|پیام ما| دومین توله‌یوز «ایران» هم تلف شد. طبق اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، صبح دوشنبه بعد از مشاهده تغییراتی در عادت دفع توله‌ها شده، دامپزشک متخصص «برای بررسی بیشتر و نظارت دامپزشکی» تصمیم به انتقال توله‌ها به «بیمارستان تخصصی دامپزشکی در تهران» گرفته و یکی از آنها در مسیر 8 ساعته توران تا تهران تلف شده است. معاون محیط زیست طبیعی که پیش از این علت مرگ اولین توله را چسبندگی مادرزادی ریه عنوان کرده بود، گفته دلیل تلف شدن توله دوم هم بعد از کالبدگشایی اعلام می‌شود. با این اتفاق نگرانی‌ها درباره سرنوشت سومین توله‌یوز که طی پروژه تکثیر در اسارت یوزپلنگ در توران متولد شده بود و همچنین «ایران»، یوزِ مادر بیشتر و انتقاداتی که پیش از این درباره روند نگهداری از یوزها مطرح شده بود پررنگ‌تر شده است. با این همه هیچ یک از مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست حاضر به توضیح به رسانه‌ها نیستند.

ایران ۱۱ اردیبهشت در مرکز تکثیر یوز آسیایی در سایت توران، با عمل سزارین ۳ توله به دنیا آورده بود و حالا فقط یک یوزپلنگ باقی مانده است. دومین توله یوزپلنگ روز دوشنبه تلف شده اما خبر بامداد سه‌شنبه به گوش کارشناسان و فعالان حوزه حیات وحش رسید. حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره این اتفاق گفته است:‌ «صبح روز گذشته دامپزشک تیمارگر توله یوزها متوجه تغییر در عادت دفع آنها می‌شود که به فوریت موضوع توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان، به دامپزشکان گروه بیماری‌های دفتر حیات وحش منعکس و با هماهنگی دامپزشک متخصص داخلی دام کوچک از دانشکده دامپزشکی سمنان به محل نگهداری یوزها منتقل می‌شود و پس از معاینه نسبت به درمان آن اقدام می‌کند. پس از بررسی‌های انجام پذیرفته، با نظر دامپزشک متخصص، تصمیم بر این شد که توله‌ها برای بررسی بیشتر و نظارت دامپزشکی به یک بیمارستان تخصصی دامپزشکی در تهران منتقل شوند که متاسفانه یکی از توله‌ها در مسیر انتقال به تهران تلف شد.» به گفته او اکنون توله دوم به بیمارستان تخصصی دامپزشکی منتقل شد و تحت نظارت‌های دامپزشکی قرار دارد. این تمام توضیحی است که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست درباره ماجرا داده‌اند. در حالی که ابهامات زیادی درباره این موضوع مطرح است، اکبری پاسخ به سوالات «پیام ما» را به نشست خبری روز یکشنبه موکول می‌کند.
در همین حال بعضی منابع دلیل مرگ توله دوم را لختگی و انباشت شیر در معده به دلیل غلظت نامناسب عنوان کرده‌اند. با این همه تولد سه فرزند «ایران» که پیش از این سبب شادمانی بسیار شده بود، با این روند، به افزایش ناامیدی انجامیده است.
حفاظت از توله‌ها در اتاقی 7 متری
منتقدان می‌گویند اتفاقی که رخ داده ثابت کرد هشدارهای پیشین کارشناسان گوش شنوایی نداشته است. پیش از این با مرگ اولین توله، مهدی نبی‌یان، کارشناس حیات وحش به «پیام ما» گفته بود که سلسله‌ خطاهای رخ داده نشان‌دهنده سردرگمی و بی‌تجربگی و نبود آمادگی برای تولد توله‌ها و برنامه تکثیر در اسارت یوز است. بعد از مرگ یکی از توله‌ها و انتشار فیلمی از شیوه ناصحیح شیردهی به توله‌ یوزهای ایران کارشناسان، سازمان محیط زیست یکی از تیمارگران یوزها را عوض کرد. علیرضا شهرداری که برای 6 روز تیمارگر داوطلب دو توله یوز بازمانده ایران بوده، دیروز در اینستاگرامش توضیحاتی درباره وضعیت نگهداری توله‌ها در روزهای نخست داد و گفت که حتی تیم حاضر، برای انجام عمل سزارین ایران آماده نبوده‌اند. توضیحات او بخشی از انتقادات کارشناسان را تایید می‌کند.
شهرداری در یک ویدیوی اینستاگرامی با انتقاد از پوشش دادن برخی اخبار مرتبط با این موضوع و پنهان کردن موارد دیگر گفت: «برای کمک به نگهداری از سه توله یوز در مسیر 8 ساعته توران بودم که خبر دادند یکی از توله‌ها تلف شده‌. آقای اکرامی، بعد از کالبدگشایی به به چسبندگی ریه اشاره کرد و گفت که در توله اول در نای توله شیر آسپیره کرده است. شرایط خیلی سختی بود، حفاظت از گونه‌ای با این اهمیت آن هم در حالی که یکی از آنها تلف شده. 12 شب کارم را شروع کردم. شیر و سرشیشه را باید تغییر می‌دادیم. توله‌ها ابتدا سرشیشه را قبول نمی‌کردند، چون سرشیشه اول انسانی بود.»
