خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر/ شما چه مردم پر توقعی هستید که در بیابان، خیابان می‌خواهید!!

بخش سی
در شماره‌های قبل روزنامه بعد از نظری به خاطرات و فعالیت‌های آقای محمد صنعتی در دهه بیست شمسی که سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم بود، و همچنین اشاراتی که به فعالیت‌های اقتصادی ایشان و به ویژه کارخانه خورشید داشتیم، از این شماره به بعد، به فعالیت‌ها و خاطرات ایشان در عرصه مسایل اجتماعی خواهیم داشت.
فعالیت‌های اجتماعی
بی‌تردید عمده فعالیت‌های محمد صنعتی در بیش از شش دهه‌ی اخیر، در عرصه اجتماعی بوده است. اگر بخواهیم این فعالیت‌ها را با توجه به اولویت زمانی و عضویت در نهادهای مختلف تقسیم نماییم، باید از سه مبحث اصلی؛ عضویت در «انجمن‌های محلی شهر کرمان»، عضویت در «شورای هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان» و عضویت در «انجمن شهرستان کرمان» و فعالیت‌های هم زمان دیگری چون: عضویت در «کمیته حمایت از مصرف‌کنندگان»، «اتاق اصناف»، «انجمن مدیریت ایران»، «جنبش ملی نیکوکاری»، «بنیادهای نیکوکاری حضرت سجاد (ع) و بنیاد فرهنگی ـ تربیتی حاج اکبر صنعتی»، «هیئت منصفه مطبوعات»، «انجمن حمایت از زندانیان»، «شورای آموزش و پرورش منطقه‌ای»، «سازمان پیشاهنگی»، «سازمان خدمات اجتماعی»، «مجمع خیرین سلامت»، «جمعیت شیر و خورشید»، «کمیته جنگل قائم» و … یاد نمود.
الف ـ انجمن‌های محلی شهر کرمان
قبل از آن که نهادهای اجتماعی چون «هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات» و «انجمن استان و شهرستان» تشکیل گردد و مسایل و مشکلات شهری مورد بررسی قرار گیرد، اهالی تعدادی از محله‌های شهر جهت مشخص نمودن مشکلات و پیگیری معضلات موجود، اقدام به تأسیس انجمن‌های محلی نمودند. محمد صنعتی در خصوص پیشینه و اهداف این انجمن‌ها می‌گوید:
«در حدود سال‌های 37 ـ 1336 ش. فکر تأسیس انجمن‌هایی که بتواند مشکلات و معضلات هر محله‌ را بررسی و در زمینه رفع مشکلات پیگیری نماید، توسط متنفذین و سرشناسان هر محله شکل گرفت. تا آن جایی که بنده به خاطر می‌آورم در شهر کرمان حدود 10 انجمن‌ محلی، چون: ابوحامد، میدان قلعه، شاهزاده محمد، حافظ، ته باغ لـله، خواجو و فردوسی و … تشکیل گردید.
این انجمن‌ها که هدف اصلی آنان عمران و آبادی و رفع معضلات هر محله؛ در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، بهداشتی و … بود، با گرفتن مجوز از شهربانی شروع به کار نمودند. در آن زمان چون در شهر کرمان اقدامات عمرانی خاصی صورت نگرفته بود و کمبودهای شدیدی در هر محله مشهود بود، اقدامات این انجمن‌ها بسیار چشمگیر و تأثیرگذار بود و ارایه بسیاری از طرح‌های عمرانی شهر و پیگیری آنان تا حصول نتیجه مانند احداث خیابان‌های جدید، آسفالت خیابان‌های قبلی، لوله‌کشی آب، احداث مراکز آموزشی و درمانی، تأمین روشنایی خانه‌ها و … در این راستا بود.
شما چه مردم پر توقعی هستید که در بیابان، خیابان می‌خواهید!!
بنده به رغم آن که در بسیاری از انجمن‌های محلی فعالیت داشتم، اما نظر به این که از اهالی محله‌ی ابوحامد بودم، با این انجمن همکاری بیشتری داشتم.
برای آن که خوانندگان از وضعیت آن روزگار این محله اطلاع بیشتری حاصل نمایند، خوب است به خاطره‌ای در این زمینه اشاره نمایم. از آنجایی که محله‌ی‌ ما در جوار قسمتی از خندق مرز شمالی شهر قرار داشت و بالطبع اهالی جهت ایاب و ذهاب با مشکلات عدیده‌ای روبرو بودند، در زمان استانداری عبدالوهاب اقبال در کرمان (1340 ـ 1338) تصمیم گرفته شد معضل اهالی محله مبنی بر پر نمودن خندق شمالی و احداث خیابانی در این محله پیگیری شود. بنده به نمایندگی از طرف اهالی درخواست را به استانداری اعلام نمودم. چند روز بعد از طرف استاندار، معاون وی به نام آقای «ممنون» جهت بررسی این خواسته به محله آمد. ایشان پس از مشاهده اوضاع محله، خندق‌ و بیابان مجاور، رو به من کرد و گفت: «این چه درخواستی که عنوان نموده‌اید؟ شما چه مردم پر توقعی هستید که در بیابان، خیابان می‌خواهید!!».
