با وجود اینکه حتی یک سال هم از اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ نگذشته، سعید منتظرالمهدی،‌ سخنگوی فراجا دیروز «از استقرار دوباره گشت‌ های خودرویی و پیاده در سراسر کشور برای انجام ماموریت‌های متعدد پلیسی و برخورد با کسانی که بدون توجه به تبعات و عواقب پوششِ خارج از عرف همچنان بر هنجارشکنی خود اصرار دارند»، خبر داده است. این اطلاع‌رسانی پس از انتشار ویدیو‌هایی در شبکه‎های اجتماعی که تصاویری از حضور ون‌های گشت ارشاد و مامورانی که به زنان تذکر حجاب می‌دادند، انجام شد. این خبر در حالی اعلام شده که نمایندگان مجلس از راه‌اندازی مجدد این گشت‌ها ابراز بی‌اطلاعی و اجرای آن را بدون هماهنگی با مجلس اعلام کرده‌اند. همچنین در این سال‌ها نه فقط پژوهش‌ها که حتی رسانه‌های نزدیک به دولت هم پیش از این بارها تجربه گشت ارشاد را ناموفق دانسته‌اند. با این‌حال سیاستگذار همچنان از تکرار اشتباهات سیاستگذاری درس نگرفته و بار دیگر قصد دارد این مسیر رفته را با وجود هزینه‌های سنگینی که به جامعه تحمیل کرده است، بیازماید.

از شب ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ حالا دیگر ۱۰ ماه و ۴ روز می‌گذرد. شبی که پای «مهسا امینی» به محل ساختمان گشت ارشاد تهران به دلیل حجابی که نامتعارف هم نبود، باز شد و بعد ناگهان تعادلش را از دست داد، روی زمین افتاد و ۳ روز بعد در ۲۵ شهریورماه در بیمارستان کسری درگذشت. این اتفاق جرقه‌ای بود برای شروع اعتراضات سراسری که به مدت ۴ ماه ادامه پیدا کرد. دورانی که با افزایش تنش در دانشگاه‌ها و اعتراضات دانشجویان، دستگیری روزنامه‌نگاران و اختلال گسترده در شبکه اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های پرطرفدار اینستاگرام و واتس‌اپ همراه شد.

در تمام طول این مدت، هیچ مسئولی بابت حوادث پیش آمده عذرخواهی نکرد. همچنین در آخرین روز شهریورماه پارسال، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد از مصوبه جدید شورای‌عالی انقلابی فرهنگی درباره ادامه فعالیت‌های گشت ارشاد به روال سابق به ایسنا خبر داد: «نگفتم روش گشت ارشاد اصلاح می‌شود اما الان اصلا «گشت ارشاد» به «گشت امنیت اخلاقی» تغییر نام پیدا کرده است؛ پلیس قانون خود را دارد که آن را اجرا می‌کند. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شیوه‌های نوینی را مصوب کرده که حداکثر رضایت عمومی را به همراه خواهد داشت.» اما پس از انتشار این خبر در هفته دوم آذرماه سال گذشته محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور گفت که «گشت ارشاد ربطی به قوه قضائیه ندارد و از همان جایی که در گذشته تأسیس شد از همانجا نیز تعطیل شد.»

لایحه عفاف و حجاب در مجلس، گشت ارشاد کف خیابان
در بحبوحه شلوغی‌های سال گذشته که اکثر صاحب‌نظران به برخوردهای انتظامی با پوشش که مسئله‌ای فرهنگی است، انتقاد می‌کردند. این انتقادات که حداقل از ده سال قبل رایج بود در این دوره بار دیگر مطرح شد بلکه سیاست‌گذاران را متوجه جنس مسائل فرهنگی کند. با وجود این جلسات متعددی که در این دوران با رویکرد انتقادی نسبت به برخوردهای انتظامی برگزار شد، فروردین سال جاری احمد رادان، فرمانده کل انتظامی کشور گفت: «از شنبه هفته آینده با استفاده از فناوری هوشمند افرادی که در معابر عمومی، خودرو و یا در اماکن تجاری اقدام به کشف حجاب کنند با اسناد و مدارک به محاکم قضایی معرفی می‌شوند.» پس این اطلاع‌رسانی اما احمد وحیدی، وزیر کشور در اردیبهشت سال جاری با رویکردی متناقض اعلام کرد: «آمران به معروف و ناهیان از منکر که وظیفه عمومی مردم است تذکر لسانی با احترام می دهند. به همین مقدار نیز کفایت می‌کند.»

