در گفت و گوی اختصاصی پیام ما با دادیار اظهار نظر دادسرای کرمان بررسی شد:
جرایم خانوادگی، آتش زیر خاکستر

جرایم خانوادگی دسته‌ای از جرایم با شرایط خاص هستند. این جرایم معمولا گزارش نمی‌شوند و در کانون خانواده ها دفن می‌شوند. اما گزارش‌نشدن جرایم خانوادگی به این معنی نیست که مشکلی وجود ندارد بلکه آتش زیر خاکستر باقی می‌ماند تا به شکل‌های بدتری شعله بکشد و در صورتی که در زمان مناسب برای این مشکلات چاره‌ای اندیشیده نشود ممکن است منتهی به طلاق یا وقوع جرایم سنگین‌تر شود. در گفت و گو با مریم ابوالهادی، دادیار اظهار نظر دادسرای عمومی و انقلاب کرمان، به بررسی این جرایم پرداختیم.

خانم ابوالهادی نظر به تجربه ی شما و ورودی پرونده ها، چه میزان از جرایم استان، مربوط به جرایم خانوادگی است؟
قبل از پاسخ به این سوال،بایستی به تعریف جرایم خانوادگی پرداخت. عناوینی چون پدر و مادر، دختر، پسر و همسر در خانواده، هر یک دارای حقوق و تکالیفی هستند. در صورتی که الزامات هر یک این نقش ها در خانواده رعایت نشود، منجر به وقوع جرایمی می گردد که در قانون مجازات اسلامی، با عنوان جرایم بر ضد حقوق و تکالیف خانوادگی شناخته می شوند. بیشترین آمار از این جرایم که تاثیر به سزایی در فرو پاشیدن نهاد مقدس خانواده دارد، عبارتند از: 1- ترک نفقه ی زوجه و فرزندان 2-ایراد ضرب و جرح عمدی 3- فحاشی و تهدید 4- ارتباط نامشروع و خیانت زوجین نسبت به یکدیگر 5- فریب در ازدواج 6- جرایم مربوط به مواد مخدر 7- عدم ثبت ازدواج و طلاق
کدام یک از جرایم در زندگی خانوادگی تنها توسط مردان به وقوع می پیوندد؟ و کدام جرایم فقط توسط زنان ارتکاب می یابد؟
جرم مختص مردان ترک انفاق می باشد که به زن امکان می دهد که از دادگاه خانواده، اجبار شوهر خود را به پرداخت نفقه بخواهد و در صورت خودداری از پرداخت نفقه توسط مرد، درخواست طلاق نماید، اما برای جرم تلقی شدن ترک انفاق، دو شرط لازم است: اول این که شوهربا داشتن استطاعت مالی از پرداخت نفقه خودداری کند و شرط دوم، تمکین زن است. در صورت عدم تمکین زن، ندادن نفقه منجر به مجازات شوهر نمی شود. علاوه بر نفقه ی همسر، پرداخت نفقه ی فرزندان، پدر و مادر در صورت نیاز، بر عهده ی مرد است که در صورت ترک انفاق، طبق ماده ی 53 قانون حمایت از خانواده و ماده ی 19 قانون مجازات اسلامی به 6 ماه تا دو سال حبس محکوم می شود. البته تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی در هر زمان، تعقیب جزایی یا اجرای مجازات متوقف می شود. جرم ضرب و جرح عمدی به ندرت توسط زنان اتفاق می افتد و جرایم فحاشی و تهدید، ارتباط ناشروع و خیانت هم توسط مردان و هم زنان، به وقوع می پیوندد.
ازآن جا که ازدواج اولین قدم برای تشکیل یک زندگی قانونی است،آیا عدم ثبت آن موجب ضمانت اجرای کیفری می شود؟
بله، طبق ماده 49 قانون حمایت از خانواده چنان چه، مرد بدون ثبت در دفاتر رسمی، مبادرت به ازدواج نماید، به پرداخت جزای نقدی درجه 5 یعنی بیش از 80 تا 180 میلیون ریال یا حبس تعزیری درجه ی 7 یعنی از 91 روز تا 6 ماه حبس محکوم می شود.
