|پیام ما| جسدها را کارگران معدن «لاپلنگ» پیدا کردند. جمعه دو هفته پیش بود. به میراث فرهنگی خبر دادند که در کوه‌های جنوبی اردستان دو جسد پیدا شده. چند ساعت بعد اجساد به اردستان منتقل شد و در گزارش اولیه یگان حفاظت نوشته شد که «این دو جسد در عمق حدود 35 متری معدن «لاپلنگ» روستای چاهریسه اردستان، احتمالا بر اثر ریزش معدن، دفن شده‌اند». حالا باستان‌شناسان جسدها را بررسی کرده‌اند و می‌گویند احتمالا یکی‌شان بالغ است، آن یکی نابالغ، یکی‌شان مذکر است، آن یکی مونث. با وجود کشف نشانه‌هایی از دوران صفوی در معدن اما شواهد از قدمت هزاران ساله معدن‌کاوی در لاپلنگ می‌گوید. هرچند هنوز معلوم نیست دو جسد پیدا شده، مال چه دوره‌ای از تاریخ‌اند.

یافته‌های تازه باستان‌شناسان بعد از کشف این دو جسد -که در گزارش‌های ابتدایی مومیایی معرفی شده بودند- شگفت‌آور است. بررسی‌های سطحی و مشاهدات اولیه معلوم کرده که لاپلنگ یک معدن بسیار قدیمی بوده که از سال‌های بسیار دور، ایرانیان به‌ویژه مردمان قدیم روستاهای چاهریسه، باقرآباد و دیگر روستاهای مجاور از این معدن روی و سرب استخراج می‌کردند. در گزارش‌های اولیه میراث فرهنگی گفته شده بود که این دو اسکلت مومیایی‌اند ‌اما رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی اردستان گمانه‌زنی کرده که «احتمالا این اسکلت‌ها مومیایی طبیعی هستند که می‌تواند نشان از دوره جدیدی در تاریخ و تمدن چندهزارساله این منطقه باشد». این دو اسکلت اکنون در موزه زواره اصفهان نگهداری می‌شوند تا جزئیات بیشتر از مومیایی یا اسکلت بودن، سن، قدمت و مشخصات دیگر اجساد معلوم شود.
نشانه‌هایی از دوره صفوی
مهدی مشهدی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان اردستان، در گزارش تازه‌ای که به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی داده است، با استناد به بررسی‌های اولیه، درباره جنسیت و سن اجساد و همچنین قدمت تاریخی آن‌ها اعلام کرد که احتمالا یکی از این اجساد متعلق به فردی بالغ و دیگری فردی نابالغ بوده است که یکی از آن‌ها جنسیت مؤنث دارد و قدمت اسکلت‌ها نیز پس از بررسی‌های دقیق کارشناسی مشخص می‌شود. این یافته‌ها اما در حالی است که وزارت صنعت و معدن معادن قدیمی را به مزایده گذاشته و کار استخراج معدن لاپلنگ هم از شش سال پیش با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات سنگین معدنی و با روش انفجاری از سر گرفته شده است.در ادامه این گزارش به مشاهدات اولیه از محل کشف این دو جسد اشاره شده که دو کوره فرآوری و ذوب شناسایی شده است. قدمت این کوره‌ها به دوره صفویه مربوط است و با بررسی کارشناسان باستان‌شناسی اصفهان مشخص شد مصالحی که برای ساخت این دو کوره در جداره‌های بیرونی استفاده شده، از سرباره (مواد ضایعاتی و یا کم‌عیار) کوره‌های قدیمی‌تر بوده، که نشان از قدمت بالای این محل و وجود حیاتی ارزشمند است.