اما شرایط نگهداری از توله‌ها چطور بود؟ «در یک اتاق 9 متری نگهداری می‌شدند که پاسگاه محیط‌بانی است. محیط‌‌بان آنجا زندگی می‌کند. تنها تغییراتی که توانستم ایجاد کنم این بود که دیگر رفت و آمد آنجا نباشد. و گفتم فقط یک ملافه کفایت نمی‌کند. در فیلمی که محیط‌بانان گرفته بودند دیدم که حتی توله‌های دو روزه روی فرش هم رفته‌اند. شرایط نگهداری استاندارد نبود.»
شهرداری البته در گفته‌هایش تاکید کرد که با حضور او هم شرایط استاندارد نشده اما برای نزدیک شدن به استانداردها تلاش کرده است: «قطعا به اتاق ایزوله و افراد متخصص احتیاج داشتیم اما اینطور نبود. شاید آنها هم فکر نمی‌کردند که قرار است سزارین شود و اصلا پیش بینی نکردند. فکر می‌کردند زایمان ایران طبیعی خواهد بود.»
شهرداری در ادامه اضافه کرد:‌ «به من گفتند اختیار تام داری و هر چیزی نیاز داری تهیه می‌کنیم. همین کار را هم کردند. در آن 6 روز که آنتن موبایل هم نداشتم، از توله یوزها مراقبت کردم. و علاوه بر تغییر شیر، شیشه شیر و سرشیشه، برای تنظیم دما هم هیت‌پد گرفتیم و دما را استاندارد کردیم. شرایط استریل را تا حد ممکن رعایت کردیم و دستکش و ماسک خیلی جدی گرفته شد. ما تمام تلاشمان را کردیم و در مدتی که بودم شرایط بدی نبود. بهترین شرایط نبود اما خیلی خوب وزن گرفتند و اشتهایشان خوب بود. حتی چشم باز کردند و خواب خوب و تنفس عالی داشتند. روش دفعشان هم رعایت می‌شد اما گاهی به مشکل برمی‌خورد.»
به گفته شهرداری بعد از چند روز دکتر باستانی، به عنوان دامپزشک معرفی شد تا ناظر وضعیت باشد اما آنجا حضور نداشت چون با وجود دو محیط‌بان، در اتاق جایی برای او نبود. «در تمام این زمان بارها و بارها درباره زاویه شیردهی، دما و نوع دفع با وسواس بسیار زیاد به محیط‌بانان توضیح میدادم تا بدانند موضوع بسیار جدی است. حتی به دامپزشک قبلی و بعدی که آمد هم توضیح دادم اما ناچار بودم که به سفر بروم. در آن سفر پیام دادم و بارها وضعیت را پرسیدم. اما دیروز که پرس و جو کردم، پیامم را دیدند و جوابی ندادند.»
این گفته‌ها در حالی است که پیش از این نیز انتقاداتی درباره نبود تجهیزات و امکانات بهداشتی در سایت توران مطرح شده بود و بعد از مرگ اولین توله، بهرام ظاهری، مدیر کل محیط زیست استان سمنان به «پیام ما» گفته بود: «برای تکثیر و زایش این گونه، پیش از همه تمامی امکانات لازم و پیش‌بینی‌ها را در نظر گرفتیم و در عرصه میدانی، در محیطی صحرایی، متخصصان جمع شدند و شرایط را پایش کردند. اینجا با شرایط بیمارستانی داخل شهرستان متفاوت است و این کار بزرگ با تمامی امکانات موجود در کشور انجام شد.»
پنهان‌کاری دلیل مرگ توله‌ها بود
شهرداری از سوی دیگر درباره علت مرگ توله‌ها گفت: «مهم‌ترین دلیل اصلی مرگ توله‌ها را پنهانکاری می‌دانم. این یکی از مخرب‌ترین است. اگر مشکلی وجود دارد باید از متخصصان بخواهیم که بیایند و همراهی کنند. افراد توانمند کنار این کار بزرگ نبودند. حضور یک نفر برای این کار کافی نبود.»
او ادامه داد: «شاید اگر من هم آنجا حضور داشتم این اتفاق می‌افتاد اما حرف من این است که باید گروهی از متخصصان در ماجرا دخالت می‌کردند. یکی از موضوعات دیگر این بود که از اول که از من خواستند به آنجا بروم، گفتند هیچ عکس و فیلمی نگیرید. من داوطلبانه به توران رفته بودم و این محدودیت خوشایند نبود. حالا امیدوارم دلیل درست تلف‌شدن توله‌یوز را توضیح دهند، توله سوم زنده بماند و حال ایران هم خوب باشد. امیدوارم وضعیت یوزها در طبیعت خوب باشد چون یک توله یوز که به طبیعت اضافه شود، بهتر از 20 توله یوز در اسارت است.»
گفته‌های شهرداری که یکی از تیمارگران یوزها بوده نشان می‌دهد برنامه‌ریزی درستی صورت نگرفته است. حالا منتقدان از سازمان حفاظت محیط زیست می‌خواهند درباره پروژه تکثیر در اسارت یوز آسیایی اطلاع‌رسانی کنند و به انتقادات و نقص‌های مطرح شده پاسخ دهند.