|پیام ما| دولت سیزدهم در حال گرفتن تصمیمی است که در صورت تحقق آن مرزهایی از نادیده‌گرفتن مردم جابه‌جا می‌شود. تقاضای وزیر آموزش و پرورش و وزیر کشور برای بازگشایی مدارس در روزهایی که هوا آلوده است به جز اجرا نشدن قانون هوای پاک و آیین‌نامه آن می‌تواند موجب به خطر انداختن سلامت مردم به ویژه کودکان و نوجوانان شود. از سوی دیگر دولت سیزدهم در همین مدت نتوانسته است از مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها و صنایع جلوگیری کند و همین موضوع به تشدید آلودگی هوا در فصولی که «وارونگی دما» رخ می‌دهد؛ کمک کرده است.

احمد وحیدی وزیر کشور از احتمال تغییر در استانداردهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس خبر داد. این در حالی است که با وجود پایداری هوای آلوده به‌ویژه در تهران تشکیل کلاس‌های مدارس حضوری شد. در همین حال یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز دیروز به شکلی دیگر سخنان وزیر کشور را بر زبان آورد. او که در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان حضور یافته بود، گفت: اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشورهای دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بسته‌اند و تعطیلی‌ها طوری بود که شبیه دوره کرونا شدیم؛ درحالی که شاخص‌های آلایندگی ما زیر ۲۰۰ هستند. قرار است در جلسه آتی هیئت دولت پیشنهاد دهیم این شاخص‌های مرتبط با کیفیت را به تعلیق در بیاورند.
دو روز قبل «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم سخنان مشابهی را بر زبان آورده بود. بر اساس گزارشی که خبرگزاری مهر منتشر کرده، سلاجقه گفته «تعطیلی مدارس کمکی به آلودگی هوا نمی‌کند و این تصمیم در این مدت در بهبود شاخص‌ها اثری نگذاشته است. چراکه در شرایط تعطیلی، رفت و آمدها قطع نمی‌شود و ممکن است خانواده‌ها باز هم با استفاده از وسایل نقلیه شخصی در خیابان‌ها رفت و آمد داشته باشند».

در سال ۱۴۰۰ میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق در کشور، ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است که از این میان سهم تهران ۶ هزار و ۴۰۰ مرگ اعلام شد. بر این اساس توجه به توصیه‌های بهداشتی برای به حداقل رساندن آثار و عوارض آلودگی هوا ضروری است

سلامتی گروه‌های حساس مهم است
شهرهای ایران در پاییز و زمستان امسال پی‌در‌پی تعطیلی را تجربه کرده‌اند اما به نظر می‌رسد اعضای دولت به اندازه کافی با دلیل تعطیلی مدارس بر اثر آلودگی هوا آشنا نشده‌اند چراکه آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک این تعطیلی‌ها را نه برای کاهش آلودگی بلکه برای حفاظت از سلامت گروه‌های آسیب‌پذیر پیش‌بینی کرده است.
تهران در ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ فقط دو روز هوای پاک داشته است. بر اساس گزارشی که خبرگزاری مهر در ۲۷ دی‌ماه منتشر کرده از ابتدای سال تحصیلی تا این تاریخ، مدارس شهر تهران ۳۸ روز فعال بوده و به صورت حضوری فعالیت داشتند.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط بر اثر آلودگی هوا ۲۲ روز مدارس شهر تهران و بسیاری از کلان‌شهرها تعطیل بوده‌اند.
در پاییز امسال درباره موضوع مازوت‌سوزی نیروگاه‌های تولید برق حرارتی و صنایع بارها هشدار داده شده اما به نظر می‌رسد مطابق با آنچه دادستان کل کشور در تاریخ ۴ دی در جمع خبرنگار گفت اجباری در کار بوده باشد. «محمد جواد منتظری» دادستان کل کشور گفته بود: «ناچاریم برای آنکه مردم از برق برخوردار باشند اجازه دهیم از مازوت استفاده شود که باعث آلودگی هوا می‌شود».
