شادروان «محمدرضا مروی مهاجر»، استاد تمام دانشگاه تهران، در مقالهٔ معروف خود در سال ۱۳۹۴ خورشیدی به‌نام «آیا جنگل‌های شمال ایران نیاز به استراحت دارد؟» نوشته است: «چرای دام در جنگل مربوط به نوع نیاز و معیشت جوامع ابتدایی است که این نوع فعالیت در کشورهای صنعتی جهان بیش از یک صد سال است که منسوخ شده و امروزه فقط در کشورهای جهان سوم هنوز رواج دارد. البته برای تولید گوشت و فراورده‌های دامی لازم است چرای دام در مراتع صورت گیرد نه در جنگل‌های طبیعی. ضمناً از نظر اقتصاد سبز نیز چرای دام در جنگل‌های طبیعی زیان بیشتری به منافع عمومی می‌رساند تا تولیدات آن.»

 

او در این مقاله تأکید می‌کند که در چارچوب استراحت جنگل لازم است مشکل چرای دام در جنگل به‌طور اساسی حل شود و یادآور می‌شود: برخی کشورهای اروپایی مانند اسلوونی این مشکل را ظرف مدت سه سال حل کرده‌اند و سازمان متولی جنگل کشور ما نیز در این باره از تجربهٔ کافی برخوردار بوده و لازم است امکانات مالی آن افزایش یابد.

 

بیش از هفت‌دهه قبل از دکتر مهاجر، شادروان «کریم ساعی»، بنیانگذار جنگلبانی نوین ایران، در نشریهٔ «شمه‌ای دربارهٔ جنگل‌های کشور» که در سال ۱۳۲۱ خورشیدی منتشر شده، آورده‌ است: «علل خرابی جنگل‌های ایران بی‌شمار است، ولی از همه مهمتر زغال‌سوزی و چرای دام است.» و ادامه داده: «امروزه سراسر جنگل‌های ایران چراگاه دام شمرده می‌شود و در اغلب نقاط جنگل را به‌نام مرتع می‌خوانند. گزند دام ناشی از این است که نهال‌های جوان را می‌خورد و خاک جنگل را لگدکوب کرده و آن را از قابلیت رشد نهال محروم می‌کند؛ به‌خصوص در جنگل‌هایی که تازه بهره‌برداری شده و آتیهٔ جنگل بسته به رشد نهال‌های جوان آن است، چرای دام خطرناک است.» این دیدگاه استادان علوم جنگل مخالفانی نیز دارد. آنها معتقدند چرای دام صدها سال است که در جنگل صورت می‌گرفته، بااین‌حال جنگل‌ها همچنان به حیات خود ادامه داده‌اند. ضمن آنکه دامداران جنگل‌نشین از زحمتکش‌ترین اقشار هستند و به تولید فراورده‌های دامی مشغولند.

 

در این یادداشت قصدی برای تجزیه و تحلیل دیدگاه طرفین نیست. بحث بر سر این است که یکی از دلایلی که شادروان مهاجر در آن مقاله برای توقف فعالیت طرح‌های جنگلداری شمال کشور بیان کرده، این بود که بهره‌برداری از جنگل با حضور دام در تعارض است و برای حل این مشکل باید بهره‌برداری را متوقف کرد تا مشکل چرای دام در جنگل حل بشود!  اینک شش سال از دوران توقف فعالیت طرح‌ها و استراحت جنگل سپری شده و چندروز دیگر سال هفتم آن آغاز می‌شود و متأسفانه نه‌تنها مشکل چرای دام در جنگل حل نشده، بلکه دامداری در جنگل تقویت شده است و حتی در ظاهر هم سخنی از ساماندهی چرای دام در جنگل یا خروج از آن نیست!

 

از طرف دیگر قانون برنامهٔ ششم مقرر کرده است که از سال ۱۳۹۹ برای مدیریت جنگل، طرح جایگزینی تهیه شود و مسئولان هم قول داده‌اند که طرح نوینی بهتر از طرح‌های سابق تهیه خواهند کرد. متأسفانه از طرح جایگزین هم خبری نیست و پس از گذشت چهار سال از مهلت تعیین‌شده، هنوز حتی یک نمونه از آن هم تهیه و اجرا نشده است. پرسش این است که سیاست انفعال دربارهٔ مدیریت جنگل‌های شمال تا کی باید ادامه پیدا کند؟ و اگر سیاست اعلام‌نشده تسلیم شدن به همین شرایط نابسامان موجود است، دست‌کم دامداران جنگل‌نشین را با خود همراه کنید تا در قبال قاچاق چوب و بروز آتش‌سوزی در محدودهٔ تعلیفگاه دام‌هایشان مسئولیت بپذیرند!

حرف و پرسش دربارهٔ جنگل، دام و استراحت جنگل بسیار است، اما بلاتکلیفی و انفعال بدترین گزینهٔ ممکن است.