|پیام ما| خبرگزاری دانشجویان ایران دیروز با تیتر «ترک خوردن «سد آتاتورک» به دنبال زلزله شدید ترکیه» مطلبی کوتاه دراین‌باره نوشت و سایر سایت‌ها و پایگاه‌های خبری نیز این خبر را بازنشر دادند اما رسانه‌های ترکیه چنین خبری را تایید نکردند. تنها سی.ان.ان ترک خبری کوتاه درباره سدی با نام «سلطانسویو» منتشر کرد. برخی کانال‌های تلگرامی نیز این خبر را دستمایه انتشار مطالبی درباره پروژه سدسازی ترکیه تحت عنوان گاپ که موجب خشک شدن بین‌النهرین و تالاب‌های مختلف از جمله بخش عراقی هورالعظیم شده، قرار دادند. در این مطلب ضمن مرور بر آخرین وضعیت زلزله‌زدگان ترکیه ماجرای انتشار این خبر را پیگیری کرده‌ایم.

زلزله‌های ویرانگر ترکیه در چهل و هفتمین روز از زمستان در حالی موجب کشته‌ شدن دستکم ۳هزار و ۳۸۱ نفر شده است که محل وقوع آن با محل سدهای مهم ترکیه به ویژه سدهای موسوم به پروژه گاپ نزدیک بوده است. در حالی که مقامات ترکیه مشغول امدادرسانی به زلزله‌زدگان هستند و رئیس‌ جمهور این کشور ۱۰ استان زلزله‌زده را «منطقه فاجعه‌زده» تعیین کرده خبری با این عنوان که «سد آتاترک» ترک برداشته در رسانه‌های ایران منتشر شد.
ایسنا در خبری که در آن صرفا نقل ‌قول از مقامات محلی ذکر شده بود این خبر را منتشر کرد و در انتهای متن خود سابقه‌ای به نقل از بی‌.بی.سی آورد. این در حالی است که بی.بی.سی هیچ خبری با جست‌وجوی ترک برداشتن یا آسیب سد آتاترک در فاصله ۱۷ و ۱۸ بهمن منتشر نکرده است.
این خبرگزاری نوشت: «مقامات محلی می‌گویند: به نظر می‌رسد که سد آتاتورک در جنوب شرقی ترکیه پس از دو زمین‌لرزه ویرانگر روز گذشته (دوشنبه) در وضعیت بحرانی قرار دارد. گزارش‌هایی از ترکیه حاکی از آن است که در پی زلزله‌های شدید شکاف‌های زیادی در سد ایجاد شده است.
کارشناسان هشدار دادند که سد هر لحظه ممکن است بشکند و ویرانی ناشی از آن می‌تواند منطقه‌ای به وسعت ۳۰ کیلومتر مربع در نزدیکی سد را تحت تأثیر قرار دهد. به گزارش بی بی سی، سد آتاتورک یکی از اصلی‌ترین سدهای پروژه GAP و پنجمین سد بزرگ جهان از لحاظ حجم کار ساختمانی است و از لحاظ تولید برق‌آبی نیز در رتبه سوم دنیاست.»

خبرگزاری سی.ان.ان ترک با تیتر «شکست یا ترکیدگی سد پس از زلزله چیست؟ سد چگونه می‌ترکد؟ سد سلطانسویو کجاست؟» به اقدامات احتیاطی فرمانداری مالاتیا اشاره کرد و خبر داد: فرمانداری مالاتیا اعلام کرد که سد سلطانسویو که در اثر زلزله۷.۷ریشتری در منطقه «پازارجیک کوهرامانماراش» تحت تاثیر قرار گرفته است، برای احتیاط به تدریج تخلیه می شود

