سوگل دانائی – در یکی از روزهایی که[purchase_link id=”0″ style=”” color=”” text=”https://payamema.ir/payam/pub/51782″] به مرز هشدار رسیده بود، محسن، راننده 50 ساله اتوبوس، فیلتر دوده را از روی اتوبوس فرسوده‌اش باز کرد.

او یکی از 20 راننده‌ای بود که فیلتر جاذب دوده به وسیله‌ نقلیه عمومی در اختیار او، تعلق گرفته بود اما او به کارایی‌اش مشکوک بود. تصور می‌کرد، بازده موتور پایین آمده. فیلتر چند میلیونی از اتوبوسش جدا شد و همین مساله بهانه‌ای شد تا شورای شهر تهران همه بودجه خرید فیلتر دوده برای اتوبوس‌های فرسوده را حذف کند. 

یک سال بعد از این که محسن و دوستانش فیلتر دوده را از اتوبوس‌هایشان باز کردند، تهران آلوده‌ترین روزهایش را سپری می‌کند. سازمان‌های متولی کاهش آلودگی هوای تهران با یکدیگر جدل می‌کنند و یکی از موضوعات مورد بحث همین فیلتر دوده‌ است.

 

فیلتر ذرات معلق دیزل وسیله‌ای است که دوده حاصل از احتراق موتورهای دیزلی حتی ذراتی را که کوچک‌تر از 2.5 میکرون هستند، جذب می‌کند.

 تحقیقات و گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال 92 نشان می‌دهد که ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون مهم‌ترین آلاینده شهر تهران است که کامیون‌ها و اتوبوس‌ها در 78 درصد مواقع تولید کننده آن هستند. فیلترهای جاذب دوده اما توان این را داشتند که تا حدود 85 درصد از دوده‌های خروجی این وسایل نقلیه را حذف کنند. 

پارسال رئیس وقت سازمان حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران، محسن پورسیدآقایی، از نصب حدود 50 فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌های بی‌آرتی با قیمت تقریبی هر فیلتر 100 میلیون تومان، خبر داده بود. 

مساله‌ای که با واکنش شورای شهری‌ها مواجهه شد. علت مخالفت: «ارزبری بالا»، «پایین آوردن کارایی اتوبوس‌ها و باز شدن فیلترها از سوی رانندگان اتوبوسرانی» و «ثابت نشدن تاثیر این فیلترها در کاهش آلودگی هوا» عنوان شد. 

 مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط زیست حدود سه هفته پیش مساله حذف بودجه فیلتر دوده از سوی شورای شهر تهران را به رسانه‌ها یادآوری کرد. 

سازمانی که از سوی شورای شهر تهران متهم شده درباره آلودگی هوا اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نداده، این‌بار شورای شهر را مورد سوال قرار داد: «ما مسئولیت خود را بسیار سنگین می‌دانیم و سلامت مردم برای ما مهم است. خوب است که اعضای شورای شهر به‌عنوان نمایندگان مردم اعلام کنند که در چند سال اخیر چه اقدامی برای کاهش آلودگی هوای پایتخت انجام داده‌اند؟ برای مثال آیا شورای شهر تهران بودجه‌ای را برای نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌ها اختصاص داده است؟» 

اعضای شورای شهر تهران اکنون توضیحاتی درباره حذف فیلتر دوده به «پیام ما» می‌دهند، توضیحاتی که متناقض به نظر می‌رسد. 

در حالی که محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران که خود عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران است، به روزنامه «پیام ما» می‌گوید که «فیلتردار کردن اتوبوس‌های فرسوده، اقدامی کم بازده و پرهزینه است و بهتر است به‌جای آن اقدام به جایگزینی اتوبوس‌های کم آلاینده یا برقی کنیم.»، آرش حسینی میلانی از تلاش‌ها برای بازدهی بالای این وسیله در اتوبوس‌ها و اضافه شدن هزینه آن در ردیف بودجه و اجماع نسبی اعضای شورا خبر می‌دهد. 

آن طرف ماجرا اما محمد علیخانی ایستاده که معتقد است بودجه فیلتر جدا لحاظ نمی‌شود زیرا که اتوبوس‌های نو خریداری شده از سوی شهرداری همگی دارای فیلتر دوده هستند.  

او همچنین به ردپای برخی دلالان در خرید و فروش فیلتر دوده اشاره کرده است.تجریشی هم در پاسخ به ادعای او درباره حمایت دلالان که سال 98 هم آن را تکرار کرده بود: « برخی یا خوابند یا خودشان را به خواب زده‌اند. کارایی فیلتر دوده در بسیاری از کشورهای دنیا اثبات شده و مورد استفاده است. 

