نماینده شهروندان «ایرانشهر» در مجلس شورای اسلامی اعلام کرده است که گاز و نفت سفید استان سیستان‌وبلوچستان با کمبود جدی رو‌به‌رو است. به گفته «عبدالناصر درخشان»، گاز و حتی نفت سفید در جنوب سیستان‌وبلوچستان نایاب شده است: «باید ضمن تسریع در فرآیند گازرسانی به شهرها، مشکل نفت سفید حل شود. کشور ما بالاترین ذخایر گازی و نفتی را دارد اما گاز و حتی نفت سفید در جنوب سیستان‌وبلوچستان نایاب شده و قیمت هر سیلندر گاز به ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان می‌رسد.»

به گفته او  لازم است به فرآیند گازرسانی به شهرها سرعت بخشیده و مشکل نفت سفید حل شود.

مشکل در تقاضاست

مسئولان استانداری در سیستان‌وبلوچستان به پیگیری «پیام‌ما» پاسخی ندادند. اما «محمد کهنسال»، مسئول روابط عمومی شرکت توزیع فرآورده‌های نفتی این استان می‌گوید هیچ مشکلی در توزیع یا میزان گاز و نفت سفید در استان وجود ندارد. بلکه تقاضا بسیار بالاست و مردم پس از مصرف سهمیه‌های خود برای تامین نیاز دوباره به مراکز توزیع یا جایگاه‌ها مراجعه می‌کنند. وگرنه کمبودی در استان وجود ندارد.

«محمد» از اهالی قصرقند این گفته‌ها را قبول ندارد. او نه تنها تایید می‌کند که هم گاز مصرفی خانگی، هم نفت سفید در استان با کمبود جدی روبه‌روست، بلکه تاکید می‌کند این مشکل هر سال تکرار می‌شود: «هر سال این مشکل وجود دارد. در مورد نفت سفید می‌گویند که بیش از سهمیه مصرف دارید. با اینکه بسیار هم گران به فروش می‌رسد. اما بهتر است که مصرف مردم را درست ‌اندازه‌گیری کنند به جای اینکه مدام بگویند زیاد مصرف می‌کنید.»

«ملک» از اهالی ایرانشهر نیز گفته‌های محمد را در مورد تکرار هر ساله این چالش تایید می‌کند: «هر سال فصل سرما اهالی جنوب استان در صف‌های طولانی برای دریافت گاز و نفت می‌مانند. بعضی روزها بسیاری از آدم‌ها دست خالی باز می‌گردند. اما مدام می‌گویند که کمبودی وجود ندارد. این روزها موضوع از کمبود گذشته و دیگر پیدا نمی‌شود. در زمستان برای این اقلام بازار سیاه درست می‌شود. خب اگر عده‌ای دستشان انقدر می‌رسد که می‌توانند سوخت مردم را احتکار کنند و با قیمت زیاد دوباره به مردم بدهند چرا جلوی آنها را نمی‌گیرند؟»

تکذیب همیشگی

آذر امسال موضوع کمبود سوخت در این استان در مورد گاز مایع به اوج رسید. همان زمان ایرنا در خبری به نقل از «محسن شاهرخی»، معاون نظارت بر عملیات بهره‌برداری شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفت نوشته بود سوخت‌رسانی به تمامی نقاط سیستان‌وبلوچستان در حال انجام است و هیچ گونه کمبود گاز مایع در این استان وجود ندارد.

او گفته بود: «گاز مایع هیچ محدودیتی ندارد و طی بازرسی‌های انجام گرفته از نقاط مرزی سوخت‌رسانی به صورت عادی و بدون تغییر سهمیه و قیمت در حال انجام است. خانوارهای استان سیستان‌وبلوچستان چندین سال است که اطلاعات خود را ثبت کرده‌اند و طبق قانون مجلس براساس مصوبه هیئت وزیران مکلف هستیم برای افرادی که بی‌بهره از گاز شهری هستند، گاز مایع را برای مصارف پخت‌وپز و نفت سفید برای مصارف گرمایشی‌شان را تأمین کنیم. در چندین سال گذشته به دلیل اینکه این منطقه فاقد گاز شهری است، مردم بر اساس اطلاع‌رسانی‌های صورت‌گرفته ثبت‌نام خود را تکمیل کردند و این طرح از چندین سال قبل در حال اجرا است و مردم با استفاده از کالا برگ‌هایی که در دست دارند اقدام به دریافت نفت سفید می‌کنند. برای گاز مایع هم با مراجعه به شرکت‌های توزیع کننده گاز مایع که در سطح استان فعالیت دارند و اطلاعات را دارا هستند و با استعلام از سازمان هدفمندی یارانه‌ها اطلاعات به صورت هوشمند دریافت می‌شود و در نهایت پس از تکمیل ثبت‌نام باید کارت بانکی را برای انجام تراکنش بدهند و پس از دریافت تراکنش گاز مایع خود را دریافت می‌کنند.»

این مسئول اعلام کرده بود که  اطلاعات تمامی خانوارها ثبت است مگر  زوج‌های جوان نو خانه که باید برای ثبت اطلاعات خود  اقدام به ثبت‌نام و درخواست سوخت کنند و به دلیل اینکه مسئولیت شرکت‌های توزیع کننده با سازمان صنعت معدن و تجارت است به صورت قطعی نمی‌توان در مورد آنها نظر داد.

اداره کل صنعت، معدن و تجارت سیستان‌وبلوچستان نیز یکی از آن دستگاه‌هایی است که در پیگیری «پیام‌ما» پاسخی ارائه نداده است.

بسط موضوع تا زاهدان

فرمانداری زاهدان اما یکی از معدود نهادهایی است که در مورد این وضعیت مردم اظهار نظر رسمی کرده که البته مربوط به آذر است و حتی بعد از اعتراض و انتقاد نماینده ایرانشهر در صحن علنی مجلس شورای اسلامی نیز، تقریبا هیچ بخشی از دولت واکنش رسمی نشان نداده است.

«علیرضا شهرکی» سرپرست فرمانداری زاهدان در مورد توزیع مناسب سوخت با اشاره به برودت هوای سرد به رسانه‌های محلی این استان گفته بود: «این دغدغه را ما داریم، زاهدان به عنوان مرکز سیستان‌و بلوچستان شبکه گاز آن صد درصد اجرا شده و بسیاری از منازل از گاز شهری برخوردار هستند. برخی نیز به علت معابری که شبکه گاز آنها متصل نشده یا سایر دلایل متکی به سوخت‌های فسیلی مانند نفت هستند که پیگیری توزیع مناسب آن در دستور کار قرار دارد. متولیان امر و همکاران ما موظف هستند کارگروه‌های تخصصی تشکیل و نظارت بر عملکرد فروشندگی‌های نفت داشته باشند. با همکاری شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان به طور ویژه طرح نظارتی اجرا خواهد شد و پاسخگوی مطالبات مردمی خواهیم بود.»

افزایش نرخ چند برابری

ماجرا اما به همینجا ختم نمی‌شود. بی‌نظمی در اختصاص یارانه سوخت در استان سیستان‌وبلوچستان و اختصاص‌نیافتن یارانه به افراد مستحق دریافت آن، موجب شده تا برخی به سوءاستفاده از موقعیت و فروش سهم آن‌ها مشغول باشند و قاچاق فرآورده هم که موضوعی جدید در این نقطه مرزی نیست.

اگرچه دولت تلاش کرده است این شرایط را کنترل کند به همین دلیل در نبود گازرسانی شهری به این مناطق، برای هر خانواده در شهر‌های زابل، چابهار و حاشیه زاهدان و روستا‌ها در شهرستان‌های دیگر این استان سهمیه‌ای مشخص در نظر گرفته است؛ سهمیه‌ای که اهالی می‌گویند کفاف یک ماه پخت‌وپز و گرمایش آن خانواده‌ها را نمی‌دهد. از آن‌سو، با دونرخی بودن نرخ گاز مایع در این شهر‌ها و خارج از دایره شمول بودن بسیاری از نانوایی‌های آزادپز از دریافت یارانه گازمایع، دردسری جدید برای مردم ایجاد شده است.

آذر امسال روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان اطلاعیه‌ای با این مضمون منتشر کرد که  در راستای اجرای بند (ب) تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ توزیع گاز مایع برای مصرف‌کنندگانی که از گاز شهری بی‌بهره هستند، همانند گذشته مشمول دریافت گاز مایع یارانه‌ای بوده و بدون تغییر با نرخ مصوب یارانه‌ای انجام خواهد شد و توزیع گاز مایع برای سایر متقاضیان که مشمول دریافت گاز مایع یارانه‌ای نیستند، از ابتدای آذرماه امسال با نرخ «فوب» خلیج‌فارس انجام می‌شود.