به نظر می‌رسد این خبر از پایگاه یا وب‌سایت خبری «آتن‌نیوز» رصد و ترجمه شده باشد. این وب‌سایت نیز خبر خود را مستند به یک توییت از یک اکانت با نامی عجیب (ایزلامیک تروریست) منتشر کرده است. آتن‌نیوز در خبر خود که هفدهم بهمن منتشر شد، نوشت: «به نظر می‌رسد سد آتاتورک در جنوب شرقی ترکیه پس از دو زمین‌لرزه ویرانگر ۷.۵ و ۷.۸ در مقیاس ریشتر نسبتاً نزدیک به آن در وضعیت بحرانی قرار دارد. گزارش‌هایی از ترکیه می‌آید که می‌گوید «در پی زلزله‌های شدید شکاف‌های زیادی در سد ایجاد شده است». مناطق اطراف قبلا تخلیه شده است. کارشناسان هشدار دادند که سد هر لحظه ممکن است بشکند و ویرانی‌های ناشی از آن می‌تواند منطقه‌ای به وسعت ۳۰ کیلومتر مربع در نزدیکی سد را تحت تأثیر قرار دهد.»
اما رسانه‌های ترکیه درباره آسیب به سدهای این کشور هیچ خبری منتشر نکرده‌اند. تنها سی.ان.ان ترک خبری کوتاه درباره اقدام‌های احتیاطی در محدوده «سد سلطانسویو» داده است. این سد نسبت به سد «آتاترک» شمالی‌تر است ولی هر دو در منطقه «قهرمان‌مرعش» که کانون زلزله بوده قرار گرفته‌اند.
هشدار درباره سد سلطانسویو
زمین‌لرزه بزرگی که بامداد دوشنبه ساعت ۴ و ۱۷ دقیقه جنوب ترکیه و شمال سوریه را لرزاند ۷.۸ در مقیاس ریشتر بزرگا داشت. خبرگزاری آناتولی ترکیه دراین‌باره نوشت: مرکز مقابله با حوادث غیرمترقبه «آفاد» ترکیه شمار قربانیان زلزله‌های روز گذشته را ۳ هزار و ۳۸۱ نفر و مصدومان را ۲۰ هزار و ۴۲۶ نفر اعلام کرد.
اورهان تاتار، مدیرکل زلزله و کاهش خطر مرکز مقابله با حوادث غیرمترقبه «آفاد» ترکیه در توصیف وضعیتی که تا کنون از آثار این زلزله برآورد شده است گفت: تا کنون تخریب ۱۱هزار و ۳۰۲ ساختمان گزارش شده اما تا هجدهم بهمن تخریب ۵ هزار و ۷۷۵ ساختمان تایید شده است. هم‌اکنون ۲۴ هزار ۴۴۳ نیروی امداد و نجات در مناطق زلزله‌زده در حال فعالیت‌ هستند.
در چنین وضعیتی خبرگزاری سی.ان.ان ترک با تیتر «شکست یا ترکیدگی سد پس از زلزله چیست؟ سد چگونه می‌ترکد؟ سد سلطانسویو کجاست؟» به اقدامات احتیاطی فرمانداری مالاتیا اشاره کرد و خبر داد: فرمانداری مالاتیا اعلام کرد که سد سلطانسویو که در اثر زلزله۷.۷ریشتری در منطقه «پازارجیک کوهرامانماراش» تحت تاثیر قرار گرفته است، برای احتیاط به تدریج تخلیه می‌شود. در بیانیه این نهاد دولتی ترکیه آمده است که سدها و حوضچه‌ها توسط تیم‌های اداره منطقه‌ای DSI کنترل می‌شود که در این زمینه گفته شد اقداماتی انجام خواهد شد.
«Sultansuyu» سدی است که بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۲ برای اهداف آبیاری در مالاتیا ساخته شده است. حجم بدنه سد که از نوع خاکی پرکننده است ۳ میلیون و ۲۰۵هزار متر مکعب، ارتفاع آن از بستر رودخانه ۶۰ متر، حجم دریاچه در سطح آب معمولی ۵۳.۳۰ میلی متر مکعب و مساحت دریاچه در آب معمولی است.
10استان فاجعه‌زده
رجب‌طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در آخرین اظهارنظرهایش درباره وضعیت زلزله با تاکید بر اینکه ۱۰ استان زلزله‌زده را «منطقه فاجعه‌زده» اعلام می‌کنیم گفت: دولت با تمامی نهادها، نیروها و وسایل نقلیه توام با روحیه بسیج در منطقه زلزله‌زده فعالیتش را آغاز کرده است.
به گزارش خبرگزاری آناتولی اردوغان همچنین توضیح داد: با یک فاجعه بزرگ روبه‌رو هستیم که نه تنها در طول تاریخ جمهوری ترکیه، بلکه در جغرافیای ما و جهان نیز کم‌سابقه است. در حال حاضر ۵۳ هزار و ۳۱۷ نیروی امداد و نجات و نیروهای پشتیبانی در مناطق زلزله‌زده در حال فعالیت هستند.
اردوغان در بخش دیگری از توضیحاتش گفت: به منطقه حدود هزار آمبولانس، ۲۴۱ تیم ملی امداد پزشکی «اومکه» و ۲ آمبولانس هوایی و ۵ هزار پرسنل بهداشتی اعزام شدند.
نگرانی‌هایی که بی‌دلیل نیست
با توجه به شدت زلزله و میزان تخریب آن در ترکیه و سوریه به نظر می‌رسد آسیب‌دیدگی تاسیسات بزرگ و مهمی چون سدها نیز باید بررسی شود. شاید با توجه به میزان فشار روحی وارده به مردم ترکیه انتشار خبرهایی که بر رعب و وحشت مردم بیفزاید با مراقبت بیشتر انجام می‌گیرد. این در حالی است که ظرف ۴۸ ساعت اخیر در ترکیه شایعه‌هایی مبنی بر وقوع زلزله‌های بزرگتر و اخباری مبنی بر هشدار وقوع سونامی در غرب ترکیه به ویژه در استانبول داده شد که مردم را نگران می‌کرد. حال باید منتظر شد و دید که آیا ممکن است سدها به ویژه سدهای مهم ترکیه در این زلزله‌های ویرانگر آسیب دیده باشند؟