شکم‌های گوسفندان باد کرد، خون از دهانشان جاری شد و از پا افتادند؛ در سه دقیقه تمام زندگی و سرمایه یک دامدار خوزستانی به باد رفت. چند قدم مانده به مسیر رودخانه‌ای که حالا آلوده به پساب پتروشیمی مسجد سلیمان است پر از لاشه‌هایی است که ساعت‌ها بعد از مرگشان هنوز بدنشان ورم دارد. این اتفاق ده روز بعد از تلف شدن 174 گوسفند در روستای «سرتنگ‌لطفعلی» در منطقه کوشک خلف افتاد. روستاییان می‌گویند در این چند روز تنها اقدام پتروشیمی تغییر یکباره مسیر پساب و حرکتش از کوشک خلف به سمت روستای تلخاب کلات بوده. اکنون چراگاه و رودخانه 12 روستای کوشک و تلخاب به پساب نفتی آلوده شده؛ رودخانه‌ای که انتهایش به کارون می‌رسد و محل آب‌تنی و شست‌و‌شوی روستاییانی است که حتی آب خوردن را هم باید بخرند.

روستاییان از مرگ دوباره دام‌هایشان با آب آلوده می‌ترسند. دیگر کسی دل ندارد که گوسفندانش از آغل بیرون بیاورد. آنها از همان آب آشامیدنی که برای خود می‌خرند به گوسفندانشان می‌دهند تا زنده نگهشان دارند؛ تانکری 300 تا 400 هزار تومان که همان هم به زور به دو روز می‌رسد.
هزینه خرید آب در کنار خرید علوفه و آبشخور به تمامی دامداران منطقه تحمیل شده. روستاییانی که از خدمات دولتی حتی آب و برقش را هم ندارند و به سختی امرار معاش می‌کنند. امیر رشیدی از اهالی روستای کوشک‌خلف به «پیام‌ما» می‌گوید: «آب خوردن را باید تانکری بخریم. سهمیه‌ای از جهاد کشاورزی می‌گیریم که برای هر تانکر حدود 20 هزار تومان است اما کفاف ما را نمی‌دهد؛ خصوصا که باید آب دام را هم تامین کنیم. ناچاریم به هر قیمتی که شده تانکر، تانکر آب را به صورت آزاد خریداری کنیم.» به گفته او روستاییان برای هر تانکر نزدیک به 300 تا 400 هزار تومان پرداخت می‌کنند. این آب حتی به وسط هفته هم نمی‌رسد. بیشتر اهالی یا به طور کلی روستا را به مقصد شوشتر، مسجد سلیمان و اهواز ترک کرده‌اند یا زندگی عشایری دارند و زمستان‌ها به کوشک برمی‌گردند. تابستان که می‌شود جمعیت این 12روستا از نصف هم کمتر می‌شود، البته این موضوع از دید رشیدی در تابستان امسال یک شانس بزرگ بوده. «پساب در فصلی تخلیه شده که هیچکس در آبادی نبود، اگر یک ماه قبل رودخانه را آلوده کرده بودند، هم تلفات دام بیشتر بود، هم ممکن بود کودکان بمیرند.» در منطقه‌ای که نه آب دارد و نه برق، تنها تفریح کودکان برای فرار از گرما شنا در رودخانه‌های فصلی است، همین آبی که اکنون آلوده به پساب است. «بچه‌های کوچک روزانه در این آب بازی و شنا می‌کردند. حتی از این آب می‌خورند و برای حمام و شستن لباس از آن استفاده می‌کنند.»
در منطقه‌ای که مجوز چرا داشتم گوسفندانم تلف شد
از صبح پنج‌شنبه که 120 دام محمد شهبازی -همه سرمایه او- تلف شد، دیگر کسی رغبتی به کار ندارد. تنها منبع آب آلوده شده و خرید آب شرب برای گوسفندان هم به شدت هزینه‌ها را بالا برده است. غلام شهبازی برادر محمد به «پیام‌ما» می‌گوید: «برادر من کلا 120 راس دام داشت که همه بعد از خوردن آب رودخانه تلف شدند؛ آن هم در زمین‌هایی که مجوز چرای آن را داشتیم و حالا منطقه دیگری برای چرا هم نداریم.» محمد می‌گوید که این تغییر مسیر پساب بدون اطلاع روستاییان بوده است. او تعریف می‌کند: «ده روز قبل که گوسفندان دامداری دیگر در روستای کوشک‌خلف تلف شدند، می‌دانستیم که نباید در آن مسیر گوسفندی برود اما این‌ها مسیر پساب را تغییر دادند و به هیچکس اطلاع ندادند.» او هنگام چرای گوسفندان همراه برادرش بود و دید که در ساعت هشت و نیم صبح گوسفندان تشنه لب آب رفتند و به پنج دقیقه نکشید که شکمشان باد کرد و خون از دماغشان جاری شد و همگی تلف شدند. حالا هراس از دست دادن گله روستاییان را از کوه رانده. «دیگر کسی به کوه نمی‌رود. گوسفندان را داخل اتاقک‌ها و طویله نگه می‌دارند و کاه و جو به آن‌ها می‌دهند.»
یک ماه نیست که فاز نخست پتروشیمی مسجد سلیمان افتتاح شده؛ با این حال تاکنون دو مورد تلفات سنگین دام در رابطه با این کارخانه گزارش شده. بار اول 11 خرداد ماه با 174 مورد دام در روستای کوشک خلف و این بار 120راس دام در روستای تلخاب.
