|پیام ما| خیزش گردوغبار گسترده در سال جدید، به معضل متفاوتی بدل شده است. اگر تا پیش از این شهرهای جنوبی و برخی از مناطق شرق و غرب درگیر غبار بودند، حالا در دو هفته گذشته چند روزی اکثر استان‌های کشور را غبار پوشاند و تیرگی‌اش حتی به استان‌های شمالی رسید. آنطور که علی‌محمد طهماسبی، مدیر ستاد مقابله با گردوغبار سازمان حفاظت محیط‌زیست هفته گذشته به «پیام ما» گفت جلسه‌ای با حضور کشورهای سوریه و عراق برای مقابله با این پدیده در خارج از مرزها برگزار می‌شود و از سویی جلسات مداومی هم با ریاست رئیس سازمان محیط زیست برگزار خواهد شد که دیروز دومین جلسه از سری جلسات «ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار» بود. جلسه‌ای که در آن علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با انتقاد از وضع فعلی گفت که آمارها نشان می‌دهد که از ۵ استان کشور بیش از ۵۰۰ هزار نفر به علت کم‌آبی و نامساعد بودن شرایط محیط زیستی به استان‌های شمالی کشور مهاجرت کردند. او از واژه «دگردیسی طبیعی» و «پناهندگی محیط زیستی» برای توصیف شرایط کشور نام برد و تاکید کرد که این شرایط خوشایند نیست و برای مقابله با آن باید برنامه عمل داشته باشیم.

آنطور که سلاجقه در این نشست گفته، در دو سال گذشته مخاطرات گوناگونی در کشور شناسایی و مشخص شد که ۵۱ مخاطره طبیعی در ایران وجود دارد که ۱۱ مخاطره در دستور اصلی کارها قرار گرفت که یکی از آنها پدیده گردوغبار است. نکته دیگری که او در صحبت‌هایش بر آن تاکید کرد این بود که تغییر اقلیم اتفاق افتاده است و کشور باید بر مبنای این شرایط مدیریت شود و دولت باید تغییر اقلیم را به رسمیت بشناسد. او گفت: «حتی به رئیس‌جمهور نامه زدیم که نام «شورای عالی محیط زیست» به «شورای عالی محیط زیست و تغییر اقلیم» تغییر نام یابد. چرا که تغییر اقلیم تمام مسائل ما را تحت تاثیر قرار داده است، مسئله دگردیسی گونه‌ها در کشور در حال رخ دادن است و قطعا به مرور فرهنگ ما را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
از جمله نکات مورد توجه در صحبت‌های سلاجقه، توجه به معضل کم‌آبی در کشور بود. به گفته او و با توجه به شرایط جوی و میزان بارش در کشور کانون‌های گردوغباری در حال افزایش هستند چون دیگر آبی در کشور وجود ندارد. «وقتی تالابی خشک شود به کانون گردوغبار تبدیل می‌شود بنابراین وزارت نیرو مکلف است تا حقابه تالاب‌ها در سه شرایط ترسالی، خشکسالی و نرمال تامین کند.»
آماده آموزش کشورهای همسایه هستیم
معاون رئیس‌جمهوری با تاکید بر اینکه گردوغبار معضلی است که از کشورهای عراق، افغانستان و سوریه وارد کشور می شود گفت: «تا کنون مذاکرات زیادی با دولت‌های این کشورها داشتیم اما باید با جدیت بیشتری کار را دنبال کنیم تا نتیجه محسوس حاصل شود. به نظر من به جای دادن پول بیاییم روی کانون‌های گردوغبار این کشورها کار کنیم و حتی آمادگی داریم به کارشناسان این کشورها آموزش بدهیم. تلاش می‌کنیم در اولین فرصت نشستی با سفرا و وزیر محیط‌زیست کشور عراق داشته باشیم.»
به گفته او گردوغباری که از ۲۰ فروردین ماه کشور را درگیر کرده است موجب خسارات زیادی در بخش‌های مختلف از جمله سلامت شده است بنابراین دولت مکلف است تا هر چه سریع‌تر مشکل را حل کند. «در داخل کشور هم ایجاد بانک اطلاعاتی یک ضرورت اساسی است، باید وظایف دستگاه‌های دولتی در زمینه مقابله با گردوغبار مشخص شود، سازمان محیط ‌زیست به عنوان یک دستگاه حاکمیتی دستگاه‌های دیگر را بازخواست می‌کند و گزارش کارشان را به دولت ارائه می‌دهد.»
8 کانون گردوغبار خاورمیانه
از جمله دیگر حاضران در این نشست، علی‌محمد طهماسبی، دبیر ستاد مقابله به گردوغبار کشور بود. او با بیان اینکه در مجموع ۸ کانون گردوغبار در خاورمیانه شناسایی شده که با وزش باد به سمت کشور ما هدایت می‌شوند گفت: «کانون اول در عربستان، کانون دوم در امارات، کانون سوم شمال عربستان، کانون چهارم جنوب عراق، کانون پنجم شمال عراق، کانون ششم ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و کانون هفتم و هشتم افغانستان و پاکستان و بخشی هم در ایران است. این کانون‌ها بخش‌های مختلف کشور را تحت تاثیر پدیده گردوغبار قرار می‌دهند و مشکلات زیادی به وجود می‌آورند.»
