«پیام ما» بررسی می‌کند ریز و درشت بودجه 96

دولت یازدهم در حالی آخرین لایحه بودجه خود را به مجلس تقدیم کرد که با بررسی این لایحه می‌توان دخل‌وخرج دولت در سال 96 را پیگیری کرد.
یکشنبه، 14 آذر 94، حسن روحانی به‌عنوان رییس دولت یازدهم لایحه بودجه 96 را تقدیم مجلس کرد. طبق قانون دولت موظف است لایحه بودجه را تا 15 آذر هرسال به مجلس تقدیم کند و این قوه حداقل 30 و حداکثر 45 روز برای بررسی و تصویب آن وقت دارد. بدین ترتیب که از زمان تقدیم لایحه، نمایندگان 10 روز فرصت دارند پیشنهادهای خود را به کمیسیون‌های تخصصی ارائه کنند. کمیسیون‌های تخصصی هم از زمان تقدیم لایحه 15 روز وقت دارند تا گزارش خود را به کمیسیون تلفیق ارائه کنند. کمیسیون تلفیق هم 15 روز پس از دریافت گزارش کمیسیون‌های تخصصی، باید گزارش خود را به صحن ارائه کند. مهلت کمیسیون تلفیق با نظر رییس مجلس تا 15 روز دیگر قابل تمدید است. امسال با توجه به رعایت زمان تقدیم لایحه توسط دولت به مجلس، نمایندگان فرصت کافی برای بررسی بودجه را داده بود، این در حالی است که دولت دهم به ریاست محمود احمدی‌نژاد در آخرین سال فعالیت خود زمانی لایحه بودجه سال 92 را به مجلس تقدیم کرد که تنها تا پایان سال 91، 20 روز مانده بود اما حسن روحانی به عادت سال‌های گذشته زمان مقرر برای ارائه لایحه را رعایت کرد. لایحه‌ای که احتمالاً توسط نمایندگان دستخوش تغییراتی شود. بااین‌حال با مرور کلی آن می‌توان دخل‌وخرج دولت در سال آینده را پیگیری کرد. برای این کار سعی کرده‌ایم با الگوبرداری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با لایحه بودجه سال 95، به زبانی ساده جزئیات بودجه 96 را بررسی کنیم.
افزایش 14 درصدی بودجه کل کشور
رقم بودجه کل کشور در لایحه بودجه 96، 1084 هزار و 939 میلیارد و 293 میلیون و 400 هزار تومان یا به زبان ساده 1084 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. این رقم برای سال 95، 952 هزار و 637 میلیارد و 647 میلیون و 600 هزار تومان به زبان ساده 952 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود و بودجه سال 96 13.88 درصد نسبت به بودجه سال 95 افزایش پیداکرده است. بودجه کل کشور از بودجه عمومی دولت و بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت تشکیل می‌شود. بودجه شرکت‌های دولتی هرساله به همراه بودجه عمومی به قوه مقننه تقدیم می‌شود، اما این کار در عمل بیشتر جنبه اطلاعی دارد و نمایندگان بودجه اغلب شرکت‌ها را بررسی نمی‌کنند. سهم عمده‌ای از مصارف بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت، از منابع داخلی آن‌ها تأمین می‌شود که با پیشنهاد هیئت‌های مدیره در مجامع عمومی یا شوراهای عالی مربوط تصویب می‌شود و جهت درج در لایحه بودجه به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ارسال می‌گردد. بودجه شرکت‌های دولت روحانی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی سال 96، 765 هزار میلیارد تومان است.
افزایش 20 درصدی بودجه عمومی
بودجه عمومی دولت خود متشکل از منابع عمومی و درآمد اختصاصی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی است. رقم بودجه عمومی دولت با رقم منابع عمومی دولت نباید اشتباه گرفته شود. بودجه عمومی دولت، مجموع منابع عمومی دولت و منابع اختصاصی دولت است. منابع اختصاصی، منابعی هستند که قانون محل مصرف آن‌ها را تعیین می‌کند و معمولاً این محل مصرف همان دستگاه ایجادکننده درآمد است (مانند درآمد بیمارستان‌ها یا دانشگاه‌ها) از این بابت، دست دولت برای تصمیم‌گیری در مورد محل مصرف آن‌ها تقریباً بسته است. به‌این‌ترتیب، رقم بودجه عمومی برای تحلیل دخل‌وخرج دولت مناسب‌تر است. سال 95 رقم بودجه عمومی 307 هزار میلیارد تومان بود که سال 96 به 371 هزار میلیارد تومان رسیده است، یعنی 20 درصد افزایش پیداکرده است.