آلودگی پساب پتروشیمی برای محیط زیست اثبات شده
مصطفی یوسفی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مسجدسلیمان به «پیام ما» می گوید: «با توجه به نمونه‌گیری‌هایی که از تلفات قبلی انجام شده برای‌مان مسجل است که آلودگی این پتروشیمی بالاست و بر همین اساس شکایت کردیم.» کارخانه پتروشیمی از سال 90 کلنگ‌زنی شده و فعالیت رسمیش را از 30 اردیبهشت‌ماه آغاز کرده اما مردم محلی آلودگی‌ها و تلفات را از یک سال قبل لمس کردند. سالار رشیدی از کشاورزان و دامداران کوشک خلف به «پیام ما» می‌گوید: «پساب و فاضلاب پتروشیمی به رودخانه‌های فصلی می‌ریزد و از آنجا به قسمت عقیلی وارد می‌شود و در نهایت به کارون می‌ریزد. از یک سال قبل آب قسمت‌هایی از رودخانه سیاه شده و ماهی‌هایش مردند.» او گزارش مرگ آبزیان را اردیبهشت 99 به اداره محیط زیست داده است: «شکایتی حاوی امضای اهالی به محیط زیست دادیم اما نتیجه فقط یک بازدید و گزارش بود.» درست از یک سال قبل زمین‌های کشاورزی نزدیک رودخانه ثمر نمی‌دهند. این کشاورز می‌گوید: «امسال هرچه گندم کاشتیم ثمر نداد. البته باید آزمایش و بررسی کنند اما این اتفاق درست از وقتی رخ داده که این پتروشیمی فعالیتش را آغاز کرده است.»
تلفات از یک سال قبل شروع شد
چند روز پیش هم امین محمدی‌منجزی دامداری که 174 دامش را در کوشک‌خلف از دست داده بود به «پیام‌ما» گفته بود: «از پاییز سال گذشته تا اسفند ماه بیش از 30 راس گوسفند از دست داده‌ایم و هیچ پاسخی هم از سوی پتروشیمی نگرفته‌ایم.»
با وجود تلفات دام‌ها و مرگ آبزیان و حیوانات وحشی اعم از روباه و سمور،‌ محیط زیست معتقد است که تا ماه پیش این کارخانه هیچ آلودگی نداشته است. رئیس اداره حفاظت محیط زیست مسجدسلیمان می‌گوید: «این کارخانه تقریبا یک ماه است که راه‌اندازی شده و قبل از آن فعالیتی نداشته که ما بگوییم آلودگی داشته است.» یوسفی درباره شکایت روستاییان در آبان سال قبل هم می‌گوید: «ما مدام از آب منطقه نمونه‌برداری می‌کنیم. نتایج نمونه‌گیری بعد از شکایت روستاییان هم نشان داد که این کارخانه آلودگی ندارد. البته ممکن است این آلودگی جزئی بوده باشد؛ چرا که این کارخانه مشکل آلودگی و فاضلاب انسانی داشته و بعد از تصفیه هم مشکل کلرزنی. به هر حال ما همه این موضوعات را برای راهبری بهتر تذکر دادیم و رفع شده است.»
در حالی یوسفی از رفع مسائل محیط زیستی این کارخانه می‌گوید که همین دیروز محمد‌جواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اعلام جرم علیه پتروشیمی مسجدسلیمان در مراجع قضایی، خواستار توقف فعالیت این واحد صنعتی آلاینده تا تکمیل احداث تصفیه‌خانه صنعتی شد. او گفته است که این واحد صنعتی پروانه بهره‌برداری محیط زیستی و تصفیه‌خانه‌اش گنجایش حجمی پساب خروجی ندارد و علاوه بر این راه‌اندازی واحد RO (بازچرخانی آب‌) برای واحد کولینگ با ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی و حوضچه تبخیر در حال احداث الزامی است. «برای جلوگیری از تکرار این حوادث مشابه، تکمیل و در مدار قرار دادن سیستم‌های کنترل آلودگی فاضلاب صنعتی اقدامی ضروریست، بنابراین برای تسریع در انجام این موارد از مراجع قضایی خواستار توقف فعالیت این واحد صنعتی تا تکمیل احداث تصفیه خانه صنعتی شده‌ایم.»
از یازدهم تا 20 خرداد ماه که دومین تلفات دام در منطقه رخ داد، تنها کاری که انجام شد، تغییر مسیر پساب بوده است. امیر رشیدی می‌گوید طی این چند روز مسیر پساب را از روستای کوشک به پشت روستای تلخاب منتقل کردند، اما در نهایت هر دوی این مسیر به کارون می‌ریزد. هنوز نه خسارت به دامداران آسیب دیده پرداخته شده و نه تکلیف زمین‌هایی که به گفته کشاورزان به دلیل آلودگی حداقل تا دو الی سه سال قابل کشت نیستند. رئیس اداره حفاظت محیط زیست مسجدسلیمان می‌گوید: «تایید اینکه تلفات ناشی از پساب پتروشیمی است کار دامپزشکی است، ما به خاطر پسابی که به محیط اطراف انتقال داده شده و از نظر ما دارای بار آلودگی است شکایت خودمان را نوشتیم و اخطاریه لازم را دادیم.» با وجود تایید محیط زیست نسبت به آلودگی این پساب هنوز هیچ اقدامی برای جمع‌آوری این پساب صورت نگرفته و محیط زیست منتظر رای دادگاه است. روستاییان و اهالی منطقه اما نگران‌اند تا با یک بارندگی شدید کل مراتع و زمین های‌ کشاورزی آلوده شود. نعمت قاسمی، یکی از این کشاورزان است که از این نگرانی می‌گوید: «با بارندگی این آب آلوده پایین‌تر می‌آید و همه جا پخش می‌شود، این پساب برای سلامت مردم آسیب‌زاست و هنوز محیط زیست به فکر کنترل آلودگی نیفتاده و اقدامی نکرده است.»