پیام ما | چیزی تا شروع روزهای سرد باقی نمانده و موضوع تامین سوخت زمستانی صنایع و نیروگاه‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌های بخش انرژی کشور است. سال گذشته کمبود گاز که منجر به مشکلاتی در تامین برق کشور شد، آسیب‌های جدی به صنایع به ویژه صنایع کوچک وارد کرد. همین موضوع باعث شد راهکارهایی از سوی کارشناسان برای پیشگیری و رفع این مشکل در زمستان پیش رو مطرح شود. استفاده از میعانات گازی یکی از این راهکارها بود اما با توجه به نیاز جدی به تامین زیرساخت‌های اجرایی شدن آن، به اجرای آزمایشی در یکی از نیروگاه‌های عسلویه محدود شد. دیروز در جلسه کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی موضوع جایگزینی SNG به جای گاز طبیعی به عنوان سوخت در صنایع مطرح شد و با اظهارات کارشناسان در خصوص مقرون به صرفه بودن آن بن بر این شد که موضوع در هیات رئیسه اتاق تهران مطرح و به عنوان راهکار در اختیار دولت قرار گیرد.

ایران دومین کشور دارای ذخایر گازی در جهان است که بالغ بر ۳۲ هزار میلیارد متر‌مکعب ذخایر گازی در اختیار دارد اما از این میزان تنها ۲۵۰ میلیارد متر‌مکعب تولید گاز دارد و نزدیک به دو درصد از تجارت این محصول در جهان را به خود اختصاص داده است. این آمارها در حوزه تجارت، بعد دیگری هم دارد و آن اینکه ایران بالغ بر 90 درصد از گاز تولید شده در میادین گازی را در داخل کشور مصرف می‌کند. با این حال چند سالی است که تامین گاز در ایران با مشکلاتی جدی مواجه شده است. مشکلاتی که منجر به توسل به راهکارهایی مثل مازوت سوزی در نیروگاه‌های حرارتی شده است که تبعات محیط زیستی بسیاری به دنبال دارد. در کنار آن پایین بودن قیمت گاز در کشور موجب افزایش مصرف و تقاضای آن در کشور شود. مشکلات چند وجهی دومین کشور دارنده ذخایر گازی جهان، باعث شده ایران جایگاه قابل قبولی در حوزه صادرات گاز در منطقه و جهان نداشته باشد. بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده است در حوزه گاز، هرچند در سال‌های اخیر تولید به دلیل بهره‌برداری از فازهای جدید میدان پارس جنوبی با رشد همراه بوده، اما با رشد مصرف و تقاضا و همچنین افت فشار مخازن پارس جنوبی، در آینده نزدیک مشکل تامین گاز می‌تواند یک چالش جدی برای کشور محسوب شود. این گزارش راهکارهای عبور از این چالش را مواردی مثل اجرای صحیح قوانین کاربردی -مانند قانون اصالح الگوی مصرف انرژی- مدیریت عرضه انرژی -افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی- و استفاده از منابع انرژی جایگزین (انرژی تجدیدپذیر) عنوان کرده است.
گاز مصنوعی به جای گاز طبیعی
دیروز در جلسه کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران یکی از موضوعات محوری طرح جایگزینی اس‌ان‌جی به جای گاز طبیعی در صنایع بود. در این جلسه اردشیر دادرس رئیس انجمن صنفی سی‌ان‌جی ضمن تشریح این طرح به عنوان راهکاری برای جبران کمبود گاز طبیعی در بخش صنایع گفت: «چند مورد تاسیسات اس‌ان‌جی در تهران و برخی استان‌ها راه‌اندازی شده است» دادرس با یادآوری اینکه این سیستم در چند کشور دنیا و در صنایع بزرگ، مورد بهره‌برداری قرار گرفته است گفت: «با جایگزینی اس‌ان‌جی، افزایش راندمان تولید سوخت و توسعه پایدار انرژی تضمین می‌شود. این سیستم در مواقع کمبود و قطعی گاز طبیعی، کارایی خود را به خوبی نشان می‌دهد»
رئیس انجمن صنفی سی‌ان‌جی با اشاره به برخی مشکلات گاز طبیعی در کشور، از جمله نبود شبکه به میزان کافی و با فشار مناسب، نداشتن امکان ذخیره‌سازی آن و افت فشار گاز طبیعی در فصول مختلف از سال، به برخی امتیازهای سیستم اس‌ان‌جی اشاره کرد که در دسترس و ارزان بودن LPG برای تولید CNG ارزان و پاک بودن آن و همچنین بهره‌گیری از اس‌ان‌جی بر اساس نیاز و تناسب مصرف و در شرایط بحرانی به عنوان جایگزین مناسب گاز طبیعی در صنایع از جمله آنها بود. دادرس معتقد است: «با توجه به قیمت قبوض گاز طبیعی صنایع، همانند فولاد و پتروشیمی و سیمان، که معادل 750 تومان به ازای هر مترمکعب است، تولید گاز اس‌ان‌جی به مراتب مقرون به‌صرفه‌تر است.