جلسات انجمن ابوحامد هفتگی و به صورت دوره‌ای در منزل یکی از اعضاء، یا در مساجد و تکیه‌های محله تشکیل می‌شد. همان گونه که در اساس‌نامه‌ی انجمن قید شده بود، سعی می‌شد در جلسات از مطرح نمودن مسایل سیاسی، جناحی، حاشیه‌ای و حتی مسایلی که مرتبط با منافع اعضای انجمن بود، خودداری گردد. در مواردی نیز که لازم بود مسئولین در جریان جزئیات مسایل انجمن محله قرار گیرند و یا در انجام اقدامی می‌توانستند نقش داشته باشند، از آنان جهت شرکت در انجمن دعوت به عمل می‌آمد، یا جلسه در محل کار آنان تشکیل می‌گردید.

یکی از مهم‌ترین وظایفی که به عهده اعضای انجمن واگذار شده بود، این بود که پس از مطرح شدن مسئله‌ای و بررسی چگونگی انجام آن، شخص یا افرادی از انجمن مأموریت می‌یافتند تا مورد مذکور را تا حصول به نتیجه پیگیری نمایند و در هر جلسه گزارشی از اقدامات خود در انجمن به سمع دیگر اعضا برسانند.
خوانندگان محترم باید به این نکته توجه نمایند و تصویری از وضعیت آن روزگار شهر کرمان در ذهن خود مجسم نمایند، تا از این گذر بهتر و روشن‌تر به علل تأسیس و فعالیت انجمن‌های محلی و تأثیر آنان پی ببرند. شهر در آن روزهای مورد صحبت، فاقد اغلب امکانات عمرانی و رفاهی بود؛ محله‌های مختلف با داشتن ساختمان‌های مخروبه‌، بدون خیابان، یا خیابان‌های بن‌بست هم بدون آسفالت، عدم لوله‌کشی آب آشامیدنی، عدم وجود برق، امکانات رفاهی (بازار، فضای سبز، درمانگاه و …) و هزار مشکل دیگر، شهر کرمان را ردیف عقب‌ مانده‌ترین و محروم‌ترین شهرهای ایران نموده بود. حتی برخی مواقع بارش باران و برف که همیشه به عنوان مظاهر رحمت الهی، موجبات خشنودی مردم را فراهم می‌نماید، مشکلات عدیده‌ای را در شهر کرمان به دنبال داشت.

[متن سند]:
وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ شهربانی‌های استان کرمان
شماره: 24 ـ 513 تاریخ صدور: 3/ 5/ 2535 [1355]
تاریخ اعتبار: از تاریخ 3/ 5/ 2535 تا تاریخ: 3/ 5/ 2537
به هیئت مدیره انجمن محلی ابوحامد که اسامی آنان ذیلاًُ مندرج است و فعلاًُ واجد شرایط مقرره می‌باشند اجازه افتتاح انجمن محلی ابوحامد داده می‌شود
اسامی هیئت مدیره:
1ـ یحیی اوحدی (رییس) 2ـ محمد صنعتی (نایب رییس اول) 3ـ حاج اکبر نکویی (نایب رییس دوم) 4ـ حسین داودی کرمانی (خزانه‌دار) 5ـ محمد دندان‌ساز دانشور (دبیر).
اساس‌نامه انجمن محلی مزبور که مشتمل بر یازده ماده و آیین‌نامه آن عبارت از … ماده می‌باشد به شهربانی کرمان تسلیم گردیده و به شماره 24 ـ 513 ثبت شده است.
اخطار ـ در صورتی که هیئت مدیره که اسامی آن‌ها در بالا مندرج است یا یک نفر از آن‌ها تغییر کند مراتب را باید به دایره اطلاعات شهربانی کرمان اطلاع داده و تقاضای تجدید پروانه نمایند.
رییس سرپرست شهربانی‌های استان کرمان سرتیپ قهرمانی
[امضا]: از سوی سرهنگ …
[مهر]: شهربانی استان کرمان
احداث بیمارستان بیمه و خانه‌های سازمانی؛ دو نمونه‌ از تلاش‌های انجمن ابوحامد
در اینجا لازم است به دو مورد از پیشنهادات و پیگیری‌های انجمن ابوحامد اشاره نمایم که هر کدام از آنان ـ در زمان خود ـ باعث تحول بسیار مطلوبی در وضعیت شهر کرمان، به ویژه منطقه ابوحامد داشت؛ نخست احداث بیمارستان بیمه (آیت الله کاشانی) و دیگری خانه‌های سازمانی در این منطقه است.
