار هوا یعنی «سرب» نیست؛ آن هم در شرایطی که سنجش این آلاینده در دستورالعمل مورد تاکید قرار گرفته و جایگاه این آلاینده در منتج شدن استنشاق هوای آلوده به انواع بیماری‌ها و در نهایت مرگ، بر هیچکس پوشیده نیست؛ نقیصه بزرگی که حتی به قدر اعتراض هم، واکنشی به دنبال نداشته است‌.
در سال جدید و با حضور سازمان محیط زیست در هزینه‌کرد 50 درصد از عوارض آلایندگی، باید دید چه تغییراتی در ایستگاه‌های سنجش به وجود خواهد آمد و آیا این هزینه می‌تواند بخشی از مشکلات آلودگی هوا را مرتفع کند؟