اما چرا و به چه دلیل مدارس تعطیل می‌شوند؟ برخلاف انتظاری که علی سلاجقه مطرح کرده که تعطیلی مدارس باعث کاهش آلودگی هوا نمی‌شود. در بند الف ماده یک آیین‌نامه اجرایی تبصره (۳) ماده (۳) قانون هوای پاک اولویت سلامت و جان مردم در برابر آلودگی هوا بوده است. در بند مذکور آمده است : «مواقع (شرایط) اضطرار آلودگی هوا: مواقعی که استمرار پایداری جوی (بر اساس اعلام سازمان هواشناسی کشور) یا افزایش میزان غلظت آلاینده‌ها (بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست) در کوتاه مدت، سلامت انسان و محیط زیست را دچار مخاطره جدی کند.»
اما با وجود چنین صراحتی چرا دولتمردان بر نادیده گرفتن قانون و تغییر آن اصرار دارند؟
این موضوع از یک‌ ماه قبل در سخنان وزیر آموزش و پرورش نمود داشته است. او دوم دی در حالی که به کرمانشاه سفر کرده بود گفت: طی جلسه‌ای که با رئیس جمهور داشتیم با توجه به نیاز دانش‌آموزان به آموزش‌های حضوری و نیز به حضور در مدرسه مقرر شد بر اساس میزان آلاینده‌های موجود در هوا و با توجه به مقطع تحصیلی دانش‌آموزان نسبت به تعطیلی مدارس بازنگری شود.
در همین حال «اصغر باقرزاده»، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش نیز به ایرنا گفت: مسئولان آموزش و پرورش در تلاش هستند نهادهای تصمیم‌گیر مربوط را متقاعد کنند تعطیلی مدرسه نباید اولین راه‌حل برای رفع هر نوع مشکل اجتماعی و محیط زیستی باشد.
دیگر مدیری که از وزارت آموزش و پرورش دراین‌باره اظهارنظر کرده بود «محمد مهدی کاظمی»، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش بود که از استانداران درخواست کرد به موضوع تعلیم و تربیت با جدیت بیشتر توجه کرده و صرفا برای کنترل آلودگی هوا، ترافیک و یا کاهش مصرف انرژی نسبت به تعطیلی مدارس اقدام نشود، چراکه آموزش‌ مجازی پاسخگوی همه نیازهای دانش آموزان نیست.
بر اساس این اظهارنظرها اینک با اجرای تصمیمی خارج از کمیته اضطرار آلودگی هوا کلاس‌های درس طی آن حضوری شده است.
شاخص خطرنداشتن آلاینده‌ها از نظر وزیر آموزش و پرورش
یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش دیروز در سخنانی که هیچ مولفه‌ای از اهمیت سلامت و جان دانش‌آموزان در آن دیده نمی‌شد گفت: در دوران کرونا، القا کردند مدرسه‌ها تعطیل شود، در حالی که خودشان مدرسه‌هایشان باز بود هرچند بعضی وقت‌ها خود ما هم یک کارهایی می‌کنیم و خود تحریم‌هایی انجام می‌دهیم.
به گزارش ایسنا، وزیر آموزش و پرورش به تعطیلی‌های مدارس در هفته‌های گذشته اشاره کرد و گفت: اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشورهای دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بستند و تعطیلی‌ها طوری بود که شبیه دوره کرونا شدیم. درحالی که شاخص‌های آلایندگی ما زیر ۲۰۰ هستند.
نوری در بخش دیگری از استدلال‌های خود برای تعطیل نشدن مدارس در زمان اضطرار آلودگی هوا افزود: یا اینکه هوا بارانی می‌شود، برفی می‌شود، تعطیل می‌کنند. نظام برای آموزش و پرورش روزانه یک هزار میلیارد تومان هزینه می‌کند. فارغ از بحث هزینه و مهمتر از آن، ارزش افزوده کار معلمان و دانش‌آموزان ما بیش از اینهاست. جامعه ما باید در آموزش و پرورش موثر قرار بگیرد.
