جنگل‌های هیرکانی شامل جنگل‌های مختلط پهن‌برگ حاشیه جنوبی دریای خزر و کناره شمالی البرز است. این جنگل‌ها با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی و فسیل زنده یاد می‌شود. پارک جنگلی «النگدره» به وسعت 185 هکتار در قلب شهر گرگان واقع شده و بخشی از میراث جنگل‌های کهن هیرکانی است. این بوم‌سازگان (اکوسیستم)کهن تنها جنگل طبیعی درون شهری کشور محسوب می‌شود و در کل کشور استثنایی و منحصر به فرد است. درختانی چون «انجیلی»، «بلوط»، «لرگ»، «توسکا»، «ممرز»، «افرا»، «خرمندی» و… درختچه‌هایی چون «ازگیل»، «ولیک»، «کندس»، «آلوچه» و گونه‌های خشبی نظیر «تمشک» و «کوله خاس» پوشش گیاهی این جنگل را تشکیل می‌دهند. در روزهای سرد پاییزی و زمستانی گل‌های بسیار زیبای «زنگوله برفی» همراه با «پامچال» و «سیکلمن» که روزکوتاه هستند با هم ظاهر می‌شوند و زیبایی خاصی به کف این جنگل می‌دهند. از جانوران این جنگل نیز می‌توان به گرازها، شغال‌ها، سمورها، وزغ تالشی، انواع خزندگان، انواع دارکوب، انواع تیره کلاغیان، انواع تیره توکاییان و انواع دم‌جنبانک و چرخ‌ریسک اشاره کرد.

حدود سه سالی که به خاطر ویروس مهلک کرونا قانون ممنوعیت ورود خودرو به جنگل النگدره از سوی متولیان امر استانی تصویب و اجرایی شد، همگان شاهد گسترش پوشش گیاهی و بازگشت پرنده‌های نادر به این جنگل بودند. نهال‌هایی که تا پیش از آن یا زیر پا له یا طعمه آتش می‌شدند تبدیل به درختانی جوان شده‌اند. اما جمعی، بدون توجه به این‌همه دستاورد مثبت، درخواست بازگشایی این جنگل را دادند و موجبات تخریب تدریجی جنگل آغاز شد. برخی از مسئولان شهری و استانی، همچنین بعضی شهروندان، اهمیت و کارایی این پارک جنگلی را در تولید اکسیژن و ترسیب کربن، تثبیت خاک، لطافت هوا، پیشگیری از وقوع سیلاب‌های مخرب و از همه مهمتر انتقال انرژی مثبت طبیعت به کسانی که در آن قدم می زنند را درک نمی‌کنند.
در دو سال گذشته، کشمکش بر سر ورود خودرو به این پارک جنگلی ارزشمند، دستمایه بحث و اختلاف نظر بین مسئولان اداری و انتظامی و شهری استان، مسئولان منابع طبیعی، محیط ‌زیست، کنشگران محیط زیستی، عموم مردم و شهرداری و شورای شهر گرگان بوده است. با وجود دلایل فنی، محیط زیستی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی بی‌شمار در مخالفت با ورود خودرو به این گنجینه اکوتراپی درون شهری، در اول خرداد 1402 دستور رفت‌وآمد خودروها صادر شد که با گذشت کمتر از دو ماه از اجرای این طرح، آسیب‌های جدی آن به‌ویژه در زمینه حذف پوشش گیاهی جنگلی، افزایش خطر تصادفات و آتش‌سوزی، تعارضات اجتماعی مخل امنیت و آسایش عمومی و مانند آن دیده می‌شود. با بررسی و پایش میدانی طی مدت کوتاهی که از بازگشایی این پارک جنگلی به روی خودروها در روزهای غیرتعطیل و بین ساعات 9 صبح تا 18 به عمل آمده، این پهنه طبیعی دچار آسیب‌هایی شده است.

یکی دیگر از آسیب‌های وارده به جنگل بعد از بازگشایی، مرمت و تنظیم سیستم‌های روشنایی داخل جنگل است. این لامپ‌ها در ساعات شب تمام معابر ورودی و خروجی خودرو را روشن نگه می‌دارند

