گفتگوی «پیام ما» با دکتر «علی جعفری» کارشناس مراقبت بیماری هپاتیت
دانشگاه علوم پزشکی کرمان
هپاتیت روزانه 4000 نفر
را می‌کشد

ســـلامـت بودن و حفظ آن یکی از دغدغه های جامعه انسانی است و هر روز مردم به دنبال اطلاعاتی هستند تا آنها را در حفظ سلامتیشان یاری رساند.هپاتیت، یکی از بیماری هایی است که این روزها به دلیل شیوع زیادی که دارد بسیار بیشتر از گذشته توجه جامعه بهداشتی ومردم را به خود جلب کرده است. به سراغ دکتر «علی جعفری» کارشناس برنامه کنترل عفونت های بیمارستانی و مراقبت بیماری هپاتیت دانشگاه علوم پزشکی کرمان رفته ایم تا از این بیماری بیشتر بدانیم.
بیماری هپاتیت چیست و به طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شود؟
هپاتیت ( Hepatitis) به معنی ورم و التهاب کبد است. کبد از اعضای حساس و مهم بدن می باشد که در بسیاری از فعالیت های حیاتی از جمله ذخیره مواد غذایی مورد نیاز خون، خنثی سازی سموم تولیدی در بدن، مقابله با عفونت ها و توقف خونریزی و همچنین درامر سوخت وساز چربی ها، پروتئین ها، قند و ذخیره ویتامین ها و برخی فلزات نقش اساسی دارد. بیماری هپاتیت می‌تواند توسط عوامل میکروبی ومسری یا عوامل غیر میکروبی مانند مصرف مشروبات الکلی، برخی داروها، بعضی بیماری های ارثی وبیماری های خود ایمن و … دربدن ایجاد شود. در حال حاضر ۸ نوع شناخته شده، ویروسی این بیماری به صورت A,B,C,D,E,F و G نامگذاری شده اند.
شایعترین و خطر ناک ترین نوع هپاتیت کدام است؟
در بین هپاتیت های ویروسی مهمترین آنها ویروس هپاتیت بی (B) و سی (C) می باشد.که هپاتیت نوع B شایعترین نوع هپاتیت ویروسی در دنیا شناخته شده است و این هپاتیت هم اکنون به عنوان یکی از اصلی ترین بیماریهای کبدی در دنیا وایران گزارش شده است وعامل مهم نارسایی کبد و سیروز کبدی است. متأسفانه اکثر مبتلایان به هپاتیت B از بیماری خود بی‌اطلاعند، در حالی که اگر مطلع باشند انتقال آن کاهش می‌یابد و به همین دلیل یکی از معضلات موجود عدم بیماریابی است.
روزانه 4000 نفر درجهان به دلیل هپاتیت جان خود را از دست می دهند.درایران حدود 2 میلیون نفر آلوده به ویروس هپاتیت B می باشند وهمچنین بین 200 تا 300 هزار نفر مبتلا به هپاتیت C داریم. البته خوشبختانه اکثر کسانی که در ایران به هپاتیت B آلوده هستند، هپاتیت غیرفعال دارند (کسانی که فقط ویروس در بدنشان وجود دارد).
آیا علائم بیماری هپاتیت در هر نوع متفاوت است؟
در هپاتیت بی (B) نوع حاد، بیمارممکن است هیچ علائمی نداشته باشد یا علائمی شبیه آنفلونزای خفیف را داشته باشند. که بیش از 90 درصد این افراد بدون درمان بهبودی کامل پیدا می کنند و ویروس از بدن آنها پاک می شود. و در بقیه موارد ویروس در بدن فرد مبتلا باقی مانده و حالت ناقل مزمن می شود.در هپاتیت سی (C) نوع حاد تا 80 درصد موارد ویروس در بدن افراد باقی مانده و در صورت عدم رعایت اصول پیشگیری به دیگران منتقل خواهد شد.
علایم و نشانه‌های بیماری هپاتیت B معمولا 3 ماه بعد از آلوده شدن به ویروس ظاهر می‌شوند و می‌توانند طیف گسترده ای از علایم را شامل شود، علایم هپاتیت B شامل:درد شکم، ادرار تیره، تب، درد مفاصل و ماهیچه ها، کاهش و یا از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ،خستگی و ضعف، زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها وجوش های پوستی است. زمانی که هریک از علایم ذکر شده را در خود مشاهده کردید برای انجام آزمایش و مشاوره به پزشک مراجعه نمایید.
راه های سرایت این بیماری در انواع مختلف به خصوص نوع خطرناک آن چگونه است؟
این ویروس از فردی به فرد دیگر از طریق تزریق خون یا فرآورده های خونی و تماس با بزاق و ترشحات جنسی یا سایر مایعات آلوده بدن، منتقل می‌شود. انتقال این ویروس به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق اشیا و وسایل بی جان هم مطرح است. ویروس هپاتیت B درخارج از بدن انسان در برابر حرارت، رطوبت و عوامل شیمیایی بسیار مقاوم است.این ویروس در حرارت 20 درجه تا 15 سال و در حرارت اتاق تا 6 ماه و در یک لیوان خشک تا 4 هفته زنده می ماند. ولی پس از جوشاندن در 100 درجه سانتیگراد به مدت 5 دقیقه از بین می رود.
مهمترین راه انتقال هپاتیت C اعتیاد تزریقی است.حداقل 40 تا 50 درصد معتادان تزریقی کشور به هپاتیت C مبتلا هستند. این در حالی است که اغلب معتادان تزریقی نیز جوان هستند. براین اساس برنامه‌های کاهش آسیب و ارائه رایگان سرنگ، متادون و کاندوم در کنترل هپاتیت C در جمعیت معتادان نقش بسزایی دارد.
