روزگاری که گذشت
عبدالحسین صنعتی زاده
بخش صد و بیست
[صنعتی زاده تصمیم می گیرد که وسایلی را از خارج از کشور به ایران وارد کند…]
ماشین های جوراب بافی و خیاطی که سرمایه زیادی لازم نداشت و یا دوچرخه و رادیو که از جهات بسیاری بی ضرر و مورد استفاده عمومی قرار می گرفت با آن که کارخانه ها و سازندگان این متاع برای پیشرفت معاملاتشان همه قسم وسایل تسهیل معاملات را فراهم می ساختند، باز هم از این که قران و تومان های ایران را تبدیل به دلار یا پوند کرده و برای وارد کردن این اجناس از مملکت خارج نمایم در نظرم کاری شاق و مشکل بود و هر وقت برای تحقیق مطلبی به یکی از قونسولگری های خارجی مراجعه کرده و با یک نفر از اتاشه های تجارتی آنان رو به رو می شدم و تفاوت بسیاری که از طرز فکر و کار آن ها با خودمان وجود داشت را مقایسه می کردم، دود از نهادم برمی آمد. زیرا آنان مانند سربازان و صاحب منصبانی که در جنگ ها شرکت می نمایند پیوسته سعی داشتند به هر نحوی شده سنگری را پیش برده و متاع خودشان را در کشورها متداول و رایج سازند. ولی مقامات ما متوجه این مطلب مهم نمی شدند که بایستی صنایع داخلی را به هر نحوی هست محافظت کنند و نگذارند از میان برود و از این که برای آنان صنایع رقبایی تراشیده شود جلوگیری نمایند. از آن جمله به خاطرم است که با هزار آب و تاب موسسه ای به نام مدرسه صباغی در طهران تاسیس کردند و شخصی را به نام «واران کاف» استخدام کردند که طرز استعمال رنگ های خارجی را ترویج و به محصلین بیاموزاند. این قدر متصدیان امور غافل و بی اطلاع بودند که با دست خود صنعت صباغی را که از قرن ها پیش دست به دست صباغان ایرانی اصول صحیحی حفظ کرده بودند جاهلانه از دست دادند. من نمی گویم ساختن رنگ های نباتی سهل وآسان بود ولی این کیفیت را داشت که همیشه ثابت و بی غل و غش باقی می ماند. اگر توجهی به قالی های کهنه حتی قالی هایی که در سیصد سال قبل در زمان صفویه بافته شده و در موزه های عالم دیده می شود بشود، این مسئله را به خوبی مبرهن می نماید که رنگ های نباتی ها ثابت بوده است. متاسفانه معلم خارجی به جای آن که در توسعه و اصلاح رنگ های کشور ما کمک نماید شروع به ترویج رنگ های هلندون و آلزرین که ساختن آن ها از رموز صنایع خارجی و صادر کنندگان رنگ در جهان می باشد کرد و چون به کار بردن رنگ های خارجی آسان تر از رنگ های نباتی ما بود صنعت صباغی رو به تحلیل گذارد و جای خود را به رنگ های خارجی داد. در آن تاریخ چندین عریضه در این خصوص به وزارت فوائد عامه تقدیم داشتم و این موضوع را به خوبی و واضح خاطر نشان ساختم. متاسفانه به این عرایض ترتیب اثر داده نشد تا عاقبت مقاله مفصلی در این موضوع در روزنامه رعد نوشته و شکایت کردم. هزار افسون که این نویسندگی ها بی فایده بود. زیرا مصادر امور بی خبر از موضوع مهم رنگ و رنگریزی بودند و نمی دانستند در دنیای صنعت و هنر این قالی های باقی مانده از سیصد سال قبل چه مقام و اهمیتی دارد و اکنون اگر رسیدگی دقیقی به عمل بیاید معلوم می گردد چه مقدار سرمایه ما بابت ورود رنگ های خارجی در این مدت فرار کرده است.