در همین بین لایحه «حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب» نیز از سوی دولت به مجلس تقدیم شد که البته هنوز از سوی مجلس تصویب نشده و همین مسئله گروهی از افراد جامعه را تا جایی آزرده که ده روز پیش مقابل ساختمان مجلس تجمع کردند. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس اما در آخرین اظهاراتش درباره این لایحه گفت: «ساده‌ترین کار برای ما تصویب دو فوریتی و چندروزۀ لایحۀ دولت بود، اما پیرامون لایحه بحث‌هایی جدی و انتقاداتی قابل‌توجه وجود دارد.» با این وجود حالا دوباره سر و کله گشت ارشاد پیدا شده است.

البته سخنگوی فراجا از بردن این نام امتناع کرده و به گزارش صدا و سیما او فقط به «استقرار گشت‌های خودرویی و پیاده پلیس در سراسر کشور» برای برخورد با افرادی که بر هنجارشکنی‌های اجتماعی اصرار دارند، اکتفا کرد. او در حالی از حضور دوباره این گشت‌های خودرویی خبر داده است که به گزارش خبرگزاری دانشجو، ولی اسماعیلی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نسبت به راه‌اندازی مجدد گشت‌های امنیت اخلاقی ابراز بی‌اطلاعی کرده است: «بعید به نظر می‌رسد که با مجلس شورای اسلامی برای راه‌اندازی مجدد گشت‌های امنیت اخلاقی، هماهنگی یا توافقی صورت گرفته باشد.» همچنین معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس، این بازگشت را پس از اتفاقات سال گذشته، عجیب دانست: « ما شهریور ۱۴۰۱ و آن اتفاقات را پشت سر گذاشته‌ایم و این رفتار بسیار عجیب است. کسانی‌که دلسوز کشور و آینده آن هستند به خوبی می‌دانند که ما نتیجه این رویه‌ها و آسیب‌های آن را دیده‌ایم.»
تکرار تجربه‌های ناموفق، عادت نظام سیاستگذاری
نظام سیاستگذاری تاکنون بارها پیش آمده که سراغ آزمایش مسیرهایی برود که قبلا آنها را آزموده و از آن انتظار نتایج متفاوتی داشته باشد. شاهد مثال آن نیز برنامه‌های تکراری که برای ساماندهی کودکان کار انجام می‌شود و یا همین اجرای طرح‌های گشت ارشاد یا گشت ارتقای امنیت اخلاقی یا هر چیزی که اسمش را بگذاریم. این در حالی است که مشخص نیست قرار است چه معجزه‌ای با بازگشت گشت ارشاد و ادامه رویه‌های انتظامی با مدیریت پوشش اتفاق بیفتد. در بی‌اثر بودن اجرا و چالش‌های گشت ارشاد بارها پژوهش‌هایی منتشر شده است از جمله گزارش «عوامل مؤثر بر اجرایی شدن سیاست‌های حجاب و راهکارهای پیش‌رو» مرکز پژوهش‌های مجلس که در سال ۹۷ پس از ۱۲ سال حضور گشت ارشاد در خیابان‌ها بود. این گزارش همان سال نوشت که فقط ۳۵ تا ۴۵ درصد از افراد، موافق مداخله و ورود دولت به شکل حضور گشت ارشاد هستند. در همین گزارش به دلیل مقاومت بالای مردم و اثرگذاری کم گشت ارشاد، تجربه‌ای ناموفق دانسته شد. با این وجود مشخص نیست که بازگشت گشت‌های خودرویی یا ارشاد به خیابان‌ها قرار است در دور جدید چه دستاوردی داشته باشد؟