با این حال ما از منظر مطالعات صرفه اقتصادی هم از بانک جهانی خواسته‌ایم در مطالعه ای بهترین گزینه های کاهش آلودگی هوا را به ما پیشنهاد کند که اخیرا نتایج این مطالعه را برای ما فرستاده اند و نصب فیلتر دوده یکی از پیشنهادهای بانک جهانی بوده است.بانک جهانی که دیگر فیلتر فروش نیست.» 

محمد علیخانی، رئیس کمیسیون حمل و نقل و عمران شورای شهر تهران: فیلترهای قبلی استاندارد نبود

آنچه شورا و ما به عنوان کمیسیون عمران و حمل و نقل در بحث فیلتر دوده مخالف آن بودیم، جلوگیری از رانت‌خواری و دلالی بود، افرادی می‌خواستند فیلترهایی را به شهرداری بفروشند که تناسبی با موتور اتوبوس‌ها نداشت. بحث این است که باید فیلتری خریداری شود که متناسب با موتور شرکت سازنده خودرو و دارای ضمانت باشد.

 کنترل کیفیت گازوییل مصرفی در خودروهای سنگین و اتوبوس‌ها که حتی می‌تواند موتور خودروهای نو را هم از تنظیم خارج و ایجاد آلودگی کند از وظایف سازمان محیط زیست است، اما به جای پرداختن به این موارد که از مسایل اساسی کنترل کیفیت هوا است و منطبق بر اصول محیط زیستی کنترل الودگی از مبدا است، همه این‌ها را رها کرده و در سه سال گذشته تنها دغدغه خرید فیلترهای دوده‌ای را دارد که حتی در صورت بی‌اشکال بودن دارای کارایی بسیار پایین بوده و در خودروهایی با سن بالا یا با مصرف گازوییل غیراستاندارد ظرف مدت کوتاهی از کار افتاده و نیاز به تعویض، تعمیر و تحمیل هزینه‌های زیاد بر شهر و مردم دارد.

 چندی پیش شهرداری تهران تعدادی اتوبوس از ایران خودرو خریداری کرد، اتوبوس‌های ایران خودرو خودشان مجهز به فیلترند و گارانتی هم دارند آن فیلترهای قبلی نه استاندارد بود نه گارانتی داشت، تناسبی با موتورهای اتوبوس نداشت و شرکت سازنده هم تایید نکرده بود. 

سازمان محیط زیست در مورد موضوع مهم استفاده از سوخت مازوت توسط کارخانجات و نیروگاه‌ها که به ادعای رئیس این سازمان؛ بیش از ۳۵ درصد عامل آلودگی هوا در فصل سرما و اینورژنی تهران در سال‌های اخیر بوده غافل مانده و نتوانسته است حتی در حد اخطار و تذکر از مصرف این سوخت با آلودگی بالای ذرات معلق و گوگرد که اصلی ترین آلاینده شهر تهران است، جلوگیری نماید.

 بحث ما در مدیریت شهری اجرای قوانین و مصوبات مربوط به آلودگی هواست. در قانون برنامه 5 ساله ششم قرار بود دولت اعتبار و بودجه لازم را برای جایگزینی سالانه ده درصد موتورسیکلت برقی به جای بنزینی تامین کند، این مهم محقق نشده است، محیط زیست چرا روی اجرای این گونه قوانین حساسیت نشان نمی‌دهد؟ فرض کنید اگر در تهران 2 میلیون موتور سیکلت وجود داشته باشد، باید سالی دویست هزار موتور سیکلت برقی می‌شد، حتما دوستان اطلاع دارند که آلودگی موتوسیکلت چند برابر خودروهای شخصی است؟

 در قانون هوای پاک دولت در قبال ایجاد سازوکار برای جایگزینی خودروهای فرسوده وظایفی دارد، یا حتی قانون توسعه حمل و نقل عمومی که به صراحت به وظایف دولت در توسعه و تامین وسایل حمل و نقل عمومی اشاره شده است. حال محیط زیست گزارش بدهد که در قبال اجرای این قوانین چه پیگیری‌هایی داشته و چرا اجرا نشده است؟ سیاست شورا این است که کل اتوبوس‌ها نوسازی شود، دست به کار هم شده‌ایم، اعتبار هم مصوب کرده‌ایم، شهرداری قراردادهایی هم منعقد کرده و تعدادی نیز اتوبوس خریداری کرده است، کاری که وظیفه دولت بوده است، اگر محیط زیست حساسیت دارد، اجرای قوانین مربوط به آلودگی هوا و وظایف انجام نشده دولت را پیگیری کند. چون تا قوانین اجرا نشود وضعیت همین و شاید بدتر از این خواهد بود.

