سایت خبری پیام ما آنلاین | خشکی خلیج بزرگ

به دنبال عقب‌نشینی دریای خزر، بخشی از خلیج گرگان خشکیده و همزمان گرفتار آلودگی است

خشکی خلیج بزرگ

کارشناس سازمان نقشه‌برداری: از ۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت خلیج گرگان، بیش از ۱۰۰ کیلومتر مربع خشک شده است.





۲۷ آبان ۱۳۹۹، ۱۰:۴۴

|پیام ما| یک چهارم خلیج گرگان خشک‌ شده است. آخرین ارزیابی سازمان نقشه‌برداری کشور این‌طور نشان می‌دهد. به دنبال عقب‌نشینی مدام دریای خزر، پس‌روی این ذخیره‌گاه که بزرگترین خلیج دریای خزر است، شدت گرفته. پنج سال از زمان طرح وضعیت بحرانی خلیج گرگان می‌گذرد و هشدارها برای خشکیدن این زیستگاه راه به جایی نبرده است. پیش از این استاندار گلستان گفته بود، ادامه این روند تا چهار سال دیگر خلیج گرگان را خواهد خشکاند. اکنون مدت‌هاست پس‌روی آب، لایروبی نشدن صد ساله کانال‌های انتقال آب دریا، گرمای زمین، حفر بی‌رویه چاه‌های آب در مناطق بالادست گلوی خلیج را می‌فشرد.

در سال‌های اخیر شاهد روند سریع خشکیدن این خلیج به علت کاهش سطح تراز دریای خزر بوده‌ایم و روز گذشته یک کارشناس سازمان نقشه‌برداری کشور خبر داده که بر اساس مطالعات صورت گرفته حدود ۲۷ درصد از خلیج گرگان نسبت به زمان پرآبی آن خشک شده است که ارزش زیستگاهی آن بیش از ارزش زیستگاهی تمام خلیج گرگان بوده است. کارشناسان تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آبی اطراف خلیج، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر را به عنوان مهمترین دلایل خشک شدن خلیج گرگان مطرح می‌کنند. جدیدترین نظریه مبتنی بر داده علمی که از سوی سازمان نقشه‌بردای کشور ارائه شده سرعت خشک شدن خلیج گرگان بسیار نگران کننده است و آمارهای تازه نشان می‌دهد بیش از ۱۰۰ کیلومتر مربع از وسعت ۴۰۰ کیلومتر مربعی خلیج گرگان از دست رفته است. اینجا درست همان زیستگاهی است که سال گذشته شمار زیادی از پرندگان در آن تلف شدند (40 هزار پرنده مهاجر در خلیج گرگان و میانکاله) و طبق اعلام دامپزشکی سمی‌شدن آب و بوتولیسم علت تلفات پرندگان مهاجر اعلم شد.

حالا ایرنا به نقل از فائزه سلامی، کارشناس سازمان نقشه‌برداری خبر داده است که «به ازای یک سانتی‌متر کاهش سطح تراز آب دریای‌خزر حدود یک کیلومتر مربع از وسعت خلیج گرگان کاهش یافته و با افزایش رو به رشد گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی و در نتیجه کاهش سطح تراز آب دریا لزوم پایش مستمر سطح دریای خزر و خلیج گرگان بیشتر می شود.»

خلیج به تالابی مرطوب تبدیل می‌شود

حمید علیزاده لاهیجانی، معاون پژوهش و‌فناوری پژوهشگاه و مسئول تیم نمونه‌‏برداری تحقیقاتی میدانی در خلیج گرگان هم در بازدید از این ذخیره‌گاه در خصوص آخرین وضعیت خلیج گفته است: «کم توجهی به کاهش عمق و مساحت خلیج گرگان که در اثر عواملی چون کم‌شدن تراز آب دریای‌خزر، بسته‌شدن راه‌های ارتباطی مانند کانال خزینی، نرخ بالای رسوب‌گذاری در ‏خلیج گرگان و میزان بالای ورود مواد مغذی به عنوان عامل رشد و تراکم بسیار زیاد علف‌های دریایی رخ می‌دهد، این خلیج را به یک تالاب مرطوب داخلی تبدیل خواهد کرد.‏» به گفته او بسته‌شدن دهانه خلیج گرگان باعث می‌شود این پهنه آبی به سرعت ‏خشک شود چرا که میزان تبخیر دو برابر بیشتر از میزان بارش است و آب‌دهی رودخانه‌های ورودی به خلیج گرگان حتی در ‏شرایط طبیعی آنقدر نیست که بتواند کمبود آب را جبران کند. بر این اساس، در این شرایط تسهیل تبادل آب خلیج گرگان از مسیرهای طبیعی ‏برای جلوگیری از خشک‌شدن این پهنه آبی ضروری است.

