بدهی، بحران پسا کرونا

به دلیل ارائه بسته های حمایتی توسط دولت  تحلیلگران معتقدند جهان بعد از کرونا درگیر بحران بدهی خواهد بود.

دولت‌ها برای حمایت از کسب‌وکارها و افراد، مجبور به ایجاد بسته‌های حمایتی هستند. تحلیلگران معتقدند که به همین خاطر، جهان بعد از کرونا درگیر بحران بدهی خواهد بود.

همه‌گیری کرونا در جهان و تعطیلی‌های گسترده، باعث سقوط شاخص‌های اقتصادی شده است. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، برای اولین بار در تاریخ معاصر جهان همه کشورهای توسعه‌یافته، در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور هم‌زمان در رکود قرار گرفته‌اند. این یک فاجعه جدی برای اقتصاد جهان است که باعث می‌شود رشد اقتصادی سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین سطح خود از زمان رکود بزرگ سال ۱۹۳۰ برسد و میانگین جهانی رشد اقتصادی، منفی ۳ درصد باشد.  

در این شرایط، تمام کشورها بسته‌های ویژه‌ای را برای کمک به کسب‌وکارها و خانوارها تهیه‌ کرده‌اند تا به آن‌ها برای گذراندن دوران قرنطینه کمک کنند. پایگاه داده‌پردازی استاتیستا می‌نویسد: «با وجود این کمک‌ها، زمانی‌که این همه‌گیری مهار شود یا واکسنی برای آن پیدا شود، یک چیز بر جا خواهد ماند: کوهی از بدهی.» 

بحران بدهی، مرحله بعدی بحران در جهان است. در ماه مارس، کنگره آمریکا ۲.۲ تریلیون دلار بسته کمکی برای محدود کردن فوری تخریب‌های اقتصادی ناشی از قرنطینه تصویب کرد. این بسته‌های کمکی برای سرپا نگه‌داشتن کسب‌وکارها و کمک به افرادی که شغل‌شان را از دست داده‌اند، ضروری است اما بحرانی دیگر برای اقتصادها ایجاد خواهد کرد. برآوردها نشان می‌دهد که تنها در آمریکا، کسری بودجه در سال ۲۰۲۰ به ۳.۸ تریلیون دلار می‌رسد؛ رقمی که به اندازه ۱۸.۷ درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور است. کشورهای دیگر نیز بسته‌های کمکی مشابهی را تهیه کرده‌اند و به همین دلیل، میزان بدهی‌ها در سراسر جهان افزایش یافته است.  

گزارش صندوق بین‌المللی پول، نشان می‌دهد که حتی پیش از همه‌گیری کرونا نیز میزان بدهی‌های جهانی در سطح بحرانی قرار داشت. تنها در ایتالیا که به شدت از ویروس کرونا آسیب دیده، میزان بدهی به اندازه ۱۳۵.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بود.

در ماه ژانویه، پیش از اینکه ویروس کرونا به یک همه‌گیری جهانی تبدیل شود، بانک جهانی در مورد بحران بدهی هشدار داده بود: «موج کنونی تجمع بدهی‌ها که از سال ۲۰۱۰ آغاز شد، بزرگترین، سریع‌ترین و گسترده‌ترین افزایش از دهه ۱۹۷۰ تا کنون است.»  در نیمه اول سال ۲۰۱۹ بدهی جهانی ۷.۵ تریلیون دلار رشد کرد و به رکورد بیش از ۲۵۰ دلار رسید. صندوق بین‌المللی پول هم هشدار داد که رشد بدهی جهانی کند نشده و در پایان ۲۰۱۹ از ۲۵۵ تریلیون دلار فراتر رفته است.  

حالا تحقیقات جدید واحد اطلاعاتی نشریه اکونومیست نیز نشان می‌دهد که بدهی بالای ایجاد شده در طول دوره بحران کرونا با ارائه بسته‌های مشوق مالی گسترده توسط دولت‌ها، می‌تواند به معنای بحرانی عمیق‌تر و رکودی دوباره در برخی از کشورها باشد. اکونومیست در گزارشی درباره بحران بدهی‌ می‌نویسد: «احتمالاً بحران بدهی در راه است. در حال حاضر دولت‌ها در حال افزایش پول خرج کردن برای مبارزه با همه‌گیری هستند تا معماری اقتصاد خود را حفظ کرده و کارگران را در سر شغل‌های خود نگاه دارند. در نتیجه در سال‌های آتی کسری بودجه به شدت افزایش خواهد یافت.»

نموداری که از پایگاه داده‌پردازی استاتیستا به فارسی برگردانده شده، میزان بدهی دولت‌ها را در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد.  

رویکرد تازه کسب و کار در دوران پسا کرونا

یک حقیقت غیرقابل انکار در رابطه با شیوع بیماری کرونا وجود دارد که نه در ایران بلکه در هیچ کشوری نمی توان آسیب های اقتصادی ناشی از کرونا را به صفر رساند، پس کارکرد بسته های حمایتی ارائه شده این است که آسیب ها را به حداقل ممکن برساند. این مهم با تحریک تقاضا، ارائه تسهیلات کم بهره، ارائه بن کارت به کارگران محقق می‌شود.در واقع این سیاست‌ها در یک بازه زمانی کوتاه شرایط را تا حدودی به تعادل می‌رساند.

