در حال حاضر در میانهٔ اجرای فاز دوم پروژهٔ حفاظت از میش‌مرغ قرار داریم، در این مدت چه اتفاقات جدیدی افتاده است؟
فاز دوم پروژه در آذرماه ۱۴۰۱ شروع شد و تا آذرماه امسال ادامه دارد و ما تصمیم گرفتیم در این فاز اقداماتی را که در فاز نخست شروع کرده بودیم، به پایداری برسانیم. این اقدامات در آن دوره به‌دلیل هم‌زمانی با کرونا دچار مشکلاتی شده بود و مثلاً آموزش در مدارس به‌دلیل آنکه تعطیل بودند، انجام نگرفته بود. بنابراین، به‌سمت آموزش در مدارس روستاهای حاشیه شهر بوکان رفتیم. مدارس ۱۸ روستا هدف گذاری شد و در این مدت تلاش شد تا افرادی از انجمن‌های محلی آموزش ببینند و ابتدا برای ۳۰ نفر از اعضا و افراد علاقه‌مند به آموزش کودکان کارگاه تئوری گذاشتیم. در این میان «علیرضا شهرداری»، فعال محیط زیست هم به عنوان آموزشگر به مدارس آمد. او هم در فاز عملی و هم تئوری با بچه‌های پایه‌های مختلف کار کرد و بازی‌ها و اردوهایی در این زمینه برگزار شد و ما امیدواریم با آموزش‌هایی که داده شده این روند توسط مربیان آموزش دیده محلی ادامه پیدا کند.

روزی که در سال ۹۹ وارد منطقه شدیم آمار سرشماری سالانه تعداد ۱۷ فرد میش‌مرغ را بیان می‌کرد. سال ۱۴۰۰، ۱۸ فرد و آخرین سرشماری که سال ۱۴۰۱ انجام گرفته است، تعداد ۲۴ فرد را نشان می‌دهد که تعداد دقیق نر و ماده را نمی‌دانیم.

در حال حاضر مدارس تمام ۱۸ روستا آموزش دیده‌اند؟
هدف‌گذاری ما این تعداد بود اما در حال حاضر چهار مدرسه را در روستاهای حاشیه و شهر بوکان پوشش داده‌ایم و «انجمن ژینبانان بوکان» هم تن‌پوش میش‌مرغ تهیه کرده بودند و این تن‌پوش به مدارس برده شد و استقبال بسیار زیادی از آنها شد. همچنین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابی به نام «پرنده بی‌لانه» درباره میش‌مرغ منتشر کرده بود و این کتاب را هم با هماهنگی به منطقه بردیم و مورد استفاده قرار گرفت. آموزش‌ها از شروع فاز دوم آغاز شد و با شروع مدارس در مهر ماه باز هم ادامه خواهد یافت.
در این مدت کارهای جدیدی برای خرید تضمینی گندم و یا مدیریت جمعیت طعمه‌خواران هم انجام گرفت؟
از دیگر اقدامات مدیریت جمعیت طعمه‌خوارانی مثل سگ‌هاست که توسط محیط زیست بوکان، زنده‌گیری آنها و خروج این سگ‌ها از منطقه در جریان است. اما موضوع اصلی، ادامه فرآیند آموزش و جلب مشارکت کشاورزان در حفاظت از میش‌مرغ است. در این ارتباط خرید گندم اراضی که گزارش جوجه آوری میش‌مرغ داشت در محدوده خارج پناهگاه انجام پذیرفت. همچنین بیش از ۵۰ کشاورز و کمباین‌دار و نزدیک به ۲۰ دامدار در فصل جوجه‌آوری آموزش چهره به چهره دیدند و از کشاورزان خواستیم بخشی از گندم را درو نکنند و برای بقای جوجه‌ها باقی بگذارند. برای سال دوم یعنی امسال هم این اتفاق تکرار شد. اردیبهشت تا پایان تیر ماه فصل جوجه‌آوری است و فصل دروی گندم هم اوایل تیرماه است و در این زمان اغلب جوجه‌ها قابلیت پرواز کردن ندارند، در نتیجه بخشی از گندم‌ها نباید درو شوند. کشاورزان ۳۰ تا ۴۰ قطعه زمین برای میش‌مرغ اهدا کردند و «چیرگه‌وانان» یا حافظان میش‌مرغ هم در این زمینه حضور و همکاری گسترده‌ای داشته‌اند.

