|پیام ما| حقابه محیط زیستی زاینده‌رود را این بار کشاورزان طلب کردند. در هفته‌های گذشته 200 استاد دانشگاه و فعال محیط زیست و اجتماعی خواستار حفظ پایداری جریان زاینده‌رود و تامین هرچند اندک نیاز محیط زیستی در بازه زمانی اتمام تحویل آب به کشاورزان شرق تا زمان رهاسازی مجدد در نیمه فروردین ۱۴۰۱ شده‌ بودند و حالا بیش از 1800 کشاورز اصفهان با آنها هم‌صدا شده‌اند. آنها نامه‌ای خطاب به مدیرکل دادگستری و استاندار اصفهان نوشته و می‌گویند: «ما خواستار تحقق جریان دائمی زاینده‌رود و اولویت حقابه محیط زیست و تالاب گاوخونی هستیم.»

مدیر کل هواشناسی اصفهان همین دیروز گفته بر اساس شاخص یک ساله حدود ۹۵ درصد و بر پایه محاسبات دوره ۱۰ ساله، ۸۵ درصد این استان درگیر خشکسالی است. در هفته‌های گذشته باران اندک به کمک زنده‌رود آمد و 12 بهمن زاینده‌رود پس از 16 ماه تشنگی مستمر برای کشاورزان شرق اصفهان بازگشایی شد اما فقط برای 10 روز. در سالیان اخیر، این رودخانه که اصلی‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است، به کانال موقت آبرسانی تبدیل شده. قطع و وصل مکرر جریان و خشکاندن زاینده‌رود به رویه‌ای عادی تبدیل شده و مرگ آرام آبخوان‌ها و فرونشست زمین را رقم زده است. کشاورزان اصفهان که پیش از این در آبان 1400 در بستر خشکیده این رود، اعتراض کرده بودند در نامه‌ تازه‌شان به همین موضوعات محیط زیستی اشاره کرده‌اند.
اینطور که عباس مقتدایی، نماینده اصفهان در مجلس گفته، بازگشایی مرحله دوم زاینده‌رود برای تداوم کشت در فروردین قطعی است، اما زمان دقیق این بازگشایی هنوز مشخص نیست. در فروردین 1401 زاینده‌رود بار دیگر زنده می‌شود اما این بار کشاورزان همصدا با فعالان و کارشناسان محیط زیست، این رودخانه را برای همیشه زنده خواسته‌اند. آنها دو روز پیش نامه‌شان را خطاب به اسدالله جعفری و رضا مرتضوی، استاندار اصفهان نوشته‌اند و خود را اینطور معرفی کرده‌اند: « امضاکنندگان این نامه، جمعی از کشاورزان و حقابه‌داران قانونی زاینده‌رود در مناطق مختلف استان از جمله غرب و شرق.»
بی‌توجهی به حقابه سبب بحران فرونشست شده است
در این نامه که نسخه‌ای از آن در اختیار «پیام‌ما» قرار گرفته امضاکنندگان در چهار بند خواسته‌هایشان را مطرح کرده‌اند. در بند اول این نامه آمده است: «خواستار تحقق جریان دائمی زاینده‌رود (حتی با حداقل دبی ممکن) و اولویت حقابه محیط زیست و تالاب گاوخونی (پس از حقابه شرب) هستیم چرا که زندگی ما و همه فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و … وابسته به محیط زیست بوده و همین بی‌توجهی باعث بحران فرونشست و بقیه مشکلات شده است و جامعه کشاورزی هیچگاه حاضر نیست مصالح عمومی قربانی شعارها و منافع سلیقه‌ای صنف یا گروهی خاص شود.»
این کشاورزان و حقابه‌داران در بند سوم این نامه هم می‌گویند: «خواستار جلوگیری از دست‌اندازی به بستر و حریم زاینده‌رود تحت عنوان پروژه ساماندهی و رسیدگی قضایی جدی به قراردادهای این پروژه‌ها هستیم؛ زیرا غیر از عدم شفافیت مالی و اجرایی، این اقدامات مصداق دخالت در طبیعت خدادادی است و باعث جلوگیری از تغذیه سفره‌های آب و جلوگیری از ورود دوباره زهاب به رودخانه می‌شود.»