افزایش پنج‌درصدی بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی
در بند (د) تبصره یک لایحه بودجه آمده است که وزارت نفت از طریق شرکت تابعه ذی‌ربط مکلف است نسبت به نوسازی و توسعه شبکه خطوط لوله انتقال نفت خام و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و تأمین منابع مالی سهم دولت در توسعه پالایشگاه‌ها و زیرساخت‌های تأمین، ذخیره‌سازی و توزیع فرآورده اقدام کند و منابع موردنیاز را از محل افزایش پنج درصد به قیمت هر لیتر فرآورده‌های نفتی شامل بنزین، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره، گاز مایع و سوخت هواپیما تأمین و پس از واریز به خزانه‌داری کل کشور تا سقف ۱۵ هزار ریال به مصرف برساند. در بودجه سال 95 هم پیش‌بینی افزایش پنج‌درصدی بنزین شده بود.
حقوق زیر یک‌میلیون و 500 هزار؛ معاف از مالیات
در بند الف تبصره 6 لایحه بودجه سال 96 کل کشور آمده است: سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 66/12/3 و اصلاحات بعدی آن در سال 1396 مبلغ یک‌صد و هشتاد میلیون ریال در سال تعیین می‌شود. بدین ترتیب اگر ماهانه زیر یک‌میلیون و 500 هزار تومان حقوق بگیرید، از پرداخت مالیات معاف هستید. برای سال 95 حقوق زیر یک‌میلیون و 300 هزار تومان از مالیات معاف بود.
ادامه معافیت سربازان غایب
در بند ب تبصره 11 لایحه بودجه سال 96 به جریمه سربازان بیش از هشت سال غیبت پرداخته‌شده است. در این بندآمده: به دولت اجازه داده می‌شود تا کلیه مشمولان خدمت وظیفه عمومی را که بیش از هشت سال غیبت دارند با پرداخت جریمه مدت‌زمان غیبت به‌صورت نقد و اقساط تا پایان 1396 معاف کند. پایه جریمه‌ای مشمولان غایب دارنده مدرک زیر دیپلم 10 میلیون تومان، دیپلم 15 میلیون تومان، فوق‌دیپلم 20 میلیون تومان، لیسانس 25 میلیون تومان، فوق‌لیسانس 30 میلیون تومان، دکترای پزشکی 35 میلیون تومان، دکترای غیرپزشکی 40 میلیون تومان، پزشکان متخصص و بالاتر 50 میلیون تومان است. البته بر اساس تبصره‌های لایحه بودجه سال 96 به ازای هرسال غیبت مازاد بر هشت سال، 10 درصد به مبالغ جریمه پایه اضافه و مدت غیبت بیش از 6 ماه، یک سال محسوب می‌شود. برای مشمولان متأهل نیز پنج درصد و برای مشمولان دارای فرزند نیز به ازای هر فرزند پنج درصد از مجموع مبلغ کسر می‌شود.
یارانه‌ها مثل قبل
بر اساس لایحه بودجه سال 96، در تبصره 14 که به موضوع هزینه‌های دولت می‌پردازد به دولت اجازه داده می‌شود در اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مصوب 15 دی‌ماه 1388 در سال آینده از محل درآمدهای قیمت کالاها و خدمات مبلغ 48 هزار میلیارد تومان صرف اجرای این قانون کند تا با به‌کارگیری انواع روش‌های پرداخت نقدی و غیر نقدی به خانوارهای هدف و نیازمند و ارائه خدمات حمایتی و کمک به بخش تولید و اشتغال اقدام نماید. در لایحه بودجه 95 هم همین بندآمده بود.
