بافت فرسوده شهر و نوسازی آن

مهدیه عبدالله دخت

نوسازی بافت‌های فرسوده هم طعم شکست را چشیده و هم لذت پیروزی را در طول تاریخ تجربه کرده است. موضوع بازسازی و بهسازی شهری موضوع غریبی نیست و در دوران معاصر نیز وجود داشته است و دگرگونی‌ها و نوسازی و بازسازی شهری مطرح شده است. اولین تأثیر بزرگ شدن شهرها به صورت افقی این بود که آن بافت‌های فرسوده و محدوده‌هایی که نیازمند بهسازی هستند مناطق جمعیتی خود را از دست می‌دهند.
یکی از معضلات موجود در شهرهای دارای پیشینه تاریخی در کشورمان تعامل بین بافت جدید و تاریخی و نحوه برخورد با این مشکل است. در صورتی که در کشورهای پیشرفته نه تنها این مورد، یک معضل شهری نمی باشد، بلکه داشتن بافت تاریخی در یک شهر به علت جاذبه های توریستی آن به عنوان یک برگ برنده در مسائل شهر سازی استفاده می گردد. بررسی ها نشان می دهد که در شهری مثل لندن تمامی افراد متمول و دارای فرهنگ بالا محل زندگی خود را در بافت های قدیمی شهر انتخاب می کنند؛ اما در کشوری مثل ایران یک بافت قدیمی و ارزشمند به دلیل بها ندادن به آن به بافتی فرسوده تبدیل شده و به دلیل عدم وجود امنیت در آن کم کم خالی از سکنه شده و بهانه برای تخریب آن مهیا می گردد. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته تمامی امکانات مدرن که در سایر قسمت های جدید شهر موجود می باشد به داخل این گونه بافت ها آورده شده و دولت با در اختیار قرار دادن تسهیلات ویژه برای افراد ساکن در بافت آنان را ترغیب به زندگی و نگهداری اماکن تاریخی می نماید و مسلما هیچ چیز مثل زندگی افراد ساکن در بافت نمی تواند برای حفظ و صیانت بافت مؤثر باشد. در این حال بافت قدیم بسیاری ازشهرهای ما که زمانی مملو ازسرزندگی و حیات شهری بوده مهجور مانده حیات و رونق خود را ازدست داده و از چرخه توسعه شهر به دورمانده است. بدین سبب این بافت ها هم اکنون دچار فرسودگی هستند.
هسته اولیه برخی شهرها، ارزش تاریخی داشته و به عنوان یک فضای شهری ارزشمند، شایسته محافظت است. به خاطر همین اهمیت است که مورد بهسازی و نوسازی قرار می گیرند. تا از گزند تخریب و نابودی حفظ شده و از ارزش تاریخی آن استفاده شود. اما بافت فرسوده و فاقد ارزش تاریخی، به سرعت تخریب شده و مورد استفاده مجدد قرار می گیرد.
به علت وجود اراضی معطل مانده و فواصل بین آن بخش قابل توجهی از بافت قدیمی هسته مرکزی شهر از هر گونه کاربری خالی مانده و برخی خدمات رسانی ها در برخی مناطق شهری را با مشکل اساسی مواجه کرده است. از طرفی بافت فرسوده، یکی از معضلات بغرنج شهری است و مسئولان و دست اندرکاران شهرها سعی در نوسازی آن دارند، تا ضمن جلوگیری از پدید آمدن معضلات شهری، فضای لازم برای سکونت شهروندان نیز فراهم گردد. کرمان را می توان نمونه ای از این دسته شهرها نام برد که در کنار بافت کهن و بافت جدید درحال گسترش، بافت فرسوده ای دارد که باید برای نوسازی آن اقدام کرد.