او در عین حال با بیان اینکه البته اگر جایی جان بچه‌ها به خطر بیفتد ما خودمان پیش قدم می‌شویم، اما نباید طوری باشد که در جو القائات رسانه‌ای خارجی عمل کنیم، گفت: ما خیلی وقت‌ها این بحث را داریم و رئیس جمهور هم در دوران کرونا و هم این روزها به این موضوع توجه داشتند و قرار است در جلسه آتی هیئت دولت پیشنهاد دهیم این شاخص‌های مرتبط با کیفیت را به تعلیق در بیاورند و تنها اگر جایی خطرآفرین است، مناطق محدود با رعایت ضوابط و مقررات آموزش را در قالب دیگری تداوم ببخشند.
وزیر کشور موافق چشم‌پوشی بر آلودگی‌ هوا
وزیر کشور از طرح پیشنهادی در دولت از سوی سازمان محیط زیست برای تغییر در استانداردهای شاخص آلودگی هوا خبر داد تا لازم نباشد در این شرایط مدارس تعطیل شود. احمد وحیدی در حاشیه نشست استانداران در پاسخ به سوالی درباره تعطیلی مدارس به جهت آلودگی هوا، گفت: تعطیلی مدارس به دلیل رفع آلودگی نیست، بلکه بخاطر سلامتی فرزندان‌مان است. مصوبه‌ای وجود دارد که در آن مشخص کرده در چه شاخصی از آلودگی، مدارس باید تعطیل باشند. گروه‌های اضطراری استان‌ها بر اساس همین مصوبه ناچارند تصمیم به تعطیلی بگیرند.
او تایید کرده که «با کمک سازمان محیط زیست پیشنهاد جدیدی برای تغییر استانداردها در دولت» تهیه شده تا لازم نباشد در این شرایط مدارس‌مان را تعطیل کنیم.
سلامت با تغییر عددها تامین نمی‌شود
وضعیت اضطرار ناشی از آلودگی هوا را با افزایش ذرات معلق در هوا که یکی از مهمترین و موثرترین آنها گوگرد ناشی از سوخت‌های غیراستاندارد در خودروهای گازوئیلی است و سوزاندن مازوت و نظایر آن می‌سنجند. این وضعیت را نیز با رنگ‌های سبز، زرد، نارنجی،‌ قرمز، بنفش و قهوه‌ای از هم تفکیک می‌کنند تا بهتر قابل شناسایی شوند. عموما دولتمردان به هنگام اتخاذ تصمیم‌های کلان خود کمتر به مولفه‌های موثر در کف جامعه از جمله سلامت عمومی توجه دارند. برای نمونه آثار استمرار تحریم‌ها و ناتوانی در خرید اتوبوس‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی نو و استاندارد از یک سو و اصرار بر نپیوستن به معاهده‌ای بین‌المللی نظیر اف.ای‌تی.اف هیچ‌گاه در زندگی روزمره محاسبه نشده است. روز اول بهمن که سلاجقه گفت تعطیلی مدارس به کاهش آلودگی هوا کمکی نمی‌کند به موضوعی دیگر نیز اشاره کرد. او گفت: راه درمان آلودگی هوا، اسقاط خودروهای فرسوده است. بعد از اسقاط خودرو، استفاده از سوخت پاک می‌تواند در بهبودی آلودگی هوا اثرگذار باشد که اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است. اما او نگفت چرا اسقاط خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی سال‌هاست محقق نشده است.
در چنین شرایطی و با فرارسیدن پاییز و وارونگی و ایستایی هوای آلوده بارها رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به هشدار سطح نارنجی اداره کل هواشناسی استان تهران مبنی بر تداوم شرایط پایداری جو و انباشت آلاینده‌ها تقاضای تشکیل کمیته اضطرار آلودگی هوا را داد.
عباس شاهسونی چندی قبل درباره استمرار و پایداری هوای آلوده به ایسنا گفته بود: بر اساس مطالعه وزارت بهداشت در ۲۷ شهر با جمعیت تقریبا ۳۵ میلیون نفر مشخص شد در سال ۱۴۰۰ میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق در کشور، ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است که از این میان سهم تهران ۶ هزار و ۴۰۰ مرگ اعلام شد. بر این اساس توجه به توصیه‌های بهداشتی برای به حداقل رساندن آثار و عوارض آلودگی هوا ضروری است.