وام ازدواج؛ 10 میلیون تومان
در تبصره 17 لایحه بودجه سال 96 به‌منظور حمایت از ازدواج جوانان بانک مرکزی را موظف کرده است کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری کشور را ملزم کند تا به‌اندازه سهم خود از مجموع سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و جاری در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه مشارکت کرده و تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج را در اولویت نخست پرداخت قرار دهد. بر همین اساس تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج برای هر یک از زوجین در سال 96، 10 میلیون تومان با دوره بازپرداخت چهارساله است.
افزایش 20 درصدی هزینه‌های دولت
در جدول شماره 2 (خلاصه درآمدها و هزینه‌های دولت در سال 96) پیش‌بینی‌شده درآمد مالیاتی دولت 112 هزار و 732 میلیارد تومان مالیات جمع‌آوری شود. سال گذشته این رقم 101 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود. بر اساس این جدول، کل هزینه‌های دولتی، حدود 236 هزار میلیارد تومان بوده که سهم پرداخت یارانه‌ها 20 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده است. سال گذشته مجموع هزینه‌های دولتی حدود 197 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده بود که نشان می‌دهد هزینه‌های دولت در سال 96 حدود 20 درصد بیشتر از سال 95 خواهد بود.
افزایش 63 درصدی درآمد نفتی
در جدول شماره 3 (خلاصه واگذاری و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) برای سال 96 پیش‌بینی‌شده که حدود 111 هزار میلیارد تومان درآمد از طریق فروش نفت و فرآورده‌های نفتی کسب شود. این در حالی است که این رقم سال گذشته حدود 68 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود که نشان می‌دهد دولتمردان امیدوارند درآمد حاصل از فروش نفت 63 درصد در سال 96 افزایش یابد. همچنین تسنیم نوشت که لایحه بودجه ۱۰۸۴هزار میلیارد تومانی سال آینده بر اساس نفت ۵۵دلاری و نرخ ارز ۳۳۰۰تومانی به مجلس شورای اسلامی پیشنهادشده است.
افزایش پنج‌درصدی سرمایه‌گذاری‌های عمرانی
اصولاً سرمایه‌گذاری‌های عمرانی برای نگهداری و توسعه ظرفیت‌های اقتصادی انجام می‌شوند که در لایحه بودجه به آن‌ها تملک دارایی‌های سرمایه‌ای می‌گویند. این رقم در بودجه 96 حدود 63 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده که پنج درصد از رقم سال 95 (حدود 60 هزار میلیارد) بیشتر شده است. بنابراین دولت نشان داده که قصد دارد تا حدودی اعتبار عمرانی را افزایش دهد. البته ذکر این نکته ضروری است که در سال‌های 93 و 94، تنها حدود 60 درصد اعتبارات عمرانی محقق شده بود.

نگاهی به بودجه دستگاه‌های مختلف
57 درصد افزایش: ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حالی بودجه‌ای حدوداً 23 هزار میلیارد تومانی دارد که بودجه سال 95 حدود 14 هزار و 600 میلیارد تومان بود.
47 درصد افزایش: ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح در لایحه بودجه 96 حدود سه هزار میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال گذشته حدود دو هزار و 50 میلیارد تومان بود.
40 درصد: شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان در لایحه 96 حدود 88 میلیارد تومان بودجه دارد. سال 95 این رقم حدود 63 میلیارد تومان بود.
29 درصد افزایش: موسسه نشر آثار حضرت امام قدس سره در لایحه 96 حدود 76 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 59 میلیارد تومان بود.
26 درصد افزایش: بودجه ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران حدود هفت هزار و 773 میلیارد تومان شده که سال 95 حدود 6 هزار و 100 میلیارد تومان بود.
24 درصد افزایش: مجلس شورای اسلامی در لایحه بودجه 96 حدود 539 میلیارد تومان بودجه دارد که سال 95 حدود 433 میلیارد تومان بودجه داشت.
24 درصد افزایش: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در لایحه 96 حدود 285 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 230 میلیارد تومان بود.
21 درصد افزایش: مرکز خدمات حوزه‌های علمیه در لایحه 96 حدود 708 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 582 میلیارد تومان بود.