آثار ورود انواع خودروهای دودزا که از زیر برخی از‌آنها لکه‌های سوختی و روغن و آلوده‌کننده‌های محیط بر روی جاده آسفالته می‌ریزد در نقاطی از جنگل مشاهده می‌شود. برخی سرنشینان این اتومبیل‌ها که گاه برای اتراق چندساعته خود، شاخه‌های درختان را می‌شکنند و می‌سوزانند. دود آتش کباب‌هایشان تمام جنگل را پر می‌کند و صدای گوش‌خراش ضبط صوت ماشین‌هایشان اعصاب و روان بقیه را می‌خراشد. همچنین مشاهده دود و آتش و درخت‌بُری و شاخه شکستن خشک‌دارهای افتاده بر کف جنگل برای پخت کباب و چای و قلیان اتفاقی است که پس از بازگشایی درهای این پارک جنگلی رخ می‌دهد. برخی گردشگران نیز پس از ترک محل، گاه حتی آتش خود را هم خاموش نمی‌کنند. مشاهده مرگ انواع خزندگان و دوزیستانی و دیگر موجودات زنده در زیر چرخ‌های اتومبیل‌ها صحنه دردناکی است که شاهد آن هستیم.
خطر برای یک گونه منحصربه‌فرد
برای نمونه «وزغ تالشی» با نام علمی Bufo eichwaldi بزرگترین و سنگین‌ترین گونه دوزیست ایران و بومزاد جنگل‌های هیرکانی است. بیش از ۹۸ درصد جمعیت این گونه از وزغ‌ها در جنگل‌های هیرکانی شمال و مابقی در حوزه کشور آذربایجان است. اما در سال‌های اخیر به دلیل جنگل‌زدایی، توسعه مراکز گردشگری در دریاچه‌های مرتفع جنگلی، آلودگی‌ها و تلفات جاده‌ای به عنوان گونه‌ای «آسیب‌پذیر» در لیست قرمز گرفته است و جمعیت آن رو به کاهش است. نقش زیستبومی این وزغ را در کنترل آفات و حشرات نمی‌توان انکار کرد زیرا از انواع مختلف حشرات، عمدتاً سوسک‌ها و مورچه‌ها و زنبورها، همچنین عنکبوت‌ها، هزارپایان، کرم‌های خاکی، حلزون‌ها و سایر جانوران مشابه تغذیه می‌کند. با توجه به اینکه این گونه در زمان تولیدمثل به آبگیرها وابسته است، باید شرایط لازم برای امنیت و حفاظت از آن فراهم شود. این‌گونه در مسیر تردد به سمت برکه‌ها و آبگیرهای پارک جنگلی النگدره دچار تلفات جاده‌ای می‌شود که نگارنده پیکرهای له‌شده این گونه را به وفور در جاده آسفالته مشاهده کرده است.
همچنین از آسیب‌های دیگری که بعد از بازگشایی نصیب این جنگل هیرکانی شد و علت آن فقدان سواد اکولوژیک و عدم آگاهی مسئولان پارک از جریان داشتن شیره گیاهی در فصل بهار در درختان پهن‌برگ این جنگل است، هرس کردن شاخه‌های درختانی نظیر انجیلی است. علت این امر ناپسند و نادرست، جلوگیری از آسیب شاخه‌های درختان به خودروهای عبوری ذکر شده است!

برخی گردشگران نیز پس از ترک محل، گاه حتی آتش خود را هم خاموش نمی‌کنند. مشاهده مرگ انواع خزندگان و دوزیستانی و دیگر موجودات زنده در زیر چرخ‌های اتومبیل‌ها صحنه دردناکی است که شاهد آن هستیم

