خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر/ کرمانی‌ها دانشگاه می‌خواهند و حق دارند

بخش سی و شش
در شماره‌های قبل در خصوص تشکیل هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات و تأسی شرکت اتوبوس‌رانی صحبت شد و در این شماره به طرح تأسیس دانشگاه در کرمان پرداخته خواهد شد.
2ـ تأسیس دانشگاه کرمان
در خصوص تأسیس دانشگاه کرمان تا کنون صحبت‌ها و مطالب زیادی گفته شده و از این گذر سعی شده است این طرح بزرگ به شخص یا گروه خاصی منتسب گردد. اما با استناد به مطالب و گزارشات منعکس شده در روزنامه‌های آن دوران، با قاطعیت و اطمینان می‌توان فکر اولیه و پیگیری‌های ابتدایی تأسیس دانشگاه کرمان را در جلسات هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان یافت.
محمد صنعتی در خصوص تأسیس دانشگاه در کرمان می‌گوید: «اولین بار فکر تأسیس دانشگاه در جلسات هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات و توسط اعضای هیئت مطرح گردید. البته در ابتدا صحبت از تأسیس دانشگاه در میان نبود و از آنجایی که تازه وجود معادن غنی در استان و بهره‌برداری از آنان مورد توجه خاص و جدی مسئولین و اهالی قرار گرفته بود و از طرفی به دلیل پهناوری استان، موقعیت جغرافیایی، تنوع آب و هوایی و بالطبع توانایی این منطقه در کاشت و برداشت محصولات کشاورزی و باغی متنوع و منحصر به فرد، فکر سوق دادن استان کرمان به یکی از قطب‌های صنعتی و کشاورزی ایران را پدید آورده بود، لذا با این چشم‌انداز و احساس نیاز استان به وجود مراکز علمی و تخصصی، در هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان، فکر تأسیس دانشکده‌ صنعتی و کشاورزی در سال‌ 1344 ش. چند ماه پس از تشکیل هیئت مشورتی روزنامه در کرمان، برای اولین بار در سفر دکتر «هادی هدایتی» (1) وزیر آموزش و پرورش به کرمان مطرح گردید و وی نیز قول مساعد جهت پیگیری و تأسیس آن را داد.
با تورقی در مذاکرات و پیشنهادهای هیئت مشورتی از سال 1344 ش. ـ که معمولاً چند روز بعد در روزنامه اطلاعات منتشر می‌شد ـ به خوبی می‌توان دریافت که طرح تأسیس دانشکده کشاورزی و فنی در هر جلسه مورد مذاکره و بحث قرار می‌گرفت. حتی در بازدید مقامات مختلف، این درخواست در رأس تمامی صحبت‌ها بود. اگر به حافظه خود اعتماد کنم، در اواخر سال 1346 ش که دکتر نیاکان، سرلشکر هاشمی حائری (2)، آقایان یزدپور و محمد علی صفری (روزنامه‌نگار معروف) به عنوان بازرسان نخست‌وزیری به کرمان سفر نمودند، در جلسه هیئت مشورتی، بنده در بیان نیازهای مهم کرمان، مسئله تأسیس دانشکده کشاورزی را مطرح و با گلایه از مسئولین کشوری، خواستار اقدام سریع‌تر آن شدم. اما اوج فعالیت هیئت مشورتی در این مورد و ارتقاء خواسته آنان از دانشکده‌های فنی و کشاورزی به تأسیس دانشگاه را باید در سال 1347 و در پی سفر سناتور عباس مسعودی (3) به کرمان دانست.
سفر سناتور مسعودی به کرمان و اصرار اهالی مبنی بر تأسیس دانشگاه
عباس مسعودی که خود مبدع تأسیس هیئت‌های مشورتی روزنامه اطلاعات در سراسر ایران بود، در دی 1347 جهت آشنایی بیشتر با مشکلات این ناحیه و دیدار با اعضای هیئت مشورتی، به کرمان آمد و در چند روزی که در کرمان بود به نقاط مختلف استان (رفسنجان، زرند، جیرفت) مسافرت نمود. (4).
