همه جا را شن فراگرفته، باد که می‌زند دانه‌های شن از بستر هیرمند بلند می‌شوند، از بین ستون‌های پل می‌چرخند و خودشان را بالا می‌کشند و می آیند می‌نشینند روی جاده، روی دام، روی مزرعه، روی صورت مردمان بلوچ،‌ روی در و دیوار خانه‌ها و قایقی که زیر نخلی که برگ‌هایش از شن به رنگ دیگری درآمده است. چه کسی باور می‌‌کند روزگاری این قایق همان نزدیکی به در رودخانه هیرمند به آب انداخته می‌شد. آب در زابل و زهک و میلک و هر جای دیگر سیستان و بلوچستان کالایی است کمیاب. رضا فروشنده مغازه‌ای در زهک است که کشاورزی‌ در زمین اجدادی‌شان را مانند سایر اهالی روستا رها کرده است،‌ آب ندارند که زمین را آبیاری کنند. به گفته آنها سیستان و بلوچستان زمانی می‌تواند مثل سابق شود که طالبان و دولت اسلامی موافقت کنند آب به ایران بدهند. در این صورت هیرمند دوباره رودخانه می‌شود و شن را از تنش می‌شوید. رضا می‌گوید: « الان فقط چاه‌نیمه‌ها آب دارند که آنها هم نفس آخرشان را می‌کشند.»

طی دو روز گذشته و پس از برگزاری بیست‌وپنجمین نشست کمیساریای آب رودخانه‌ هلمند در تهران از تاریخ ۲۵ تا ۲۷ خرداد، در رسانه‌های افغانستان و به نقل از منابع طالبان اعلام شد که در مذاکره میان ایران و طالبان، هیات افغانستانی یک بار دیگر شرایط خود را بیان کرده است و پرداخت حقابه‌ هامون نه بر اساس آنچه معاهده و پیشینه تاریخی آن است، بلکه منوط به نبود خشکسالی در افغانستان خواهد بود. پس از این نشست «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان نیز مدعی شده بود در صورتی که طرف افغانستان به اندازه کافی آب داشته باشد جمهوری اسلامی‌ ایران نیز از آب بهره‌مند خواهد شد و تخصیص حقابه هیرمند در سال خشکی در افغانستان امکان‌پذیر نیست. حالا و در کمتر از دو روز از این اعلام‌نظر رسمی ‌بار دیگر رسانه‌های افغانستانی جزییاتی از تصمیم‌های دو طرف مذاکره را اعلام کرده است که شاید چندان مواضع پیشین طالبان را تایید نکند و کورسوی امیدی برای پرداخت حقابه‌هامون پس از سال‌ها باشد.

مذاکرات میان ایران و افغانستان در مورد حقابه‌هامون از هیرمند پس از 49 سال از امضای معاهده 1351 به شکل بی‌نتیجه‌ای ادامه دارد