ماجرای دستگاه ردیاب به کجا رسید؟ آیا امکان عملی شدنش در فاز دوم پروژه مهیا شد؟
پیشنهاد نصب ردیاب برای میش‌مرغ‌های ماده در فاز نخست مطرح شد اما امکان عملی شدن نیافت و در فاز دوم هم عنوان شد اما باز هم به دلایل مختلف عملیاتی نشد.
در حال حاضر نحوه حمایت سازمان حفاظت محیط زیست از این طرح چگونه است؟ آیا همچنان حامی این طرح هستند؟
متأسفانه در سطح استان و بعد از تغییر مدیریت با مشکلات گسترده‌ای روبرو شدیم. در خود سازمان حفاظت محیط زیست حمایت‌ها عالی است اما در اداره‌کل محیط زیست آذربایجان غربی به ناگهان با تغییر رفتار و با برخورد قهری روبروییم. حتی در تیرماه که می‌خواستیم به منطقه سر بزنیم، علیرغم مکاتبات متعدد اجازهٔ ماندن در پاسگاه محیط‌بانی را به ما ندادند. این در حالی بود که در دو سال گذشته، روند همکاری در سطح خوبی در جریان بود. با وجود اینکه جلسه‌ای با مدیرکل استان داشتیم و کل اقدامات مشارکتی انجام داده را شرح دادیم. حتی گفتیم حامیانی داریم که می‌خواهند به این طرح به طرق مختلف کمک کنند اما گفتند شما سازمان مردم‌نهاد هستید و حتی حق ندارید یک حبه قند به محیط زیست کمک کنید و این غیرقانونی است!
چرا چنین اتفاقی افتاد؟ آیا تغییری در روند مجوزی که داشتید رخ داده است؟
خیر. ما مجوز داریم. در سال ۹۹ که شروع فعالیتمان بود، مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست ما را به محیط طبیعی سازمان معرفی کرد و آنها هم ما را به اداره‌کل استان معرفی کردند و نامه‌ای کتبی از مدیرکل سابق محیط زیست آذربایجان غربی داریم که در آن نوشته با فعالیت ما در «دشت سوتاو و حمامیان» موافقند و ما در این رابطه با اداره‌ محیط زیست بوکان هماهنگ باشیم. اما اداره کل استان در مدیریت کنونی گویا چندان به حفاظت مشارکتی با کمک سازمان‌های مردم نهاد علاقه ندارند. ما حتی پنج نامه داریم که مدیرکل سابق با جزئیات ما را به فرمانداری استان تهران معرفی کرده که در زمان شیوع کرونا، برای ما مجوز تردد بین‌استانی صادر کرده‌اند. اگر ما صاحب صلاحیت نبودیم در این سه سال چطور این اتفاقات افتاده است؟
واکنش شما به این اقدامات چه بود؟
از ابتدای سال که این برخوردها جدی شد، موارد را به آقای «حسن اکبری»، معاونت محیط زیست طبیعی و «غلامرضا ابدالی» مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش منتقل کردیم. آقای اکبری نامه زدند که با ما همکاری شود اما به آن نامه هم از سوی استان پاسخی داده نشد. ما گفتیم سالن پاسگاه محیط زیست بوکان را تجهیز می‌کنیم تا اگر کسی می‌خواهد میش‌مرغ را ببیند، ابتدا به آنجا بیاید، فیلمی برایش گذاشته شود و محیط‌بانان دربارهٔ این گونه توضیح دهند. از این مورد هم استقبالی نشد و اینک هم با وجود پیگیری‌های متعدد برای همکاری، به مکاتبات ما همچنان پاسخی ندادند.
شما در سال‌های گذشته از حضور و کمک بخش خصوصی استفاده کرده‌اید؟
خیر. از حامیان بخش خصوصی تاکنون استفاده نکرده‌ایم. بودجه فاز نخست پروژه 380میلیون تومان بود که از سوی دفتر کمک‌های کوچک جهانی SGP تامین شد و طی 26 ماه کار هزینه شده که در حقیقت ماهی 14 میلیون تومان هزینهٔ حفاظت مشارکتی از میش‌مرغ شده که با حقوق یک ماه یک کارشناسان سازمان محیط زیست برابری می‌کند. در فاز دوم هم حدود ۵۰۰ میلیون تومان برای این پروژه در نظر گرفته شده است که 150 میلیون تومان آن فقط برای خرید گندم هزینه شد. هرچند ما هیچ‌وقت در پناهگاه دشت سوتاو گندم نخریدیم زیرا سازمان محیط زیست برای خرید گندم در این منطقه مبلغی را تعریف کرده بود و در نتیجه ما تمرکزمان را برای خرید گندم در سایر زیستگاه‌های میش مرغ قرار دادیم.
در حال حاضر چه تغییراتی در جمعیت این گونه رخ داده؟ آیا شاهد افزایش تعداد هستیم؟
روزی که در سال ۹۹ وارد منطقه شدیم آمار سرشماری سالانه تعداد ۱۷ فرد میش‌مرغ را بیان می‌کرد. سال ۱۴۰۰، ۱۸ فرد و آخرین سرشماری که سال ۱۴۰۱ انجام گرفته تعداد ۲۴ فرد را نشان می‌دهد که تعداد دقیق نر و ماده را نمی‌دانیم. در این میان باید بگویم سازمان حفاظت محیط زیست هم در این سال‌ها به خوبی مسیر نجات میش‌مرغ را پیش می‌برد. به مبلغ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در سال ۹۹ زمین خرید و خودش اقدام به کاشت گندم کرد. مرکز تیمار میش‌مرغ به راه افتاد و اقدامات بی‌نظیری برای تکثیر در اسارت گونه با پیگیری معاونت محیط طبیعی در جریان است اما متأسفانه در حال حاضر اداره کل استان استقبالی از همراهی با پروژه حفاظت مشارکتی میش‌مرغ ندارد.