ارتقاء خواسته کرمانیان از تأسیس دانشکده کشاورزی و فنی به تأسیس دانشگاه
در سفر سناتور مسعودی برای اولین بار، نیاز کرمان به دانشگاه در جلسه‌ای که در منزل مرحوم «ابوالقاسم هرندی» با حضور تعدادی از معتمدین شهر، از جمله: هرندی، فاتح و حمیدی (روزنامه‌نگار)، دکتر عباس ریحانی، آرشام (رییس ساواک) و بنده، در روز 7 دی 1347 تشکیل گردیده بود، مطرح گردید. در این جلسه وی پس از بیان دلایل متعدد در خصوص مشکلات فرا روی تأسیس دانشگاه، با شنیدن سخنان حاضرین مبنی بر ضرورت‌های مختلف کرمان به دانشگاه، قول داد در بازگشت به تهران، در این خصوص با مقامات مربوطه صحبت و زمینه‌های عملی شدن این طرح را فراهم آورد.
وی پس از بازگشت به تهران، در ابتدا با نگارش خاطرات خود در سفر به کرمان، با عنوان «یادداشت‌هایی از سفر کرمان» و انتشار در چند شماره روزنامه اطلاعات، به قول خود عمل نمود و حتی در چند شماره روزنامه اطلاعات با تیتر‌های «کرمانی‌ها دانشگاه می‌خواهند و حق دارند»، «مردم کرمان دانشگاه می‌سازند و خود اداره می‌کنند» و «مطالعات پیرامون دانشگاه کرمان در محل صورت می‌گیرد» (6) با انعکاس درخواست مردم منطقه که توسط هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات و تعدادی از متنفذین کرمانی مطرح گردیده بود، توجه مسئولین را به این خواسته و نیاز کرمان معطوف نمود.
ایشان حتی با دعوت از فرهیختگان و اساتید کرمانی ساکن در تهران، جلسه‌ای در روزنامه اطلاعات تشکیل داد و با جویا شدن نظرات آنان در خصوص این طرح، به شدت از تأسیس دانشگاه در کرمان حمایت نمود.
جا دارد در همین جا به نقش ارزنده ایشان در شکل‌گیری اولیه این طرح و جا انداختن این خواسته کرمانیان در ذهن مسئولین کشوری و پیگیری مستمر وی، به نیکی یاد نمایم، چرا که متأسفانه تا کنون در مورد نقش افراد مختلف در تأسیس دانشگاه کرمان از همه یاد شده است، الا نقش تأثیرگذار و مهم عباس مسعودی.

پی نوشت:
(1) ـ دکتر هادی هدایتی؛ «فرزند ابوالحسن هدایتی، از اهالی شهرری و متولد 1302 است. وی پس از دریافت لیسانس حقوق قضایی برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و از دانشگاه سوربن پاریس موفق به اخذ دکترا در رشته‌های زبان و ادبیات فرانسه و علوم سیاسی شد. در سال 1331 به ایران آمد و به تدریس در دانشگاه پرداخت. هم زمان در شورای اقتصاد فعالیت داشت و چندی مدیر عامل بیمه ایران بود. در دوره بیست و یکم از شهرری به عنوان وکیل به مجلس شورای ملی راه یافت. بعد از آن که منصور به نخست‌وزیری رسید، وزیر مشاور کابینه او شد. در آبان 1343 پس از آن که وزارت فرهنگ به دو وزارت‌خانه آموزش و پرورش و فرهنگ و هنر تقسیم شد، هدایتی وزیر آموزش و پرورش شد و تا سال 1347 عهده‌دار این سمت بود. از وی آثاری نیز منتشر گردیده چون: تاریخ زندیه، کوروش کبیر، سیاست مذهبی کوروش، اصول فن اداری، تحقیق در باره نسخ خطی فارسی مربوط به قرن دوازدهم، ترجمه تاریخ هردوت …». عاقلی، باقر: شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 3، ص 1745 تا 1747.
(2) ـ سرلشکر هاشمی حائری؛ «متولد 1285 ش، کربلا. پس از انجام تحصیلات ابتدایی به دبیرستان نظام وارد گردید. اهم مشاغل وی عبارتند از: فرماندهی تیپ مکانیزه تهران … فرماندهی تیپ کازرون، ریاست ستاد سپاه سوم کرمان، فرماندهی لشکر کرمانشاه، معاونت ستاد ارتش و ریاست اداره دادرسی ارتش. وی در 1332 موفق به دریافت درجه سرلشکری گردید و پس از بازنشستگی در 1339 از کهکیلویه به مجلس رفت…». تلخیص از: عاقلی، باقر: شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 3، ص 1721 و 1722.