ته‌سیگار؛ قاتل خاموش
از دیگر آسیب‌های وارد شده به این بوم سازگان زیبای کشور، برجای گذاشتن پسماندهای حمل شده با خودرو است که چون حمل‌ونقل آن با خودرو سهل است، مسافران و گردشگران بسیاری بعد از استفاده از انواع نوشیدنی‌ها و کیسه‌های حمل مواد غذایی و بادکنک‌های ویژه تولد، پسماند آنها را در کف جنگل باقی می‌گذارند که منظره بسیار زشتی را در طبیعت رقم می‌زند و هر روزه پاکبانان شریف را مجبور به جمع‌آوری این زباله‌ها می‌کند. به ویژه اینکه انداختن ته سیگار و فیلترهای آن در حاشیه جاده که از خودروها به بیرون پرتاب می‌شود، به وفور دیده می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم ته سیگار یک پسماند بسیار خطرناک و قاتل خاموش زمین است و مهمترین ضرر آن ماده سمی به نام آرسنیک است که در فیلتر آن وجود دارد. این زباله‌ها با وجود اینکه حجم زیادی ندارند، اما به دلیل تعداد بالای آنها، محیط زیست را آلوده می‌کنند و از طریق پرندگان و حیوانات وارد چرخه غذایی انسان می‌شوند.
مطالعات علمی نشان می‌دهد هر ته سیگار پس از بارندگی، نزدیک به یک متر مربع از زمین اطراف خود را آلوده می‌کند. خطر انداختن ته سیگاری در طبیعت به قدری است که در برخی از کشورها جریمه‌هایی برای پرتاب کردن ته سیگار به طبیعت وضع شده که بالاترین آن دو هزار پوند در انگلستان و مبلغ 65 تا 75 یورو در اروپا است. اما متاسفانه در ایران چنین قانونی هنوز پیش‌بینی نشده است و ناگوارتر از آن در النگدره نه خبری از موارد بازدارنده هست و نه تذکردهنده‌ای برای این امر مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد در کنار قانون‌گذاری، با آموزش و آگاه‌سازی مردم از آثار سوء فیلتر‌های سیگار، می‌توان از میزان ته سیگار‌های رها شده در این پارک جنگلی و سایر عرصه‌های طبیعی کاست.
آلودگی نوری؛ مشکلی دیگر
یکی دیگر از آسیب‌های وارده به جنگل بعد از بازگشایی، مرمت و تنظیم سیستم‌های روشنایی داخل جنگل است. این لامپ‌ها در ساعات شب تمام معابر ورودی و خروجی خودرو را روشن نگه می‌دارند. براساس مطالعه جدیدی که محققان انجام داده‌اند این نورهای مصنوعی که از آنها به عنوان «آلودگی نوری» یاد می‌شود، باعث تغییر رفتار پرندگان و سایر جانوران و برهم خوردن تعادل زندگی آنان می‌شود. برخی از این جانوران و پرندگان و حشرات در پراکندن دانه درختان و گیاهان جنگل موثر هستند.
بدون تردید هر فردی که ذره‌ای حس وابستگی و علاقه‌مندی به طبیعت و میراث طبیعی و گردشگری کشور داشته باشد، می‌تواند شاهد بروز پسامدهای ورود خودروها به عرصه‌های جنگلی باشد. از ریختن زباله و ته سیگار در پارک جنگلی و طبیعت گرفته تا حک یادگاری روی تنه درختان و نصب دارت روی تنه درختان تنومند بلوط و ممرز، شکستن شاخه درختان، ایجاد منقل برای برپایی آتش در جای‌جای جنگل و نابودی میکروارگانیسم‌های خاک یا پخش موسیقی با صدای بلند در پارک جنگلی، تنها بخشی از پسامدهای ورود خودروها و عدم آموزش و آگاهی گردشگران را نشان می‌دهد.
البته باید تأکید کرد که این برداشت‌ها به این معنا نیست که باید دور این پارک جنگلی زیبا و در حقیقت دانشگاه اکولوژیک را دیوار یا سیم خاردار کشید تا از ورود مردم به آن ممانعت شود. مسئله این است که باید فرهنگ عمومی و آگاهی مسئولان در خصوص حفظ و نگهداری از این پارک جنگلی باستانی ارتقا داد و از ورود خودرو به این پارک خودداری کرد.
در حال حاضر در بسیاری از کشورهای اروپایی ورود با پای پیاده هم به بخش‌های خاصی از جنگل‌ها بدون دریافت مجوز ممنوع است. این مجوزها تنها برای کارهای تحقیقاتی صادر می‌شود. ورود خودرو همه‌جا آزاد نیست و روشن کردن آتش در جنگل‌های تفرجگاهی نیز جزء خطوط قرمز جدی به حساب می‌آید.
با برداشته شدن منع عبور و مرور خودرو در اول خرداد ماه سال جاری، هرکس آزاد است در هر زمان که اراده کرد، به هر نقطه از پارک جنگلی وارد شود. این به خاطر نبود نظارت و مهمتر از آن، عدم شناخت دقیق و درست از اهمیت و کارکرد و جایگاه جنگل و عرصه‌های طبیعی هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان است. گردش در یک پارک جنگلی که موجب انس و نزدیکی و شناخت بیشتر انسان با طبیعت نشود، نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه بسیار مضر و آسیب‌رسان هم خواهد بود. حال با این وضعیت به تازگی هم شعار استفاده از این پارک جنگلی برای سالمندان نیز بهانه شده تا ورود خودروهای به جنگل تسهیل شود. حال آنکه سالخوردگان و کهنسالان و ناتوانان جسمی می‌توانند با استفاده از خودرهای برقی سازگار با طبیعت از مواهب طبیعی این پارک استفاده کنند.
در پایان باید به عنوان یک درخواست و پیشنهاد گفت که امیدواریم مسئولان محترم استانی و کشوری در بازگشایی درهای پارک جنگلی انحصاری کشور به روی خودروها تجدید نظر کنند و مجدداً ورودی آن را به روی خودروها و وسایط نقلیه موتوری بسته نگه دارند. زیرا با بسته بودن درهای این پارک جنگلی به روی خودروها، افراد گردشگر پیاده و طبیعتگردان و سایر علاقه‌مندان پدیده طبیعت‌درمانی در کمال آرامش و احساس امنیت در این جنگل پیاده‌روی می‌کنند و بار دیگر جنگل، زادآوری و بازسازی خود را ادامه می‌دهد. باشد که این میراث گذشتگان و امانت آیندگان را با نگرش پایداری و احترام به طبیعت حفاظت کنیم تا ردپای خوبی از خود بر جای گذاریم.