21 درصد افزایش: وزارت ورزش و جوانان در لایحه 96 حدود یک هزار و 53 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود 871 میلیارد تومان بود.
20 درصد افزایش: بودجه وزارت اطلاعات در لایحه 96 حدود سه هزار و 893 میلیارد تومان است. این رقم سال 95 حدود سه هزار و 246 میلیارد تومان بود.
20 درصد افزایش: سازمان تبلیغات اسلامی در لایحه 96 حدود 377 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 314 میلیارد تومان بود.
20 درصد افزایش: سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در لایحه 96 حدود یک هزار و 598 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود یک هزار و 335 میلیارد تومان بود.
19 درصد افزایش: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی در لایحه 96 حدود 43 میلیارد تومان بودجه دارد. سال 95 این رقم 36 میلیارد تومان بود.
18 درصد افزایش: وزارت علوم در بودجه سال 96 حدود یک هزار و 556 میلیارد تومان بودجه دارد. سال گذشته این رقم یک هزار و 315 میلیارد تومان بود. بودجه دانشگاه‌های دولتی از بودجه این وزارتخانه جدا در نظر گرفته‌شده است.
17 درصد افزایش: نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لایحه 96 حدود 67 میلیارد تومان بودجه دارد. سال 95 این رقم حدود 57 میلیارد تومان بود.
17 درصد افزایش: بنیاد شهید و امور ایثارگران در لایحه 96 حدود 10 هزار و 840 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود 9 هزار و 268 میلیارد تومان بود.
16 درصد افزایش: بودجه نیروی انتظامی در بودجه 96، هفت هزار و 425 میلیارد تومان است. سال 95 این رقم 6 هزار و 397 میلیارد تومان بود.
16 درصد افزایش: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در لایحه 96 حدود یک هزار و 180 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال گذشته یک هزار و 12 میلیارد تومان بود.
15 درصد افزایش: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در لایحه 96 حدود 111 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 96 میلیارد تومان بود.
15 درصد افزایش: کمیته امداد امام خمینی در لایحه 96 حدود چهار هزار و 372 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود سه هزار و 809 میلیارد تومان بود.
12 درصد افزایش: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی حدود 56 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در بودجه 95 حدود 50 میلیارد تومان بود.
12 درصد افزایش: شورای عالی حوزه‌های علمیه در لایحه 96 حدود 367 میلیارد تومان بودجه دارد. سال 95 این رقم 328 میلیارد تومان بود.
11 درصد افزایش: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در بودجه 96 حدود 124 میلیارد تومان بودجه دارد. سال 95 این رقم 111 میلیارد تومان بود.
10 درصد افزایش: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در لایحه 96 حدود 23 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم سال 95 حدود 21 میلیارد تومان بود.
10 درصد افزایش: وزارت آموزش‌وپرورش در لایحه 96 حدود 31 هزار و 681 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود 28 هزار و 690 میلیارد تومان بود.
9 درصد افزایش: بودجه نهاد ریاست جمهوری در لایحه بودجه 96 حدود 553 میلیارد تومان برآورد شده که سال 95، 507 میلیارد تومان بود.
7 درصد افزایش: سازمان بسیج- ارتش 20 میلیونی در بودجه 96 حدود یک هزار و 155 میلیارد تومان بودجه خواهد داشت. سال 95 این رقم یک هزار و 70 میلیارد تومان بود.
5 درصد افزایش: شورای نگهبان در لایحه بودجه 96 حدود 105 میلیارد تومان بودجه دارد. بودجه این نهاد در سال 95 حدود 100 میلیارد تومان بود.
5 درصد افزایش: بسیج سازندگی بودجه‌ای حدود 21 میلیارد تومان دارد. سال 95 حدود 20 میلیارد تومان بودجه داشت.
2 درصد افزایش: وزارت بهداشت در لایحه 96 حدود 9 هزار و 940 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود 9 هزار و 763 میلیارد تومان بود.
2 درصد افزایش: سازمان انرژی اتمی در لایحه 96 حدود 902 میلیارد تومان بودجه دارد. این رقم در سال 95 حدود 883 میلیارد تومان بود.