علاوه بر اینکه قیمت LPG در داخل کشور ارزان و به میزان هر کیلوگرم 240 تومان محاسبه می‌شود» طرح این موضوع در جلسه کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، منجر به این تصمیم شد که موضوع در هیات رئیسه اتاق مطرح و به عنوان راهکار به دولتی‌ها ارائه شود.
اس‌ان‌جی و تجربه چین
استفاده از اس‌ان‌جی برای رهایی از آلودگی هوا و داشتن سوختی پاک در صنایع راهی است که چینی‌ها چند سال پیش به کار بستند تا با تولید گاز مصنوعی و استفاده از آن در صنایع و حتی مناطق مسکونی، آلودگی هوا را کاهش دهند. اما این راهکار به رغم وجود مزایای بسیار در یک تحقیق دانشگاهی نمره قابل قبولی کسب نکرد. محققان دانشگاه پرینستون آمریکا در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیدند که این راهکار می‌تواند به بهتر شدن کیفیت هوا در این کشور کمک کند، اما در بلندمدت می‌تواند تاثیر بسیار مخربی بر تغییرات آب‌وهوایی داشته باشد. محققان این دانشگاه آثار اس‌ان‌جی را بر سه فاکتور مهم مطالعه و بررسی کردند: «تولید برق، استفاده در صنعت و استفاده برای مصارف خانگی» و به این نتیجه رسیدند که استفاده از گاز مصنوعی در تولید برق و صنعت تاثیر کمی در بهبود وضعیت آلودگی هوا دارد، اما استفاده از این سوخت برای مصارف خانگی می‌تواند تا حدودی کیفیت هوا را بهتر کرده و میزان مرگ ‌و میرهای ناشی از آلودگی هوا را به شکل چشمگیری کاهش دهد. اما نکته‌ای که محققان پرینستون بر آن تاکید داشتند این بود که تولید این گاز منجر به رهاسازی دی اکسید کربن در جو شده و در نتیجه نقش بسزایی در گرم شدن زمین خواهد داشت. موضوع بعدی استفاده از زغال سنگ برای تولید این گاز بود که این اقدام هم موجب تولید کربن و در نتیجه گرمای زمین می‌شود. به‌رغم این هشدارها و مطالعات صورت گرفته در حال حاضر 4 نیروگاه بزرگ چین در حال تولید این گاز هستند.
گاز مصنوعی Substitute Natural Gas که به اختصار SNG خوانده می‌شود، از گازهای اصلی هیدروژن، کربن مونوکسید و کربن دی‌اکسید تشکیل شده است. هر چند جایگزینی این گاز به جای گاز طبیعی در صنایع، در شرایط فعلی می‌تواند به عنوان راهکاری محیط زیستی مسئله کمبود گاز در کشور را حل کرده و مشکلات احتمالی زمستان را مرتفع کند، اما به استناد مطالعات و پژوهش‌های موجود نمی‌تواند راهکاری بلند‌مدت برای حل مشکل انرژی در کشور باشد. هر چند SNG گزینه بسیار مطلوب‌تری در مقایسه با مازوت و سوخت‌های دیگر -که آلایندگی بسیار بالایی دارند- است، اما به نظر می‌رسد در کشوری با مختصات جغرافیایی ایران و ظرفیت‌‌هایی که در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد، فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی و اقبال بیشتر به انرژی‌های تجدیدپذیر بتواند راهکار بهتری برای تامین پایدار انرژی و حل مشکلات موجود در این حوزه باشد.