هپاتیت C در مرحله‌ی اول از طریق تماس با خونِ و فرآورده های خونی فرد آلوده به این ویروس منتشر می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد اکثر افراد به خاطر استفاده از سوزن مشترک و یا سایر ابزار برای تزریق مواد مخدر به این ویروس آلوده می‌شوند. در مرحله‌ی بعد، این ویروس می‌تواند از طریق تماس جنسی با فرد آلوده و یا استفاده‌ی مشترک از وسایل شخصی مانند خمیر دندان یا تیغ اصلاح منتقل شود که ممکن است به خون فرد آلوده، آغشته باشند.
واکسیناسیون برای کدام نوع هپاتیت وجود دارد؟
واکسیناسیون برای هپاتیت نوع B وجود دارد.واکسنی که به منظور پیشگیری از این بیماری در حال حاضر در ایران وجود دارد (با تزریق یک دوره کامل یعنی در سه نوبت) تقریبا می تواند افراد را کاملاً در برابر هپاتیت B مصون کند. واکسیناسیون هپاتیت نقش موثری در کاهش تعداد مبتلایان به هپاتیت B داشته است و از سال 1373 به بعد تمام نوزادان متولد شده در ایران در بدو تولد واکسن هپاتیت B را دریافت می‌کنند و در طی ۲۰ سال اخیر شیوع هپاتیت B و C در کشور کاهش یافته است، شیوع هپاتیت B زیر ۲،۵ درصد و هپاتیت C کم‌تر از ۰،۵ درصد گزارش شده است.
در حال حاضر واکسنی برای حفاظت در برابر هپاتیت C وجودندارد.
مشکل اصلی بیماران مبتلا به هپاتیت چیست؟
ابتلا به عفونت مزمن هپاتیت B می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی ای همچون:سیروز کبدی ؛ عملکرد کبد را ضعیف می کند.سرطان کبدی؛ ابتلا به هپاتیتB خطر ابتلا به سرطان کبدی را افزایش می‌دهد. نارسایی کبدی؛ زمانیکه عملکردهای حیاتی کبد از کار می‌افتند، فرد دچار نارسایی کبدی شده است و فرد برای ادامه زندگی نیاز به پیوند زدن کبد دارد.مشکلات کلیوی؛ هپاتیت B می‌تواند باعث بوجود آمدن مشکلات کلیوی و در نتیجه ایجاد نارسایی کلیوی شود.
هزینه های درمانی بیماری هپاتیت چگونه است وآیا بیمه هیچ کمکی در این رابطه می‌کند؟
در حال حاضر تمام آزمایش‌ها و داروهایی که برای بیماران مبتلا به هپاتیت B استفاده می‌شود، تحت پوشش بیمه است. مشکلات کمبودهای دارویی این بیماران نیز حل شده است. اما در مورد هپاتیت Cمشکلات زیادی وجود دارد؛ چراکه داروهای جدیدتری با اثربخشی بهتر و البته با قیمت بسیار گران در دنیا مطرح شده است و بیمه‌ها زیربار پوشش این داروها نمی‌روند. ورود این داروها به بازار دنیا عملا درمان هپاتیت Bرا متحول می‌کند. به طوری که بیش از 70 درصد موارد این بیماری قابل درمان خواهد شد. اما متاسفانه قیمت این داروها بسیار بالاست.
آیا آماری از مبتلایان به هپاتیت در کرمان وجود دارد ؟
خوشبختانه با انجام واکسیناسیون همگانی بیماری هپاتیت B که از سال 1373 از بدو تولد شروع شده، آمار مبتلایان به طور چشمگیری در کشور و همچنین در استان کرمان به کمتر از 2 درصد کاهش یافته است. تقریباٌ می توان گفت درجامعه زیر 20 سال، فرد مبتلا به هپاتیت B نداریم. و با انجام اقدامات مراقبتی و بهداشتی انتقال از مادر آلوده به نوزاد هم بسیار کاهش یافته است، ولی متاسفانه شیوع این بیماری از طریق رفتارهای پر خطر جنسی روبه افزایش است.بیشترین آمار مبتلایان به هپاتیت Cدر بین معتادان تزریقی است یعنی تقریباٌ 50 درصد آنان آلوده اند. و این تهدیدی جدی و خطرناک برای جامعه و خانواده آنان می باشد.
چه توصیه ای به مبتلایان و همچنین جامعه در این رابطه دارید؟
پیشگیری بهترین را برای کنترل این بیماری است. روشهای پیشگیری عبارتند از: ۱- انجام واکسیناسیون کامل ۲- کنترل و جدا کردن خون های آلوده ۳- تزریق «ایمونوگلوبولین» به نوزدان که از مادر مبتلا متولد شده و افرادی که با بیماران تماس داشته ۴- عدم مصرف خون کسانی که هرگونه ناراحتی کبدی دارند ۵- استفاده از وسایل ایمنی مانند دستکش هنگام معاینه بیمار ۶- حذف سریع وسایل آلوده وضدعفونی وسایل مورد استفاده ۷- اجتناب از رفتارهای اجتماعی پر خطر وخطرساز که انتشار ویروس را تسهیل می‌کند. برای ضد عفونی وسایل و لباس های آلوده می توان پس از تمیز کردن آنها را به مدت نیم ساعت در محلولهای ضد عفونی کننده مانند «وایتکس» قرارداد یا بمدت 5 دقیقه در آب جوشاند. هدف‌گذاری شده است که تا سال 2035 ایرانی بدون هپاتیت C را داشته باشیم. تحقق این هدف دور از ذهن نیست. اما هپاتیت Bریشه‌کن نمی‌شود و تنها می‌توان آن را کنترل کرد.