وب سایت خبری طلوع‌نیوز؛ رسانه اطلاع رسانی افغانستانی در خبری با عنوان «کابل و تهران درباره تامین حقابه ایران مطابق به معاهده هیرمند به توافق رسیدند»، به نقل از وزارت انرژی و آب افغانستان نوشت: «امارت اسلامی‌متعهد شده است که حقابه ایران را مطابق معاهده آب هیرمند تامین نماید.»
طلوع‌نیوز در بخش دیگری از این خبر که در نخستین روز تابستان منتشر کرده است مدعی شد: «رییس آب‌های فرامرزی وزارت انرژی و آب می‌گوید که در بیست و پنجمین نشست کمیساران آب هلمند در تهران، توافق شده است که سال جاری یک سال غیر نرمال آبی است و از بهر عملی شدن کامل معاهده آب هلمند هر دو کشور باید در سه بخش کار نمایند.» برکت‌الله آریوبی، رئیس آب‌های فرامرزی وزارت انرژی و آب، می‌افزاید که هر دو کشور توافق کرده‌اند برای پرداخت حقابه مطابق به معاهده آب هلمند تاسیسات مشترک و استیشن‌های اندازه‌گیری آب می‌سازند. پافشاری طرفین این بود که هرچه زودتر معاهده عملی شود و تطبیق صد درصدی که به نفع هر دو جانب است و تا فعلا مشکل کلان که در بخش تطبیق کامل معاهده داریم، نبود سه نکته است و این سه نکته محلات است که به جمهوری اسلامی‌ایران حقابه‌اش تحویل می‌شود.»
گرچه هیچ یک از منابع خبری رسمی‌ و غیر رسمی‌ ایرانی تاکنون در این مورد اظهار نظری نکرده‌اند اما آنچه همچنان در میان فعالان محیط زیست کشور و به ویژه شهروندان حاشیه‌ هامون ایجاد می‌کند تاکید مقامات فعلی افغانستان بر نهایی شدن پروژه سد کمال‌خان است.
همزمان با اعلام خبر توافق ایران و طالبان بر ضرورت اجرای معاهده 1351 برکت‌الله آریوبی در گفت‌وگو با برخی رسانه‌های افغانستان اعلام کرد: «وزارت آب و انرژی اراده جدی دارد که کار بند کمال‌خان را تکمیل نماید که با تکمیل شدن آن مشکلات مردم پایین دست حل شود.»
از سوی دیگر اتاق زراعت و مالداری افغانستان طی ماه‌های اخیر تبلیغات گسترده‌ای پیرامون ضرورت تکمیل سد کمال‌خان با هدف توسعه کشاورزی انجام داده است.
میرویس حاجی‌زاده، عضو هیات مدیره اتاق زراعت و مالداری نیز همزمان با اعلام خبر این توافق گفت: «باید به بندهای آب توجه شود تا گندم‌های للمی‌ ما آبیاری شوند و خود افغانستان استفاده کند و هم جای کار ایجاد می‌شود و کمبود غله برطرف خواهد شد.»
طی چند روزی که از مذاکرات طرف‌های ایران و افغانستان گذشته است جزییات زیادی از نتایج این مذاکره منتشر نشده است تا بتوان نتیجه گرفت وضعیت‌هامون از بلاتکلیفی چندین ساله خارج شده است. با این وجود برخی کارشناسان معتقدند که بر اساس اطلاعات ماهواره‌ای حوضه آبریز هیرمند، میزان بارندگی در بالادست این رودخانه در طول 33 سال گذشته کاهش پیدا نکرده با این وجود دولت‌ها در افغانستان در هیچ دوره ای طی سه دهه اخیر به مفاد مندرج در معاهده 1351 برای تامین حق آبه ایران عمل نکرده‌اند. موضوعی که مسئله ‌هامون و هیرمند را از یک چالش محیط زیستی به مساله‌ای سیاسی تبدیل می‌کند.
مذاکرات میان ایران و افغانستان در مورد حقابه‌هامون از هیرمند در حالی پس از 49 سال از امضای معاهده 1351 به شکل بی‌نتیجه‌ای ادامه دارد که بهمن سال 1399 نیز، از سوی مدیر کل وقت دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع مشترک وزارت نیرو اعلام شده بود: اساسنامه پیگیری حقابه رودخانه هیرمند در هفت بند تدوین شد و از امروز کار نقشه‌برداری از حوضه آبریز این رودخانه برای جانمایی سه نقطه آبگیری آغاز می‌شود.

دولت‌ها در افغانستان در هیچ دوره ای طی سه دهه اخیر به مفاد مندرج در معاهده 1351 برای تامین حقابه ایران عمل نکرده‌اند. موضوعی که مسئله ‌هامون و هیرمند را از یک چالش محیط زیستی به مساله‌ای سیاسی تبدیل می‌کند

به گفته عیسی بزرگ‌زاده، در این اساسنامه که در هفت بند تنظیم شده بر مواردی از جمله نقشه‌کشی جدید و به‌روز در حوضه آبریز هیرمند، حفظ امنیت مهندسان نقشه‌برداری و همین‌طور تامین آب رودخانه مرزی دو کشور تاکید شده است و از سه‌شنبه ۱۴ بهمن مهندسان نقشه‌کشی ۲ کشور در دو سوی مرز مستقر و عملیات نقشه‌برداری را آغاز خواهند کرد.
محمد دلمرادی، مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان نیز همان زمان به رسانه‌ها گفته بود: دو نشست سنگین با هیات افغانستانی در راستای حقابه ایران از هیرمند برگزار و توافق شد که از صبح امروز همکاری‌های مشترک برای نقشه‌برداری به منظور جانمایی سه محل آبگیری از رودخانه هیرمند در ایران آغاز شود. در معاهده ۱۳۵۱ آب هیرمند نیز مشخص شده است که از سه محل باید آبگیری انجام شود، او افزود: پس از نقشه‌برداری، طراحی انجام و برنامه‌ریزی‌های لازم به منظور احداث سازه‌های مورد نیاز آغاز می‌شود تا زمینه‌ها برای تحقق حق آبه تسهیل شود. بر اساس موافقت‌نامه‌ای که با هیات افغانستان امضا شد برنامه‌ریزی‌های لازم به منظور اقدام‌های بعدی انجام می‌شود.
حالا دور دیگری از گفت‌وگوها در مورد‌هامون به پایان رسید و طرف افغانستان بی‌تکلیف نسبت به پرداخت حقابه ‌هامون ایران را به مقصد افغانستان ترک کرد و چنانچه از اندک صحبت‌های مسئولان افغان در این مورد به نظر می‌رسد افغانستان، با آب‌ هامون مانند چراغ خانه رفتار می‌کند که به مسجد حرامش می‌داند. بعد از 5 دهه که از امضای معاهده 1351 میان دو دولت ایران و افغانستان می‌گذرد هنوز هیچ تضمین اجرایی در داخل کشور برای تحقق مفادش سنجیده نشده است.