آرش حسینی میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران:

اصلاح بهره‌وری اتوبوس‌ها در صورت استفاده از فیلتر دوده

نصب فیلتر دوده الزامی است که کارگروه ملی مقابله با آلودگی هوا بر آن صحه گذاشته و هم مصوبات هیات دولت آن را پیگیری کرده و براساس آن، دستگاه‌های اجرایی را ملزم به انجام آن کرده است سهم ناوگان اتوبوسرانی تهران در تولید آلاینده‌های گازی ۰.۵ درصد و در تولید ذرات معلق ۵.۷ درصد است.

 در همین راستا شهرداری تهران چندی پیش حدود 100  اتوبوس‌ خریداری کرده و آن را به ناوگان حمل و نقل شهری اضافه کرده، همگی دارای فیلتر دوده هستند. برای سال آینده هم ما تاکید کردیم که در بودجه مسئله فیلتر دوده دیده شود. همان سالی هم که ردیف اعتبار خرید فیلتر دوده در بودجه حذف شد، مخالفان دلایل متعددی داشتند که یکی از دلایل ارزبری بالا بود.

 کمیسیون حمل و نقل شورا نیز به دلیل مشکلات نصب آنها روی اتوبوس‌های فرسوده مخالفت کرده بود. در سال ۹۹ ردیف بودجه مختصری برای فیلتر دوده لحاظ شده بود که پاسخگوی نیاز شهر تهران و اتوبوس‌های شهری نیست. با تذکراتی که شورای شهر انجام داد و شهرداری آن را پیگیری کرد، اعتباری برای بازسازی حدود ۵۰۰ اتوبوس در تهران از سوی سازمان برنامه و بودجه در نظر گرفته شده است. 

پیگیری‌هایی هم برای نصب فیلتر دوده با اتوبوسرانی داشتم. سال گذشته برخی از شرکت‌های خصوصی برای استفاده از فیلتر دوده مقاومت کرده و تصور می‌کردند که راندمان اتوبوس پایین می‌آید اما پیگیری شده و قرار است این مسئله اصلاح شود. با تمام این تفاسیر، اینکه بگوییم مدیریت شهری درباره مقابله با آلودگی هوا هیچ کاری نکرده، اصلا منصفانه نیست. اصلاح طرح ترافیک، تکمیل زیرساخت‌های کنترلی، طرح کاهش LEZ، همکاری نزدیک با راهور جهت برخورد با خودروهای دیزل دودزا، افزایش مراکز معاینه فنی، پیگیری ساخت واگن بومی و تکمیل تجهیز و راه‌اندازی ایستگاه‌های مترو و خرید اتوبوس و مینی‌بوس نو با وجود محدودیت‌های شدید مالی و ارزی از جمله این اقدامات هستند. 

درباره فیلتر دوده صرفا باید به اعضای شورا ثابت می‌شد که به لحاظ ارزبری بالای آن و فرسودگی ناوگان این فیلترها کارایی دارندیا نه. اکنون با بومی‌سازی فناوری ساخت این فیلترها در داخل، دغدغه برخی از اعضای شورا برطرف شده و اکنون درباره کارایی و اثربخشی این فیلترها اجماع نسبی به وجود آمده و البته سازمان حفاظت از محیط ‌زیست هم استفاده از آن ها را الزام کرده است اما باید توجه کنیم که درصد فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی تهران به بیش از ۶۰ درصد رسیده است و استفاده از این فیلترها بر روی اتوبوس‌های فرسوده هزینه‌های جانبی خواهد داشت که البته به نظر من با توجه به اولویت بالای سلامت مردم، باید هزینه‌های اضافی آن ها را پذیرفت. 

اگر می‌گوییم که فیلتر دوده برای اتوبوس‌های شهرداری باید استفاده شود، خوب است که سهم‌بندی شده و گفته شود که واقعا اتوبوس‌های شهرداری چه میزان از آلایندگی را تولید می‌کنند و سایر کامیون‌های دیزلی چه قدر تولیدکننده آلودگی‌اند. همچنین براساس سیاهه انتشار جدید سهم آلایندگی ناوگان دیزل خصوصی اعم از اتوبوس‌های سرویس و دیزل‌های سنگین 4 برابر اتوبوس‌های شرکت واحد است، در برنامه کاهش آلودگی هوا که شهرداری در سال ۹۸ ارائه کرد، حدود ۶۰۰ میلیارد تومان به قیمت همان سال، منابع مالی برای نصب فیلتر دوده بر روی کامیون‌ها مورد نیاز است که تحقق آن منوط به اقدامات وزارت کشور و وزارت راه است و خوب است سازمان حفاظت از محیط ‌زیست درباره تحقق این موضوع هم اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی کند.