این شرایط در حالی است که حدود پنج سال از تشکیل کارگروه ملی نجات خلیج‌گرگان می‌گذرد. هر چند بالاخره در اول آبان امسال رییس سازمان محیط‌زیست مدیریت و احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان را یکی از اولویت‌های ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب ها اعلام کرد. عیسی کلانتری بر نگاه علمی و کاملا تخصصی به استمرار اتصال آب دریای خزر به خلیج گرگان و همینطور استفاده از فناوری‌های نوین و به خصوص دانش سنجش از دور در تعیین دقیق حجم آب مخزن تالاب‌های کشور برای تعیین حقابه و بررسی اثرات اکولوژیکی ناشی از نوسان‌های آب را ارزشمند دانست و بر تولید داده‌ها در ماه‌های مختلف سال و مقایسه آنها در سال‌های مختلف تاکید کرد.

پساب کارخانه‌ و فاضلاب خانگی

به خلیج می‌ریزد

عقب‌نشینی خطر به دنبال کاهش آب رودخانه ولگا و همینطور تغییرات اقلیمی تنها مشکل خلیج گرگان نیست. این ذخیره‌گاه آلوده پساب کارخانه‌ها و فاضلاب‌های خانگی هم شده است. چندی پیش رمضانعلی قائمی، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه محیط زیست درباره وضعیت این زیستگاه به مهر گفت: «شرایط فعلی خلیج گرگان خوشایند نیست. این خلیج به کانون آلودگی تبدیل شده است و ادامه روند خشکی آن را به کانون ریزگرد تبدیل خواهد کرد. این در حالی است که خلیج گرگان یک اکوسیستم منحصربه‌فرد در شمال کشور بوده و محل زندگی بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض و حمایت شده است و خشکی آن می‌تواند نسل بسیاری از این گونه‌ها را کاملاً منقرض کند.»

او با یادآوری اینکه خلیج گرگان محل تخم‌گذاری بسیاری از آبزیان و محل زمستان‌گذرانی پرندگانی همچون فلامینگو، پلیکان، انواع اردک و … است، می‌گوید:‌ «خشکی خلیج می‌تواند وضعیت خود منطقه را از نظر آب و هوایی تغییر دهد. هم‌اکنون خلیج گرگان با ورود پساب کارخانه‌ها و فاضلاب شهری و سموم به شدت آلوده است و خشکی آن پیامدها و مشکلات ثانویه همچون تبدیل شدن آن به کانون ریزگرد را به همراه دارد که غیرقابل جبران است.»

از سوی دیگر نابودی خلیج گرگان، نابودی ذخایر ارزشمند آبزی دریای خزر را به همراه دارد. چنان که به گفته محسن یحیایی، معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات گلستان خشکی خلیج اکوسیستم آبی را به اکوسیستم خشکی تبدیل می‌کند و در خوش‌بینانه منطقه تبدیل به نیزار و علفزار و در بدبینانه‌ترین حالت به اکوسیستم نمک‌زار تبدیل شده و کانون ریزگرد خواهد شد. «خلیج گرگان زیستگاه و محل تغذیه ماهیان خاویاری، تلاجی (کُلمه) و کفال پوزه باریک است و ادامه روند فعلی (افزایش آلودگی) و یا خشکی بیشتر می‌تواند روی ذخایر این گونه‌ها تأثیر سو بگذارد.» از نگاه او حتی اگر خلیج گرگان بیشتر از این هم خشک نشود، حجم زیاد ورود آلودگی‌ها به خلیج آینده پروژه‌های پرورش آبزیان و ذخایر ارزشمند آبزی دریای خزر را تهدید می‌کند.

وحید خیرآبادی، معاون فنی اداره کل محیط زیست گلستان هم درباره وضعیت نگران‌کننده فعلی خلیج و افت‌ سال به سال تراز خزر گفته است: «این وضعیت تردد و جابه‌جایی در منطقه را دچار مشکل می‌کند و مسائل پیرامونی در اقتصاد و گردشگری منطقه به همراه دارد چرا که رزق عده‌ای از مردم منطقه از طریق ماهیگیری و قایق‌رانی تأمین می‌شود.» بر این اساس به گفته او خشکی خلیج و بیرون زدن اراضی که پیش از این زیر آب بوده‌اند احتمال تصرفات ساحلی را افزایش می‌دهد. همچنین با افزایش جمعیت و افزایش پساب خروجی صنایع، پروژه‌های پرورش ماهی، سکونت‌گاه‌ها و جوامع محلی و تبادل کمتر آب خلیج و دریا میزان آلاینده‌های خلیج افزایش یافته که هم حیات وحش و هم مردم منطقه را تهدید می‌کند.

خیرآبادی با اشاره به اینکه بوی نامطبوعی که مردم شهرهای نوکنده و بندرگز را آزار می‌دهد ناشی از آلودگی‌هاست، گفت: «وقتی در یک اکوسیستم تغییراتی همچون خشکی رخ می‌دهد شاهد اتفاقاتی خواهیم بود که برای ما غیرمنتظره و ناخوشایند است و باعث جابه‌جایی حیات وحش و از بین رفتن زیستگاه آن‌ها می‌شود.»

خلیج گرگان که در سده‌‌های پیشین و در دوره سیطره قاجارها بر ایران با برخورداری از آب فراوان زمینه ایجاد بندرگاه‌هایی چون گز و ترکمن را فراهم کرده و از جمله مسیرهای ارتباطی ایران با اروپا از طریق شوروی به حساب می‌آمد. این زیستگاه از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.

ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپو زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *