پیام ما: نشست چشم‌انداز کسب‌وکارهای مرتبط با انرژی‌های تجدید‌پذیر و چالش‌های پیش رو با سخنرانی محمود جورابیان، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در در اندیشکده چرخه نوآوری مرکز الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت، برگزار شد. در این نشست موضوعاتی از قبیل چالش‌های ورود بخش خصوصی به حوزه انر‌ژی‌های تجدیدپذیر،‌ ظرفیت‌های ایران در این حوزه و توسعه مناطق محروم با بهره‌گیری از این انرژی‌ها مورد توجه قرار گرفت.

به گزارش «پیام ما» جورابیان در این نشست با بیان اینکه تغییرات وضعیت سیستم انرژی، اثر قابل توجهی بر وضعیت اقتصادی و سیاسی هر کشور دارد گفت: یکی از فاکتورهای موثر بر فعالیت سیستم انرژی، امنیت تأمین انرژی است. میزان مطلوب امنیت انرژی از دیدگاه‌های مختلفی مانند امنیت منابع انرژی و یا تأمین انرژی اولیه، امنیت مولدهای انرژی از لحاظ تکنولوژیکی، محل استقرار و قابلیت اطمینان، امنیت تامین انرژی در مواقع لازم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و عوامل مختلفی بر آن اثر می‌گذارد.
او ادامه داد: عوامل متعددی برای دستیابی به افزایش تنوع در سیستم انرژی و افزایش قابلیت اطمینان سیستم در سه حوزه منابع، تکنولوژی‌های مولد و شبکه توزیع مطرح هستند. ایجاد تنوع در منابع تأمین انرژی و حرکت به سمت منابع جدید انرژی، افزایش تنوع در کشورهای تأمین‌کننده انرژی از لحاظ تعدد کشورها و مناطق جغرافیایی، استفاده از آخرین تکنولوژی‌ها برای استخراج و بهره‌برداری از منابع، اکتشاف منابع جدید و توسعه منابع فعلی، تطبیق تقاضای انرژی با میزان ذخایر در آینده و تطبیق منابع انرژی فعلی و آینده با قوانین و موانع محیط‌ زیستی موثر در تغییر الگوی انرژی مصرفی برخی از این عوامل هستند.

با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان شهرهای کمتر توسعه‌یافته را به سمت پیشرفت و رونق کسب و کار هدایت کرد