بیل مکانیکی، کانال‌های تاریخی را تخریب کرد
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان همچنین نوشته است: «در بازدیدهای مکرر از محل پیدایش اجساد که در ارتفاع حدودا ۳۵ متری تا قله کوه بود، به کانال‌های دست‌کن و یا طبیعی برخورد کردیم که وجود فضولات حیوانی مربوط به سال‌های گذشته و همچنین وجود اشکال هندسی بسیار زیبا از جنس نمک یا رسوب آهکی کربنات کلسیت که در سقف این کانال‌ها وجود داشت مربوط به چند میلیون سال قبل، قابل مشاهده بود که متاسفانه به‌دلیل کارکردن ماشین‌آلات سنگین و برداشت‌ها، تعدادی از کانال‌ها به‌طور کامل تخریب شده و از بین رفته است.»مشهدی به این اشاره کرده است که «حتی کانالی که اجساد از آن محل کشف شده، به‌صورت کامل از بین رفته» و «اجساد با هوشیاری تکنسین معدن و راننده بیل مکانیکی نجات پیدا کرده است». در نهایت پس از تحویل جسدها به‌ عوامل نیروی انتظامی شهرستان، کارشناسان اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان «با احتیاط کامل» آنها برای بررسی و نظرات کارشناسی منتقل شده به موزه شهر زواره برده‌اند.
معدن هزاران‌ساله
باستان‌شناسان در ادامه مشاهدات اولیه به اتاق‌هایی برخورده‌اند که هندسه مهندسی جالبی دارد؛ «تعدادی اتاق از جنس سنگ، گِل و مقداری آجر بدون داشتن سقف که به احتمال قوی سقف این اتاق‌ها از تیرهای چوبی پوشانده شده بوده و برای اسکان کارگران معدن استفاده می‌شد». با فاصله از این اتاق‌ها، اتاق دیگری که مربوط به بزرگ یا رئیس مجموعه بوده وجود دارد، همچنین اتاقی به‌عنوان مطبخ و محلی به‌عنوان سرویس بهداشتی شناسایی شده که به نظر کارشناسان، این ساختمان‌ها حداقل به دوره قاجار مربوط است. اما قدمت این معدن بسیار بیشتر از این است.اظهارات مهندس مسئول معدن و بررسی‌های انجام‌شده، حکایت از این دارد که از معدن «لاپلنگ» طی هزاران سال قبل، توسط ایرانی‌ها مواد معدنی همچون روی و سرب برداشت می‌شد. در آن زمان‌ها معادن به‌صورت زیرزمینی بوده و کار استخراج توسط کارگران که بیشتر از بومیان محلی و از روستاهای چاهریسه و باقرآباد و دیگر روستاها بوده‌اند استفاده می‌شد که به‌صورت دستی کار انتقال آن از کوه به پایین توسط چهارپایان و یا به صورت شوتینگ (به‌صورت پایین انداختن) انجام ‌شده است، بنابراین فقط رگه‌های اصلی که دارای عیار بالایی بوده استخراج می‌شده و از برداشت سایر مواد با عیار کمتر خودداری شده است.به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی اردستان حتی صحبت‌هایی از حضور روس‌ها و انگلیسی‌ها از زمان جنگ جهانی دوم در معادن ایران و معدن روی «لاپلنگ» نیز در میان مردم محل به گوش می‌رسد. همچنین شواهد نشان از این دارد که این معدن در دوره پهلوی اول هم فعال بوده و تا شش سال گذشته در آن به شیوه‌های قدیمی، فعالیت‌های کمی در جریان بوده است.
منطقه‌ای بازمانده از دوران کامبرین
این گزارش همچنین موقعیت و وضعیت محیط زیست و طبیعت منطقه (در برگیرنده روستاهای باقرآباد، خاصه تراش، چاهریسه و دیزلو) و روند شکل‌گیری و پیدایش این منطقه و ساختار زمین‌شناسی آن را بررسی کرده است. بر اساس مطالعه و بررسی پژوهش‌های انجام شده بر روی تعداد بسیار زیاد و متنوع سنگواره‌های بی‌مهرگان آبزی و صدف‌دار، سن پیدایش و شکل‌گیری منطقه ذکر شده به ابردوران پیدا زیستی (Phanerozoic) و مشخصا اولین دوره دوران دیرینه زیستی (Paleozoic) یعنی کامبرین (Cambrian) و دریاهای کم‌عمق و گرم یعنی حدود ۵۹۰ میلیون سال پیش مرتبط ساخته و دقت در سنگواره ماهیان زره‌دار و بی‌مهرگانی چون بازوپایان دارای صدف بالایی و پایینی و به‌ویژه بازوپایانی همچون «اسپی ریفر» کشف شده در منطقه و وجود گونه‌های زنده و احیانا سنگواره خزندگانی چون انواع سوسمارها، استمرار روند شکل‌گیری و پیدایش را به دومین دوره دیرینه زیستی یعنی اردوویسین (Ordovician) تا پنجمین و ششمین دوره یعنی زغالین یا کربونیفر (Carboniferous) و پرمین (Permian) به اثبات می‌رساند.