«ابراهیم» یکی از اهالی زاهدان به‌ «پیام‌ما» می‌گوید: «این تصمیم باعث شد تا قیمت هر سیلندر گاز یکباره چندین برابر شود. اصلا هم این طور نیست که بگویی این بازار جدید یک قاعده‌ای دارد. موضوع این است که چقدر می‌توانی بفروشی. این تصمیم از همان اول اشتباه بود.»

گرچه براساس همان اطلاعیه قیمت گاز مایع برای خانوار‌های مناطقی که فاقد لوله‌کشی گاز هستند، تغییری نکرده است و همچنان با قیمت کیلویی ۲۳۰ تومان توزیع می‌شود، مصرف گاز مایع برای مصرف غیر از این خانوار‌ها واقعی شده است که این افراد ۵ درصد از مصرف‌کنندگان سابق گاز مایع را نیز شامل نمی‌شوند.

چالش به نانوایی ها رسید

مسئله تأمین سوخت اما فقط به خانه‌های اهالی جنوب سیستان‌وبلوچستان محدود نماند. نهم آذر امسال روزنامه‌های کشور خبری به نقل از «احمدعلی تابان‌خواه»، رئیس اتحادیه صنف نانوایان زابل درباره کاهش سهمیه گاز مایع تعدادی از نانوایی‌های محلی آزادپز بدون مجوز در شهرستان زابل و گران‌شدن گاز مایع غیریارانه‌ای در این شهر منتشر کردند: «بعد از اینکه تصمیم گرفته شد که گاز به‌صورت دونرخی در سطح کشور عرضه شود، این مورد را در نظر نگرفتند که در استان سیستان‌وبلوچستان هنوز گازکشی شهری کامل انجام نشده است و درصد کمی علمک‌گذاری شده و خیلی‌ها به دلیل وضعیت معیشتی پایین، امکان اینکه گازکشی را در داخل منزل انجام دهند، ندارند. تعدادی نانوایی سنتی‌پز هستند که در شهرستان‌ها کار می‌کردند، بدون اینکه پروانه صنفی داشته باشند و بعد از این تصمیم، به اجبار ۹۵‌درصد از این واحد‌ها تعطیل و عملاً از چرخه تولید خارج شدند. گرچه اقداماتی برای گرفتن پروانه کسب و حل مشکل انجام می‌دهیم، اما قطعاً پروسه‌ای است که طول می‌کشد و تا آن زمان، افرادی‌که شاغل بودند یا خانواده‌هایی که از آن نانوایی‌ها نان تهیه می‌کردند، به مشکل برمی‌خورند. مشکل الان این است که گازکشی در شهرستان نداریم، چهار سیلندر گاز ۱۱ کیلویی که برای خانوار روستایی تعریف شده، جوابگوی نیاز آن‌ها نیست.»

او توضیح داده بود:«این نانوایی‌ها اگر بیشتر از ۴ سیلندر گاز استفاده کنند، باید به نرخ دوم گاز مایع را تهیه کنند که براساس قیمت مصوب، ۳۱۸ هزار تومان برای هر کپسول ۱۱ کیلویی است.»

اما «علی اکبر» یکی از نانوایان زابل می‌گوید ناچار است برای تامین سوخت مورد نیاز که کفاف پخت‌وپز را بدهد از کپسول با نرخ آزاد استفاده کند. همین موضوع به شدت تمایل به فروش کپسول‌ها (سیلندرها) را به نانوایی‌ها و سایر مراکز صنفی پرکاربرد افزایش داده است.

او می‌گوید که متوجه است این اقدام قیمت عمومی بازار سیلندر غیر سهمیه‌ای را افزایش داده است اما چاره‌ای هم برای اجتناب از آن وجود ندارد. 

شاید دولت بتواند این موضوع را مطرح کند که در اجرای یک مصوبه بی‌نظمی‌ای ایجاد شده که قابل رفع است‌. اما یک جست‌وجوی ساده در اینترنت شما را تا خبرهای سال‌های دور در مورد مشکل توزیع و دسترسی شهروندان به سوخت به‌ویژه در این فصل زمستان خواهد برد. خبرهایی که از مشکلی با پیشینه و البته دنباله‌دار حکایت دارند.