جورابیان با بیان اینکه تا قبل از سال 2011 ظرفیت نیروگاه‌های سنتی بیشتر از نیروگاه‌های‌ تجدیدپذیر بوده و از سال ۲۰۱۳ جهشی در تولید نیروگاه‌های تجدیدپذیر صورت گرفته است اضافه کرد: در سال ۲۰۲۰میلادی، از مجموع نیروگاه‌های نصب شده، ۸۳ درصد آن، نیروگاه‌های تجدیدپذیر بود‌ه‌اند با این حال در سهم کشورها در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در حوزه تولید برق تا سال 2011 نیز، کشور ما وضعیت مناسبی ندارد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر این نکته که پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر قادر به ارائه بیش از ۳۰۰۰برابر مصرف انرژی فعلی در سراسر جهان است و انرژی باد یکی از عناصری است که جهان برای تولید انرژی باید بر آن تمرکز ‌کند گفت: طبق اطلاعات موجود میزان تولید برق در کشور ما در حدود کمتر از ۳/۰ تراوات ساعت است.
122 میلیون شغل با انرژی‌های تجدیدپذیر
جورابیان گفت: فن‌آوری‌های انرژی تجدیدپذیر با افزایش سهم اشتغال پایدار در بسیاری از کشورها، به ویژه به دلیل کاهش تغییرات آب‌وهوایی، کاهش آلودگی هوا و افزایش استقلال عرضه انرژی، در حال گسترش است. اشتغالزایی این سیستم‌ها، به علت ماهیت نوین آن‌ها بیش از اشتغالزایی سوخت‌های فسیلی اتمام‌پذیر، دارای اهمیت هستند. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر در گزارشی اعلام کرده است که تلاش‌ها برای محدود کردن گرمایش جهانی به ۵/۱ درجه سانتیگراد تا سال ۲۰۵۰ می تواند حدود ۱۲۲ میلیون شغل مرتبط با انرژی ایجاد کند که بیش از دو برابر ۵۸ میلیون شغل فعلی در این بخش است. نیروی کار جدید و ایجاد پروژه‌های جدید موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و حتی گسترش صنعت توریسم می‌شود. به‌ نظر می‌رسد نقطه عطف بعدی تاریخ اقتصادی بشر در شکوفایی این منابع انرژی و جایگزینی آنها با سوخت‌های فسیلی رقم می‌خورد. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر که با همکاری سازمان بین‌المللی کار تهیه شده است، مشاغل مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر در سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ به ۱۲ میلیون شغل رسید که نسبت به ۵.۱۱ میلیون شغل در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. 39 درصد از این تعداد شغل، متعلق به کشور چین است و 32 درصد از مشاغل انرژی‌های تجدیدپذیر توسط زنان در حال انجام است.
او درباره عوامل موثر بر اشتغال مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر نیز توضیح داد: نکته کلیدی در این موضوع، نرخ تولید، نصب و بهره‌برداری تجهیزات انرژی تجدیدپذیر است که عمدتاً تابعی از هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلی هستند. هزینه‌ها، به ویژه در فناوری‌های خورشیدی و بادی، رو به کاهش است. افزایش سرمایه‌گذاری‌ها باعث افزایش ایجاد شغل و حتی امکان افزایش بهره‌وری نیروی کار در آینده می‌شود. رهنمودها و حمایت‌های سیاستی برای ایجاد نقشه راه کلی انرژی‌های تجدیدپذیر، تشویق و تصویب قوانین شفاف و منسجم برای نرخ‌های خوراک، مزایده‌ها، مشوق‌های مالیاتی، یارانه‌ها، رویه‌های اخذ مجوز و سایر مقررات برای افزایش کسب و کارهای این حوزه موثر است.
رونق کسب و کار در کشورهای در حال توسعه با باد و خورشید
جورابیان در مورد راه‌اندازی کسب‌و‌کارهای منطبق بر انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران بیان کرد: براساس نقشه پتانسیل انرژی بادی کشور، نوار شرقی ایران که عمدتاً استان‌های محروم هستند، از پتانسیل بیشتری برای نصب نیروگاه‌های بادی و افزایش کسب‌وکارهای مرتبط برخوردار هستند. در نقشه تابش خورشید کشور هم مشاهده می‌شود که استان‌های نیمه جنوبی و نوار جنوب شرقی از وضعیت بسیار مناسبی برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی برخوردار هستند. لذا با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان شهرهای کمتر توسعه‌یافته را به سمت پیشرفت و رونق کسب و کار هدایت کرد. این نکته را هم فراموش نکنیم که مشاغل مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر برخلاف مشاغل مبتنی بر توسعه‌یافتگی که منحصراً در کلان شهرها شکل می‌گیرند، به دلیل پراکندگی در تمامی کشور، توسعه متوازن‌تری دارند. در کشور ما با عنایت به برنامه‌های جدید اعلام شده از سوی وزارت نیرو که تاکید جدی بر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا میزان ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت جدید طی ۴ سال دارد، با فرض احداث ۸ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی، بر اساس ارقام جهانی در حدود ۳۰ هزار شغل جدید در این بخش ایجاد می‌شود. همچنین با فرض احداث ۲ هزار مگاوات نیروگاه بادی، بر اساس ارقام جهانی در حدود ۱۴ هزار شغل جدید در این بخش ایجاد خواهد شد. در حال حاضر بیش از ۹۰۰ مگاوات نیروگاه‌های تجدیدپذیر در شبکه برق کشور وجود دارد و وزارت نیرو در دولت یازدهم مکلف شده تا طی چهار سال،۱۰ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر اضافه کند.