اینجا می‌تواند زون فسیل‌شناسی باشد
گزارش رئیس اداره میراث فرهنگی اردستان می‌گوید فراوانی و گوناگونی مکان‌ها و سایت‌های حاوی سنگواره‌های مختلف در این مناطق چنان است که می‌توان کل این مناطق را به‌عنوان سایت و زون فسیل‌شناسی معرفی کرد. کشف برخی سنگواره‌ها در این مناطق نظریات علمی پیشین را به چالش کشیده و این امر به‌همراه فراوانی و تنوع سنگواره‌ها، این مناطق و سنگواره‌های مکشوفه را از این نظر منحصربه‌فرد ساخته است. مثل کشف سنگواره ماهیان تلودونت در ناحیه «چاهریسه» که باعث نقض نظریات پیشین و ایجاد دوره جدیدی در دونین گنداوانا شد. همچنین کشف و شناسایی فسیل‌های ۱۰ موجود ریز میکروسکوپی با قدمت حدود ۱۰ تا ۲۰میلیون سال شامل براکلیوپد (اولین گروه در خاورمیانه) برایوزاَن‌ها، دندان‌های ریز کوسه دریا و اقیانوس‌ها، شکم‌پایان، دو کفه‌ای‌ها، خارپوستان، میکروسکوپی و قطعاتی از کرم‌های دریایی متعلق به دوران سوم میوسن در فروردین سال ۹۲ با این توضیح که مشابه این نمونه‌ها در میناب استان هرمزگان وجود داشته و این نشانه و تایید وجود دریاهای قدیمی در مناطق «چاهریسه»، «باقرآباد» و «دیزلو» است.بر این اساس روستاهای یاد شده و مناطق پیرامونی آن‌ها از اقلیم و جغرافیای طبیعی متنوعی مشتمل بر عوارض و پدیده‌های گوناگون نظیر مناطق کوهستانی، عرصه‌های بیابان، دره و بند، بیشه‌زار، غار و نظایر آن برخوردار است. تنوع آب و هوایی آن سبب بروز تنوع و تعدد گونه و زیرگونه‌های گیاهی و جانوری ارزنده و به طبع آن پدیدار شدن محیط زیست گونه‌گون و ایجاد زیستگاه و پناهگاهی مناسب و امن برای حیات‌وحش شده و مجاورت و پیوستگی مناطق حفاظت شده «کهیاز»، «خارو»، «موته»، «نطنز» و «کرکس» با این منطقه تاییدی بر این ادعاست.
انفجار در معدن تاریخی
با این همه در گزارش رئیس اداره میراث‌فرهنگی اردستان آمده است که با توجه به افزایش قیمت فلزات به‌ویژه فلزات گرانبها، وزارت صنعت و معدن به مزایده معادن قدیمی اقدام کرده و کار استخراج این معدن از حدودا شش سال قبل به شکل امروزی و با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات سنگین معدنی و با روش انفجاری از سر گرفته شده است. بر اساس گزارش رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردستان صدور مجوزها و پروانه‌های متعدد و گوناگون صنعتی و معدنی در منطقه، خسارات و آسیب‌های فراوانی را به طبیعت، گونه‌های گیاهی و جانوری، آثار طبیعی و دیرینه‌شناسی و بوم‌شناختی وارد کرده که سبب بروز آلودگی‌های زیست‌محیطی و اخلال در زندگی طبیعی روستایی می‌شود. مشهدی با اشاره به غنای علمی و دیرینه‌شناختی و محیط زیستی منطقه و تخریب معدن‌کاوی‌ها پیشنهاد کرده است که عنوان اثر طبیعی به این منطقه داده شود و محیط زیست در قالب هر چهار گروه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، یعنی پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پارک حیات وحش و منطقه حفاظت‌شده قرار گیرد. او همچنین یادآوری کرده است که این منطقه به دلیل وجود آثار تاریخی، بوم‌شناختی و جاذبه‌های طبیعی طبق تعریف سازمان یونسکو قابلیت تبدیل به ژئوپارک جهانی را داراست.