(3) ـ جهت اطلاع بیشتر به شماره‌های قبل روزنامه مراجعه شود.
(4) ـ در تمامی این مسافرت‌ها بنده حضور داشته و توانستم بسیاری از مشکلات استان و پیشنهادهایی جهت مرتفع نمودن آنان را به وی بازگو نمایم. جهت اطلاع خوانندگان از نقش سناتور مسعودی به ویژه در تصمیم‌گیری‌های سیاسی کشور بد نیست به دو مورد اشاره نمایم. در یکی از بازدیدها که به زرند داشتیم، هنگام بازگشت، من ضمن بیان مسایل مختلف، به نقش کم‌رنگ هوشنگ عامری استاندار کرمان پرداختم و ذکر نمودم که وی در تعیین سیاست‌های استان نقشی نداشته و هر روز آقای آرشام (رییس ساواک استان) در استانداری حضور پیدا نموده و کلیه مسایل و خط‌مشی استان توسط ایشان دیکته می‌گردد. وی پس از شنیدن سخنان بنده، بدون آن که با کسی صحبت و هماهنگی نماید، گفت: محمدرضا پهلوی قصد بازدید از پاکستان را دارد، یا قبل از رفتن وی، یا پس از بازگشت او از سفر، استاندار کرمان تغییر خواهد نمود. چند روز پس از بازگشت سناتور مسعودی به تهران، حکم انتصاب دکتر هوشنگ منتصری به سمت استانداری کرمان صادر گردید. مورد دوم این بود که در جریان مسافرت از رفسنجان به طرف معادن مس سرچشمه، صحبت از انجمن «مبارزه با دود» شد که توسط سناتور «جهانشاه صالح» تأسیس گردیده بود. سناتور مسعودی گفت هم اینک لایحه‌ی منع کشت خشخاش و استعمال مواد مخدر در مجلس مطرح و جهت اعلام نظر به مجلس سنا فرستاده شده است. بنده به ایشان گفتم: هم اینک می‌توان در همین کرمان انبارهایی را به شما نشان داد که توسط قاچاق‌فروشان بالغ بر یک تن تریاک در آنان انبار شده است. از طرفی طلا و ثروت کشور از مرز خارج می‌شود و به جای آن تریاک از مرز افغانستان وارد می‌شود. با توجه به زمین‌های مساعد جهت کشت خشخاش در ایران، آیا بهتر نیست که کشت آن در ایران با نظارت دولت انجام گیرد و تحت شرایط و ضوابطی، تریاک به افرادی خاص داده شود، تا از این طریق هم از خروج مقادیر زیادی ثروت کشور به خارج جلوگیری شود و هم دست قاچاقچیان کوتاه شود و هم دولت بر این امر نظارت کامل داشته باشد؟ ایشان با شنیدن سخنان بنده گفت: حرف‌هایت منطقی است، به تهران که رفتم در این خصوص با مسئولین صحبت خواهم کرد و به نتیجه‌ای منطقی خواهیم رسید. چندی بعد این امر محقق گردید؛ قانونی تصویب شد که طبق مفاد آن، کشت خشخاش با نظارت دولت صورت گرفت. برای افراد بالای 60 سال متقاضی و برخی بیماران به تشخیص دکتر، کارت دریافت تریاک (روزانه تا 15 گرم) صادر گردید. ضبط و انبارداری تریاک به عهده سازمان تعاون روستایی واگذار گردید و توزیع تریاک هم توسط داروخانه با ارایه کارت انجام می‌گرفت. (محمد صنعتی).
(5) ـ روزنامه اطلاعات، دوشنبه 22 آذر 1344، شماره 11855.
(6) ـ روزنامه اطلاعات،10 ، 11 و 19 دی 1347.
(7) ـ عکس مزبور در روزنامه اطلاعات، سه‌شنبه 10 دی 1347، شماره 12778 چاپ گردید.