پیام ما؛ رسانه توسعه پایدار ایران | ریشه‌یابی بی‌آبی در خوزستان

ریشه‌یابی بی‌آبی در خوزستان





۲۶ تیر ۱۴۰۰، ۱:۲۶

سیلاب شدید فروردین‌‌ماه سال 1398 سبب به وجود آمدن خسارت‌های زیادی به معیشت مردم و کشاورزان خوزستان شد، به همین دلیل برای رفع این خسارت‌ها، با وجود اینکه وزارت نیرو کشت برنج را به جز در چند استان شمالی در بقیه کشور ممنوع کرده بود، استاندار سابق خوزستان در بازدید از مناطق آسیب دیده برای جبران خسارت مردم، مجوز کشت برنج هبه کرد و این رویه‌ای شد که تغییر دادن آن دشوار است.
کشت برنج پرمنفعت است و گرفتن این امتیاز از مردم دیگر راحت نیست. در سال‌های بعد از سیل هم مدیریتی انجام نشد تا این رویه کشت برنج در امسال که خشکسالی است، متوقف شود.

ریشه‌یابی بی‌آبی در خوزستان
آبی که برای کشت شلتوک یا برنج استفاده می‌شود آب زیادی است در کنار این آب حجم آبی که در زمین‌های برنج در گرمای بیش از 40 درجه خوزستان تبخیر می‌شود هم بسیار زیاد است حتی تبخیر نمی‌گذارد که آبی در زمین نفوذ کند و وارد چرخه هیدرولوژیک شود.
در مخازن سدها هم تبخیر وجود دارد اما تبخیر آب در دشت و در دمای خوزستان به تناسب بسیار قابل توجه است.
در مورد بی‌آبی در هورالعظیم به غیر از مساله کشت شلتوک در خوزستان مسائل دیگری هم وجود دارد. از چند سال قبل که ریزگردهای هورالعظیم خوزستان را تحت تاثیر قرار داد و حتی این ریزگرد به مناطق مرکزی هم رسید مشخص شد که یکی از دلایل اصل بی‌آبی در هور به اقدامات ترکیه و سدهای آنها بر می‌گردد. عراق در آن زمان بی‌دولت بود و اقدامات ترکیه سبب خشک شدن هورهای این کشور شد و کسی نمی‌تواند این مساله را انکار کند.
از طرف دیگر هورالعظیم منطقه نفتی است و اقداماتی هم در این زمینه در منطقه انجام شده است البته اگر این اقدامات هم انجام نمی‌شد بلاهایی که ما بر سر کارون آوردیم به تنهایی برای خشکی منطقه کافی است.
ما حجم آب کارون را کاهش دادیم که طبیعی است نتیجه آن در پایین دست تاثیر‌گذار باشد. مشخص بود که تفکر و سیستمی که بر مدیریت کارون حاکم بود به صورت اتوماتیک منجر به خشکی می‌شود.
اکنون 11 میلیارد مترمکعب آب در پشت سدهای خوزستان قرار دارد، بخشی از این عدد برای نیاز به تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی، رها شد اما اکنون تراز آنها هم به پایین تر از حد تولید برق رسیده است و مثلا کارون 4 از مدار خارج شده است.
بنابراین شاهدیم که آزادسازی به حداقل رسیده و طبیعی است این مساله اثراتی در پایین دست بگذارد.
همه این مسائل به خشک شدن هورالعظیم و بحران بی‌آبی آن منطقه اثر گذاشته که آن را اکنون نه تنها بر روی محیط زیست بلکه بر روی دام‌های مردم هم می‌بینیم.
مسئله دیگری که وجود دارد این است که وزارت نیرو می‌گوید حداقل آب مورد نیاز محیط زیست را از سدها رهاسازی می‌کند اما در این مساله نکته‌ای وجود دارد. وزارت نیرو حجم آبی که باید از سد به عنوان حق‌آ‌به محیط زیست و رودخانه رها کند را آزاد می‌کند و بلافاصله بعد از آزاد کردن حجم آن را اندازه می‌گیرد اما مساله این است که آب رها شده در رودخانه‌ چند 100 کیلومتر پایین دست دارد و در این سیر تعداد زیادی پمپ برای برداشت و مصرف این آب است.
وزارت نیرو مبصر آب است یعنی باید این آب را به مقصد برساند و تنها رها کردن آن کافی نیست و این نقصانی در انجام وظیفه وزارت نیرواست.
مساله دیگر کمبود آب در خوزستان مربوط به پروژه‌های انتقال آب است که دیگر نیازی به نوشتن در مورد آن نیست و اثرات آن بر همه عیان است. هر حوضه‌ای توان هیدرولوژیکی و اکولوژیکی محدودی دارد و خارج کردن آب بیش از توان هر حوضه سیکل هیدرولوژی حوضه را بر هم می‌زند و این اتفاق در همه حوضه‌ها رخ داده است.ما اصطلاحی داریم که می‌گوییم با انتقال هر قطره آب از حوضه‌ای به حوضه دیگر قطره قطره مسائل آن حوضه هم به حوضه دیگر منتقل می‌شود.
حالا اینکه هر روز تصمیم می‌گیریم از سرشاخه‌ها آب کارون را انتقال دهیم مسئله عجیبی است.
حتی انتقال آب از دریا هم که اکوسیستم بازی است مشکل‌زاست چه برسد به اکوسیستم بسته حوضه‌های آبریز. از نظر محیط زیست انتقال آب خلیج فارس، غلظت نمک را در این خلیج افزایش می‌دهد در حالی که خلیج فارس توان تحمل این غلظت نمک را ندارد بنابراین نمک باید بیش از 100 کیلومتر جابه‌جا شود و به دریای عمان منتقل شود حالا تصور کنید انتقال آب چه بر سر سیستم بسته‌تر و پیچیده حوضه‌های آبریز می‌آورد که در آن آب‌های سطحی و زیرزمینی به هم مرتبط هستند.
ما حتی یک گالن هم آب بی‌صاحب برای انتقال و جابه‌جایی نداریم هر آبی که منتقل می‌شود هم حق‌آبه محیط زیست و … است که اثرات آن اگرچه ممکن است کوتاه‌مدت نباشد اما در آینده قابل مشاهده خواهد بود.

به اشتراک بگذارید:





پیشنهاد سردبیر

نظر کاربران

نرگس روحانی

از آقای دکتر فصیحی در مورد مدیریت آب زاینده رود و مدیریت آب بیشتر مقاله و مصاحبه چاپ کنید با سپاس

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *