ساخت پارکینگ‌های جدید با چه هدفی؟

مدیران شهری همواره ساخت پارکینگ‌های کوچک و محلی یا بزرگ را مدنظر دارند. از دید آنان یکی از مظاهر توسعۀ شهری جز توجـه به حـمل‌و‌نقل عمـومـی، سـاخـت پارکینـگ‌هاسـت. دو روز گـذشتـه مـعـاون شهردار تهران اعلام کرد: درحال ساخت و طراحی ۹ پارکینگ با ظرفیت قابل‌توجه در سطح شهر تهران هستیم.

براساس گزارش سایت «باشگاه خبرنگاران جوان»، «هادی حق‌بین» معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران، دربارۀ وضعیت پارکینگ‌های درحال‌احداث شهرداری تهران در سطح شهر گفت: درحال‌حاضر در تهران علاوه‌بر پارکینگ «امیرکبیر»، ساخت ۷ پارکینگ مهم و طراحی ۲ پارکینگ دیگر در سطح شهر تهران در دست انجام است. براساس ۷ پارکینگ دردست‌احداث، ظرفیت پارک بیش از ۳ هزار دستگاه خودرو به تهران افزوده می‌شـود. پارکیـنگ‌های «مینابی»، «نیایـش»، «بغـدادی»، «گـلستانی»، «اعتماد»، «باقـری» و «جوادیـه»، این مجموعۀ هفت‌گانه را تشکیل می‌دهند.

درحالی‌که مدیران شهری تهران با شعار «نهضت پارکینگ‌سازی» در پایتخت به اثرات چنین تصمیمی توجه نمی‌کنند. همچنین برخی دیگر از مدیران هم‌سو به کمبود فضای پارکینگ به تعداد ۱۵۰۰ مورد اشاره می‌کنند؛ درحالی‌که هم ساخت این تعداد پارکینگ رقم بزرگ و نشدنی است، هم هرچقدر برای ساخت این میزان تلاش شود، باز نیاز به پارکینگ به پایان نمی‌رسد.

اگرچه سال‌جاری براساس مصوبۀ شورای شهر تهران، به میزان ۴۰ درصد به مبلغ پارک خودروها افزوده شده، اما اعمال این ارقام هم بازدارنده نیست و نمی‌تواند استفاده از خودروهای تک‌سرنشین را کم کند.

براساس لایحۀ تعیین بهای خدمات ورودی و حق توقف وسایل نقلیه در پارکینگ‌های عمومی شهرداری تهران، اعضای شورا با افزایش ۴۰ درصدی نرخ‌گذاری در سال‌جاری موافقت کردند.

بااین‌حال، آماری غیررسمی از ورود و پارک ثابت و مداوم خودروهای لاکچری در برخی پارکینگ‌ها وجود دارد که معضلی دیگر را برای پارک خودروها به وجود آورده است. براساس گزارش سایت شورای شهر تهران، «احمد صادقی» عضو شورای شهر تهران، در این زمـینه در قالب پیشنهادی به شورا درخواست داد تا زمان حضور خودروها در پارکینگ‌ها تعیـین شود. او گفت: برخی از ماشین‌ها را می‌بینـیم که بخشی از پارکینگ را به فضای اختصاصی خود تبدیل کرده‌اند. مردم به ما می‌گویند وقتی که به برخی مراکز خرید می‌رونـد،‌ تمـام پارکیـنگ‌ها پـر اسـت و ماشین‌های مدل‌بالا این پارکینگ‌ها را اجاره می‌کنند. به نظر من باید لحاظ شود که چند روز خودرو می‌تواند در پارکینگ باشد.

بااین‌وجود، همۀ این راهکارها و جزئیات، بازدارندۀ کاهش استفاده از خودروهای تک‌سرنشین و شخصی نیست و راهکار را در موارد دیگری باید جست‌وجو کرد. 

ساخت پارکینگ، محرک خودرومحوری است

«مـرضیه باریکـانی» مـدیـر گـروه مدیریت شهـری شهر دانش و سرپرست سابق دفتر ارزیابی‌های اقتصادی و بهره‌وری حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی، در این خصوص به «پیام ما» گفت: باید بپذیریم که پارکینگ، محرک استفاده از خودرو شخصی اسـت؛ به این معنی کــه تـوسعۀ شـهـر به‌سمـت خودرومحوری و راحتی کاربران خودرو باشد. قاعدتاً باید مسیر عبور و مرور خودرویی مثل خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، زیرگذر و روگذر، پل و تـونل. از طرفی بـاید مکـانی برـای پـارک خــودروها هـم ایـجاد شـود؛ از جـمله پارکینـگ‌های حـاشیه‌ای و پارکینگ‌های متمرکز. این ویژگی یک شهر خودرومحور است که ما را خودرو محورتر می‌کند. باید بپذیریم که وقتی ما اقدام می‌کنیم برای احداث پارکینگ، به آن بخش خودرومحوری شهر کـمک مـی‌کنـیم. 

الـبتـه هـم‌زمان که حمل‌ونقـل عـمومی را در شهـر گـسترش می‌دهیـم، با خودروهایی که تـک‌سرنشین هستند مـواجه‌ایم که هم با پـارک نابه‌جا سدمعبر ایجاد می‌کنند و هم هر روزه سوخت زیادی مصرف می‌کنند تا دنبال جای پارک بگردند. بنابراین پرسش این است که با این بخش از معضل چه باید کرد؟ اینجا پاسخی که می‌توان داد این است که اگر شهر ما بر مبنای حمل‌ونقل همگانی شکل بگیرد و ما به‌جای اینکه فضاهای شهری‌مان را در اختیار ساخت معابر خودرویی یا پارکینگ‌های چندطبقه بگذاریم، همان بودجه را برای توسعۀ خطوط مترو بگذاریم. زیرا اکنون ۷ خط موجود هم کار زیادی دارد تا به‌طور کامل تکمیل شود. از طرفی می‌توان با این هزینه، ناوگان خرید؛ چه ناوگان مترویی، چه ناوگان انبوه‌بر یا اتوبوس‌های تندرو که به عبور و مرور با حمل‌ونقل عمومی کمک می‌کنند. اگر این بخش به‌طور کاملاً مویرگی در تمام محلات ایجاد شوند، با توسعۀ مسیرهای پیاده یا دوچرخه، ما را از استفاده از خودرو شخصی بی‌نیاز می‌کند. حتی بسیاری از سفرهایی که الان افراد از خودرو شخصی استفاده می‌کنند، کاملاً می‌تواند حذف شود و از حمل‌ونقل عمومی ارزان استفاده شود. اما چرا اکنون بسیاری از افراد به‌سمت استفاده از خودرو شخصی می‌روند؟ چون حمل‌ونقل عمومی کارآمد نیست و استفاده از خودرو برای‌شان راحت‌تر است.

باریکانی در ادامه بابیان‌اینکه در مورد توسعۀ حمل‌ونقل، دست‌کم به ۱۰ سال زمان نیاز است تا بتوانیم آن را اجرایی کنیم، در پاسخ به این پرسش که اکنون چه باید کنیم؟ گفت: در این قضیه باید خیلی دقت کرد. زیرا در محلات تهران خانه‌ها ریزدانه هستند یا در هم تجمیع شده‌اند. در این خانه‌ها مقدار پارکینگ کم است و یا ساختمان‌ها پارکینگ ندارند و مجبورند خودرو خود را در حاشیۀ کوچه و خیابان‌ها و پارکینگ‌های عمومی و خصوصی قرار دهنـد که باز مشـکل نـبود پارکینگ در بسیـاری از مـحلات خـصوصاً جنوب شهر تهران حل نمی‌شود و همین الان هم عبور و مرور را سخت کرده و باعث ترافیک می‌شود.