در دو بخش دیگر این نامه مطالبات صنفی کشاورزان اصفهان مطرح شده است؛ از جمله تعیین تکلیف وضعیت ساختار صنف کشاورزی استان و برگزاری انتخابات وفق آیین‌نامه جدید ابلاغی هیات دولت، «زیرا گروهی که خود را به عنوان صنف و نماینده کشاورزان معرفی می‌کنند و در جلسات و تصمیم‌گیری‌های مهم حضور دارند، مسئولیت حقوقی آنان پایان یافته و مورد تایید امضاکنندگان نیست». آنها از سوی دیگر گفته‌اند: «نسبت به دخالت برخی مسئولان در رسیدگی به پرونده مربوط به صنف یا سوء‌استفاده برخی افراد از خشکی زاینده‌رود و اعتراض کشاورزان برای کسب رای در انتخابات آینده، به شدت معترضیم و باور داریم ملاک صلاحیت یک مسئول یا نامزد انتخابات، دستاوردهای واقعی است، نه شعار و وعده و اظهارات جنجالی و عامه‌پسند!»
در پایان این نامه که رونوشت آن به رئیس قوه قضائیه، رئیس جمهور، مجمع نمایندگان استان اصفهان در مجلس، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، وزیر نیرو، وزیر کشاورزی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی کشور ارسال شده، آمده آمده است: «امیدواریم شرایطی فراهم شود تا نمایندگان قانونی از طرف جامعه مظلوم کشاورزی بتواند در سیات‌گذاری‌ها شرکت کنند و آنچه به صلاح مردم استان و کشور است، به بهترین شکل اجرا شود.»
۹۵درصد مساحت اصفهان درگیر خشکسالی
در حالی که کشاورزان حقابه محیط زیستی را طلب کرده‌اند، همزمان دیروز حمیدرضا خورشیدی، مدیر کل هواشناسی استان اصفهان گفت که بر اساس شاخص یک ساله حدود ۹۵ درصد و بر پایه محاسبات دوره ۱۰ ساله، ۸۵ درصد این استان درگیر خشکسالی است. او در نشستی خبری توضیح داد: «استان اصفهان به علت استمرار شرایط خشکسالی در ۱۰ سال اخیر در شرایط هیدرولوژی و خشکسالی اجتماعی و اقتصادی قرار گرفته است. این نوع شرایط یکی از سخت‌ترین و پیچیدگی انواع خشکسالی است و خارج شدن از آن بسیار زمان‌بر بوده و به سال‌های ترسالی متمادی نیازمند است.» بر اساس توضیح او طبق آمار در استان اصفهان بارش‌ها نسبت به بلندمدت حدود ۱۵ میلی‌متر کاهش داشته اما اسفند امسال در حد نرمال بوده است که چهارمحال و بختیاری بالای نرمال دیده می‌شود. از سوی دیگر میزان بارش دریافتی در فصل زمستان در اصفهان کمتر از مقدار نرمال بوده و با وجود دریافت بارش‌های مساعد در مناطق غربی و سرچشمه‌های زاینده‌رود در زمستان جاری، به سبب کم‌بارشی شدید در سال آبی گذشته، شرایط نسبت به بلندمدت مطلوب نیست. همچنین در مناطق مرکزی و شرق استان این کاهش بارش قابل توجه و در حدود بیش از ۵۰ درصد است.
به گفته خورشیدی میانگین وزنی بارش سال آبی جاری برابر ۸۸ میلی‌متر است که نسبت به مقدار بلندمدت دوره آماری مشابه حدود ۱۵ درصد کاهش و نسبت به مقدار مشابه پنج درصد افزایش داشته است. میزان بارش در ایستگاه کوهرنگ به عنوان ایستگاه شاخص در تامین آب زاینده‌رود تا ۲۳ اسفند هزار و ۱۱۲ میلی‌متر بوده که ۵۱ درصد از مقدار مشابه سال گذشته بیشتر و در حدود ۹ درصد مقدار میانگین بلندمدت خود است.
بر اساس این توضیحات اگرچه بارش‌های اخیر توانسته به صورت کوتاه‌مدت تا حدی تنش آبی شدید را کاهش دهد ولی به سبب کم‌بارشی تجمیعی سال‌های اخیر به ویژه سال گذشته تشدید شرایط خشکسالی به صورت میان‌مدت و بلندمدت در سطح استان اصفهان دیده می‌شود. در دو هفته اخیر عمده بارش‌های دریافتی در مناطق غربی و سرچشمه‌های آبی زاینده‌رود به صورت بارش باران دریافت شده و میزان پوشش برف مناطق به‌طور محسوس کاهش پیدا کرده و ذخیره مصارف آب تا فصل گرم سال مطمئن به نظر نمی‌رسد.
شرایط بهار هم بهتر از حالا نیست. چنان که خروجی مدل‌های هواشناسی بیانگر شرایط بارش‌های کمتر از نرمال در سطح اصفهان در بهار ۱۴۰۱ به ویژه در نیمه اول بهار خواهد بود. با این همه طبق پیش‌بینی‌ها در نیمه دوم فروردین شرایط بهبود نسبی در شرایط بارشی نسبت به نیمه اول مورد انتظار است.