در نزاع های خانوادگی معمولا زنان مورد ضرب وشتم واقع می شوند. این خشونت ها در چه صورتی موجب اثبات عسر و زن در مراجع قضایی می گردد؟
ابتدا لازم است، تعریفی از عسر و حرج داشته باشیم. عسر در لغت به معنی سختی و دشواری و حرج به معنی تنگی و فشار می باشد. بنابراین عسر و حرج هر عملی است که انسان را به تنگنا و سختی اندازد.هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل در حالت عادی نباشد، برای زن عسر و حرج محسوب می شود و در صورت شکایت زن و تقاضای طلاق از سوی وی، دادگاه پس از احراز عسر و حرج، حکم به طلاق می دهد.
توهین و افترا در زندگی زناشویی چگونه ثابت می شود و اثبات آن چه ضمانت اجرای کیفری را به دنبال دارد؟
توهین به معنی به کار بردن الفاظ یا ارتکاب اعمالی است که طبق عرف جامعه و شرایط زمانی و مکانی، موجب تحقیر می شود که ممکن است از طریق کتبی یا ارسال پیامک باشد. در این صورت چنان چه، به کار بردن این الفاظ، مشمول حد قذف نشود، مجازات شلاق تا 74 ضربه و یا جزای نقدی پنجاه هزار تا یک میلیون ریال را به دنبال خواهد داشت. در افترا، چنان چه، فردی، امری را به کسی نسبت دهد و نتواند صحت آن را اثبات کند، به حبس از یک ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آن ها محکوم می شود. این جرایم با شهادت شهود قابل اثبات می باشند.
چه عواملی در ازدواج فریب محسوب می شود؟ و اثبات آن چه آثاری دارد؟
امروزه یکی از مشکلات میان زوج های جوان، عدم صداقت و فریب خوردن یکی از طرفین است که حجمی از پرونده های دادگاه و دادسراها را به خود اختصاص داده است. فریب هایی که از جانب آقایون صورت می گیرد، دروغ در بیان داشتن تحصیلات عالی، شغل مناسب و یا حتی ادعای فرزندی یکی از خانواده های معروف است و فریب هایی که از جانب خانم ها صورت می گیرد، اکثرا مبتنی بر پنهان کردن ازدواج در گذشته است. مصادیق فریب در ازدواج طبق ماده ی 647 قانون مجازات اسلامی ، فریب طرف مقابل به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالیه، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی و غیره است که اگر عقد بر مبنای این امور واقع شود، هر یک از زوجین می توانند اقدام به شکایت کیفری نمایند. در این صورت پس از رسیدگی و احرازفریب، زوجین می توانند تقاضای فسخ ازدواج را نمایند. مجازات فریب در ازدواج نیز، 6 ماه تا دو سال حبس است.
آیا محکومیت در جرایم خانوادگی، موجب سابقه ی محکومیت کیفری می شود؟
قبل از اصلاح قانون مجازات اسلامی، معمولا ارتکاب هر نوع جرمی در سوابق افراد درج می شد. اما پس از اصلاح این قانون و تصویب قانون محکومیت های موثر، سوء پیشینه در جرایم مهم لحاظ می شود. در نتیجه محکومیت به جرایم خانوادگی موجب سابقه ی محکومیت کیفری نمی شود.
به نظر شما برای پیش گیری از جرایم خانوادگی، لازم است، چه آموزش هایی توسط نهاد های مختلف صورت گیرد؟
حفظ نهاد خانواده، رسالتی عظیم است که نمی توان آن را به تنهایی وظیفه ی ارگان خاص دانست بلکه باید همه ی نهاد های مختلف، رسانه های گروهی، مسئولین تعلیم و تربیت و آحاد کشوربا یک بسیج همگانی در جهت ایجاد بصیرت و ارتقای آگاهی بین اعضای خانواده به خصوص زنان و دختران، تلاش کنند تا خطرات مختلفی که امروزه، این نهاد مقدس را مورد تهاجم قرار داده ، ضمن مقابله با تهاجم فرهنگی به حداقل برسانند تا از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب و در نهایت خانواده ی متعالی برسیم.