 پارکینگ مبدأ به‌جای مقصد

او اضافه کرد: در اینجا می‌گوییم شرایط خاص وجود دارد و این پارکینگ‌های مبدأ برای پارک خودروهای شخصی افراد محله در مبدأ ساخته می‌شود. اما نباید کاری کنیم که این پارکینگ‌ها تبدیل به پارکینگ مقصد شوند. به‌عنوان مثال در محلۀ بریانک ممکن اسـت افـرادی باشـند کـه ساختمان‌شان پارکـینگ نداشــته باشــد و خـودرو را در پارکـینگ‌هایی قـرار دهــند که شهـرداری برای‌شان ساخته است. اما از کجا معلوم سایر افرادی که از سایر نقاط تهران به محلۀ بریانک رجوع می‌کنند، مثلاً برای فروشگاه و کسب‌وکار خود یا سایر موارد دیگر از یک منطقۀ دیگر نیایند و در آنجا پارک نکنند؟ زیرا پارکینگ خودروها کمتر از ۵۰۰ متر با مترو بریانک فاصله دارد و چه کنیم که این پارکینگ، استفاده از حمل‌ونقل عمومی را در آنجا خنثی نکند؟ بنابراین این‌ها خطرهایی است که همواره در توسعۀ پارکینگ باید به آن توجه کرد: ۱- توسعۀ پارکینگ باعث افزایش استفاده از خودرو شخصی است و محرک خودرومحـوری مـی‌شود. ۲- نیـاز است  بررسی و پایش شود  که پارکینگ برای افراد مبدأ باشد نه مقصد. با این همـه ساخت پاـرکیـنگ، همـواره استـفاده از خـودروی حـمل‌ونقل عمـومی را خـنثی می‌کند. پس مـدیران شهـری برای سـاخت پارکینگ و کاربری از آن خـیلی دچار چـالش و اما‌ و اگر هستند.

این کارشناس حوزۀ حمل‌ونقل شهری تصریح کرد: موضوع دیگری که در مورد پارکینگ وجود دارد اینکه، اگر مدیریت شهری با بررسی‌کردن هـمۀ موارد قصد احـداث پارکیـنگ را دارد، ایـن مقوله پیش‌نیازهایی دارد که باید بر روی آن دقت شود. به‌عنوان نمونه هزینۀ پارک خودرو باید به مقداری باشـد که برای فرد پارک خودرو در آنجا نصـرفد و ترجیح بدهد که از حمل‌ونقل عـمومی استفاده کند. البته به شرطی که حمـل‌ونقل عمومی خوبی در اختیار شهـروند قرار داده شود و ضمناً شهرداری به‌جای‌اینکه هزینه را برای ساخت پارکینگ اختـصاص بدهد، برای توسعۀ زیرساخت حمـل‌ونقل عـمومی به کار ببرد. همـچنین مـؤلفۀ قیمت هم برای پارک خودرو بسیار مؤثر است.

باریکانی اضافه کرد: ساخت پارکینگ در محدودۀ حمل‌ونقل عمومی زمانی توجیه دارد که کاربری آن حالت پارک‌سوار داشته باشد. یعنی یک قسمت از شهر که اتصالی به حمل‌ونقل عمومی ندارند، آنجا کاربران ماشین خود را در آن قسمت پارک کنند و سپس با حمل‌ونقل عمومی در شهر تردد کنند. این هم باتوجه‌به شرایط و ضوابط باید اجرایی شود. بنابراین اگر قرار است پارکینگ به گونه‌ای ایجاد شود که شهر را ماشین‌محور نکند، لازم است قیمت‌های آن کنترل‌کننده باشند. از طرفی در محدودۀ خودروهای حمل‌و‌نقل عمومی احداث نشوند. از طرفی بهتر است جنبهٔ پارک‌سوار داشته باشد. در نهایت اگر این موارد در احداث پارکینگ‌ها دیده نشود، هرچقدر اقدام به این کار کنیم، همچنان با معضل کمبود پارکینگ به‌دلیل رشد استفاده از خودروهای شخصی مواجه خواهیم شد. از طرفی ساخت پارکینگ ما را از توسعۀ حمل‌و‌نقل عمومی باز می‌دارد