روزنامه ایران به گفت و گو با علی فیروزی رییس مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت امور اقتصادی و دارایی پرداخت و نوشت: بررسی تاریخی موضوع هم نشان می‌دهد که پس از عبور از اپیدمی‌های جهانی بسیاری از کسب و کارها توانسته‌اند با تغییر ماهیت شرایط بهتری نسبت به پیش از بحران بدست آورند، افزود : با این توضیح که آنها از تهدید پیش آمده به دید فرصت نگاه کرده و باعث رشد خود شده‌اند. به عنوان مثال سایت علی بابا پس ازاپیدمی‌سارس در سال ۲۰۰۳ توانست خود را به این حد رشد داده و هم سطح آمازون شود. نتیجه آنکه علاوه بر تمرکز و توجه بر بسته‌های حمایتی که می‌تواند آسیب‌ها و خسارت‌ها را به حداقل برساند باید نگاه تغییر پارادایمی‌به دوران پس از کرونا داشته باشیم یعنی باید به چند نکته بصورت جدی توجه کرد که یکی از مهمترین آنها توجه توأمان به خسارت‌های ناشی از کرونا و اعمال تحریم‌ها بر اقتصاد ایران است. رئیس مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت امور اقتصادی و دارایی در ادامه گفت : بصورت مشخص الان در تمام دنیا تقاضا نسبت به کالاهای بهداشتی، درمانی و پارچه‌های نان وون (Non- Woven) بیمارستانی وجود دارد که ماده خام اولیه این محصولات مشتقات نفتی است. در شرایطی که تقاضا در این سطح بالا وجود دارد و می‌توان گفت حتی پس از فروکش کردن کرونا به دلیل تغییر سبک زندگی مردم تا مدت‌ها استفاده از این قبیل کالاها رواج خواهد داشت، تولید در این زمینه بدون تردید برای ما یک فرصت تلقی می‌شود.با توجه به اینکه این محصولات‌ تک نیستند و مواد اولیه تولید آنها در کشور وجود دارد، از طرفی نفت هم ارزان شده و مقرون به صرفه است که تبدیل به موادی شود که بتوان این اقلام را تولید کرد. حال با چنین شرایطی آیا تحریم می‌تواند همچنان معنا داشته و اثرگذار باشد؟ در این حالت محصولات با تکنولوژی پایین را هم به دلیل تقاضای بالا می‌توان از سد تحریم عبور داد، ارزآوری ایجاد کرد و به کسب وکارها رونق داد. ازسوی دیگر موضوع شرکت‌های دانش بنیان و کسب و کارهای جدید که در فضای مجازی خود را بروز و ظهور داده اند هم فرصت رشد خواهند داشت. اگر راه  برای حضور و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان باز شود بدون تردید کسب  و کارهایی که الان آسیب جدی دیده اند مانند اغذیه فروشی‌ها و شیرینی فروشی‌ها و… و. احیا شده و با شیوه‌های نوین به حیات خود ادامه می‌دهند و قطعاً اشتغال زایی هم در حوزه صنعت ایجاد می‌شود مثلاً تصور کنید قنادی که موقعیت کنونی اش صد درصد آسیب دیده با کمک شرکت‌های دانش بنیان بتواند  کیک سفارش داده را بدون دخالت دست، پخته و در سوی دیگر بصورت ماشینی بسته بندی و به مشتری ارائه کند. بازار ۸۰ میلیونی داخلی را هم باید به این موضوع اضافه کرد. این رویکرد نه تنها مانع آسیب به تمام بخش‌های کشور می‌شود بلکه جهش تولید، رونق تولید و ارائه به بازراهای جهانی هم محقق می‌شود.در نتیجه اگر حساب شده عمل کنیم با توجه به اینکه خسارت‌های ناشی از کرونا در سطح جهانی گسترده شده و با اتکا به فرصت‌ها و ظرفیت‌های کشور می‌تواند یک نقطه عطف برای کسب و کارهای آسیب دیده ایجاد شود.همچنین یک عضو هیات علمی دانشگاه دفاع ملی تاکید کرد کرونا باعث کاهش قدرت ملی کشورهای بزرگ از جمله برخی از کشورهای اروپایی و آمریکا خواهد شد.

محمودرضا شمس دولت‌آبادی، در مصاحبه با برنامه «گفتگوی سیاسی» که با موضوع «تاثیر کرونا بر عرصه نظام بین‌الملل» از آنتن رادیو گفت‌وگو به صورت زنده پخش می‌شد، با تاکید بر اینکه کرونا بر عرصه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی نظام بین‌الملل تاثیرگذار خواهد بود، تصریح کرد: کرونا باعث کاهش قدرت ملی کشورهای بزرگ از جمله برخی از کشورهای اروپایی و آمریکا خواهد شد، چنان که در حال حاضر برخی از آثار و نشانه‌های آن را مشاهده می‌کنیم، مثلا دولت آمریکا در متحد و هماهنگ کردن فدرال‌های خود در عرصه مبارزه با ویروس کرونا دچار مشکل شده است و نتوانسته انسجام لازم را در بین آن‌ها ایجاد کند.وی در همین ارتباط افزود: در کشوری مثل ایران در حالی که مردم به خاطر تحریم‌های یک جانبه آمریکا در سخت‌ترین شرایط قرار دارند، شاهد تحقق همبستگی خوبی در بین مردم برای مبارزه با این ویروس و پیروی از پروتکل‌هایی که در این زمینه منتشر اعلام شده، بودیم و در واقع یک نوع تبعیت از قوانین و نظم اجتماعی در جامعه حاکم شد.دولت‌آبادی با بیان اینکه مردم ایران بر اساس توانمندی‌ها و داشته‌های خود همچون دوران دفاع مقدس تلاش کردند که این ویروس و تبعات ناشی از شیوع آن را کنترل کنند، گفت: ما باید خود را برای شرایط پساکرونا در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی آماده کنیم.