ماجرا از این قرار بود که مابین شرکت پیمانکاری به نام «کامپساکس» که احداث قسمتی از جاده کرمان ـ بندرعباس را عهده‌دار بود و سازمان بیمه‌های اجتماعی در مورد پرداخت میزان حق بیمه کارگران شرکت مزبور اختلافی حاصل شده بود. پس از مذاکرات مفصل و میانجی‌گری تعدادی از مسئولین قرار شد این شرکت با هزینه خود بیمارستانی در کرمان یا بندرعباس بسازد و به سازمان بیمه اهدا نماید، و در عوض سازمان بیمه اجتماعی نیز از ادعای خود صرف‌نظر کند؛ البته شرط شده بود که زمین مورد نیاز بیمارستان به صورت رایگان در اختیار شرکت کامپساکس گذاشته شود.
پس از پخش این خبر و رایزنی ملک منصور اسفندیاری (نماینده کرمان در مجلس شورای ملی) که از قبل در جریان فعالیت انجمن ابوحامد قرار بود، باعث شد تا اعضای انجمن ابوحامد جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل دهند و با توجه به مدت زمان محدودی (سه روز) که برای این کار داشتند، بعد از مذاکرات مفصل، انجام تمهیدات بسیار و صحبت نمودن با آقای «محمد گنجعلی‌خانی»، وی را راضی نموده و از آنجایی که زمین‌هایی در این منطقه متعلق به موقوفه مؤیدی بود (4)، در زمان مقرر زمین در اختیار شرکت قرار گرفت و کار احداث بیمارستان آغاز گردید، و از این گذر علاوه بر آن که یکی از احتیاجات شهر کرمان تا حدودی مرتفع گردید، احداث بیمارستان مذکور در عمران و آبادی محله ابوحامد کرمان نیز تأثیر بسزایی داشت (5).
احداث خانه‌های سازمانی در این محله، از دیگر مواردی بود که با پیگیری‌های مستمر اعضای انجمن ابوحامد صورت گرفت. در این قضیه هم چون قرار بود تعدادی خانه سازمانی جهت اسکان مدیران و کارمندان غیر بومی در شهر کرمان ساخته شود، انجمن ابوحامد با انجام مذاکرات با آقای گنجعلی‌خانی (متولی موقوفه مؤیدی) توانست زمین مورد نیاز را در اختیار مسئولین قرار دهد. احداث این خانه‌ها، در عمران و آبادی منطقه‌ی ابوحامد که قبل از آن بیابان بود، تأثیر زیادی داشت.
به هر تقدیر در پایان صحبت‌هایم در خصوص انجمن‌های محلی شهر کرمان، باید به این نکته اشاره نمایم، هر چند انجمن‌های محلی اختیارات اجرایی نداشتند، اما چون این انجمن‌ها بازگو کننده‌ی احتیاجات هر محله بودند و از طرفی پیگیری خستگی‌ناپذیر و مصرانه‌ی خواست‌ها و نیازها تا محقق شدن، مهم‌ترین کار اعضا بود، نقشی قابل توجه در انجام بسیاری از اقدامات عمرانی، بهداشتی، آموزشی هر محله ایفا نمودند» (6).
پی نوشت:
پی نوشت‌ها:
(1) ـ روزنامه بیداری، یکشنبه 21 آبان 1391، شماره 671.
(2) ـ این عکس به همراه گزارش آن در روزنامه کیهان (2 اسفند 1345) منتشر گردیده بود.
(3) ـ روزنامه کیهان، چهارشنبه 2 اسفند 1345، شماره 7067.
(4) ـ قبل از احداث بیمارستان، زمین این منطقه به «زمین‌های خاک بارکنی» مشهور بود؛ یعنی افرادی بودند که خاک این زمین‌ها را جهت بام‌اندوه کردن منازل و درست کردن خشت، توسط الاغ بار نموده و به فروش می‌رسانند؛ از این رو زمین‌ این منطقه بسیار گود شده، و این گودی در جریان ساخت بیمارستان ـ جهت احداث زیرزمین ـ مفید واقع شد (محمد صنعتی).
(5) ـ این بیمارستان در ابتدای تأسیس به نام بیمارستان بیمه نام‌گذاری شد و سپس به نام‌های بیمارستان 24 اسفند، مصدق و آیت الله کاشانی تغییر نام داد. هم اکنون ساختمان جدید این بیمارستان در جوار بیمارستان آیت الله کاشانی ساخته شده است و در مهر ماه 1393 با نام بیمارستان پیامبر اعظم (ص) افتتاح گردید (محمد صنعتی).
(6) برگرفته از متن مصاحبه با محمد صنعتی، آذر 1392.