در ایران با عنایت به برنامه‌های جدید اعلام شده از سوی وزارت نیرو که بر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا میزان ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت جدید طی ۴ سال تاکید دارد، با فرض احداث ۸ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی، بر اساس ارقام جهانی در حدود ۳۰ هزار شغل جدید در این بخش ایجاد می‌شود

سرمایه‌گذاری به دلار،‌ درآمد به ریال
او همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: طبق آمار اعلام شده، از ۹۰۰ مگاوات نیروگاه انرژی تجدیدپذیر نصب شده در کشور، ۳۱۰ مگاوات مربوط به نیروگاه‌های بادی، ۴۵۵ مگاوات نیروگاه خورشیدی و مابقی مربوط به برق‌آبی‌های کوچک، زیست‌توده و انبساطی‌ها می‌شود. به طور متوسط در جهان ظرفیت نیروگاهی که از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می شود، ۳۰ درصد است که در برخی کشورها این عدد به ۸۰ درصد نیز می رسد اما در ایران تجدیدپذیرها تنها یک درصد ظرفیت نیروگاهی کشور را در برگرفته‌اند. همچنین طبق بررسی‌های انجام شده امکان تامین ۱۴۰ هزار مگاوات برق از تجدیدپذیرها در کشور وجود دارد که نیروگاه‌های بادی هستند. اما متاسفانه هنوز به رقم ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه نصب شده نیز نرسیده‌ایم. از این میزان ۱۰۰ هزار مگاوات مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی و ۴۰ هزار مگاوات مربوط به نیروگاه‌های بادی است. همچنین نقشه‌های تابش خورشید در جهان نشان می‌دهند در ایران، حدود دو هزار کیلو وات بر مترمربع تابش سالانه وجود دارد که از میانگین جهانی بالاتر است. ایران کشوری است که به گفته متخصصان با وجود ۳۰۰ روز آفتابی در بیش از دو سوم آن و متوسط تابش ۵/۵ – ۵/۴ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز، یکی از کشورهای با ظرفیت بالا در زمینه انرژی خورشیدی معرفی شده است. ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی خود به سامانه‌های دریافت انرژی تابشی، می تواند انرژی مورد نیاز بخشی از منطقه را نیز تامین کند و در زمینه صدور انرژی برق فعال شود. بخش زیادی از کشور ما شامل مناطق کویری با تابش مستمر آفتاب در طول سال است که عمده این مناطق، بخش‌های محروم کشور هستند. ورود تکنولوژی استفاده از این منبع تابشی علاوه بر تامین منابع انرژی، تاثیر مهم دیگری بر سیستم اقتصادی کشور و بازار کار جدید در مناطق محروم است.
این استاد دانشگاه در بخش پایانی سخنانش گفت: یکی از دلایلی که منجر به توجیه‌ناپذیر بودن توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران شده، مقرون به صرفه نبودن آن در مقایسه با نیروگاه‌های فسیلی است. اگر چه بخش خصوصی محرک اکثر صنایع پیشرفته، به روز و کارآمد است، اما سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در مورد بازدهی تکنولوژی‌های جدید به خصوص در زمینه مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر نگران هستند که یکی از دلایل اصلی آن به عدم ثبات اقتصادی در کشور (افزایش قیمت‌ها و ارز) برمی‌گردد. آنها باید دلاری سرمایه‌گذاری کرده و ریالی درآمد داشته باشند،‌ این در حالی است که سرمایه‌گذاری انجام شده در نیروگاه بادی، در طول چهار سال مستهلک می‌شود. این رقم در نیروگاه‌های با انرژی خورشیدی حدود ۱۲ تا ۱۳ سال است و برای آنها توجیه اقتصادی ندارد. به همین دلیل است که از حالت نیروگاه‌های خورشیدی به صورت مجتمعی خارج شده و بر برق‌رسانی به روستاهایی که امکان برق‌رسانی از طریق شبکه سراسری را نداشتند، متمرکز شده‌ایم.در ایران تولید هر کیلووات انرژی خورشیدی بین ۷ تا ۸ میلیون تومان هزینه دارد، اما اگر این کار در مقیاس نیروگاهی انجام شود هزینه‌ها تا ۶۰ درصد قابل کاهش است، درباره مزیت کشورمان در تولید انرژی بادی هم این مقدار امکان‌پذیر است. بایدگفت ظرفیت تولید ۴۰ هزار مگاوات برق از طریق باد در ایران وجود دارد. از آنجا که بازدهی کوتاه‌مدت و جهت‌گیری بر اساس بازار مهمترین رویکرد بخش خصوصی برای آغاز یک سرمایه‌گذاری مطمئن است، دولت‌ها و سیاست‌گذاران باید توجه ویژه‌ای به مشارکت بخش خصوصی با برنامه‌های توسعه‌ای بلندمدت خود داشته باشند.