او با تاکید بر اینکه از کانون‌های داخلی هم نباید غافل شد گفت: «در گردوغبار اخیر در تهران ۳۰ درصد منشا خارجی و ۷۰ درصد داخلی بود. منطقه‌ای میان سوریه و عراق منشا اصلی گردوغبار هستند، طبق بررسی‌های صورت گرفته مجموع مساحت زمین‌های فرسایش‌پذیر در منطقه (پتانسیل غبارخیزی) ۲۷۹ میلیون هکتار است که از این میزان حدود ۱۰۳ میلیون هکتار غبارخیزی شدید دارد که سالانه چندین هزار تن گردوغبار به هوا بلند می‌کنند.»
طهماسبی با بیان اینکه چون کشورهای همسایه پای کار نمی‌آیند به ناچار روش خود را تغییر دادیم و برنامه عمل ملی برای کشور تهیه کردیم که برای امضا به وزارت خارجه ارسال کرده‌ایم، گفت: «دو مسئله وجود دارد یکی اینکه باید ساختار منسجمی که تمام کشورها به آن متعهد باشند ذیل یک نهاد بین‌المللی شکل گیرد که تاکنون نبود و آن را در برنامه عمل تبیین کردیم، دوم ساز و کار منابع مالی است باید یک مکانیزم مالی مستقل و مشخص در تفاهم‌نامه‌ها مشخص شود که تاکنون آن را نداشتیم یعنی معلوم نبود پول این تفاهم‌نامه‌ها از کجا باید تامین شود بنابراین مجبوریم یک صندوق مالی با استفاده از کمک‌های مالی بین‌المللی ایجاد کنیم.»
کاهش ۸۸ درصدی بارش و افزایش ۲.۵ درجه‌ای دمای هوا
همان زمان که در سازمان محیط زیست جلسه برای مواجه با این معضل در حال برگزاری بود، نمایندگان مجلس هم آرام ننشستند و یک عضو هیئت رئیسه مجلس یازدهم از تذکر کتبی نماینده کردکوی و ۳۸ نماینده دیگر در انتقاد از عملکرد سازمان حفاظت از محیط زیست در برابر خیزش گردوغبار خبر داد. عبدالجلال ایری، نماینده کردکوی و ۳۸ نفر از نمایندگان خطاب به وزیر نیرو پرسیدند که «چرا در اجرای ماده ۱۹ قانون هوای پاک مبنی بر افزایش سالانه حداقل ۳۰ درصد از ظرفیت مورد نیاز برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر اقدامات لازم انجام نگرفته است؟» آنها همچنان در انتقاد به عملکرد سازمان محیط زیست از رئیس جمهور پرسیدند‌ که علت برخورد منفعلانه سازمان حفاظت از محیط زیست جهت مقابله پدیده گردوغبار در کشور با وجود تمام بسترهای قانونی مناسب چیست؟
در این میان اما جلسه ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار حاضران دیگری هم داشت که یکی از آنها صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی بود. او با تاکید بر اینکه از ابتدای سال زراعی نسبت به سال گذشته تا کنون ۲۹ درصد کاهش بارندگی داشتیم گفت: «در فروردین امسال نسبت به سال گذشته تاکنون ۸۸ درصد کاهش بارندگی داشتیم. همچنین استان‌های ایلام، لرستان و کرمانشاه کمترین بارش را داشتند و پیش‌بینی می‌شود در اردیبهشت هم بارش‌ها زیر نرمال باشد و نمی‌تواند شرایط کم بارشی را جبران کند. از لحاظ دمایی هم از ابتدای فروردین تاکنون ۲، ۵ درجه افزایش دما داشتیم که موجب تبخیر نیز می‌شود و از ابتدای سال زراعی تاکنون در بلندمدت ۱/۴ افزایش دما داشته‌ایم.»
به تفاهم‌نامه دو جانبه با همسایه‌ها اکتفا نکنیم
از سوی دیگر، وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی در گفت‌و‌گوی دیروز خود با ایسنا، با تاکید بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماسی برای مقابله با گردوغبار گفته است: «یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که به دیپلماسی گردوغبار کمک می‌کند، استفاده بهتر از کنوانسیون محیط زیستی است.»
او با بیان اینکه در حوزه فعالیت‌های اجرایی در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری آموخته‌ها و تجارب بسیاری وجود دارد که می‌تواند برای مدیریت این پدیده در اختیار سایر کشورها قرار گیرد و اگر بتوانیم در قالب منطقه‌ای و با نقش آفرینی کنوانسیون‌های محیط زیستی موضوع را تبیین و پدیده گردوغبار را مدیریت کنیم، به دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه برای تبیین یک برنامه بهتر و قوی‌تر کمک خواهیم کرد.
او به موضوع کنترل گردوغبار به عنوان یک اقدام منطقه‌ای بین کشورهای چین، ژاپن، کره‌جنوبی و مغولستان و با نقش‌آفرینی کنوانسیون بیابان‌زدایی صورت گرفته است، اشاره کرده و گفت که این تجربه می‌تواند به عنوان یک تجربه موفق مورد توجه قرار گیرد. «مسئله مهم تقویت جایگاه دیپلماسی در این حوزه‌ها است. با توجه اینکه ترکیه در این حوزه نقش‌آفرینی می‌کند پس نباید از لیست برنامه‌ریزی منطقه‌ای حذف شود و تنها به یک تفاهم‌نامه دو جانبه بین ایران و عراق و یا ایران و سوریه اکتفا کنیم.»