شاید هیچ شهری در جهان شبیه «آلبروبلو» در «آپولیا» ایتالیا نباشد که به‌خاطر سقف‌های مخروطی‌شکل کلبه‌های سفیدش، سالانه هزاران نفر را حداقل برای سفری یک‌روزه به خود جذب کند؛ شهری در جنوب ایتالیا که چنین موفقیتی را مدیون حفظ بافت تاریخی‌ است. مسئولان شهری‌اش می‌گویند زمانی که می‌خواستند بافت تاریخی شهر را برای جهانی‌شدن آماده کنند، این نگرانی وجود داشت که بازگشت به این شیوه از زندگی مانعی برای توسعه، پیشرفت و بهبود شرایط زندگی مردم شود؛ اما واکنش‌های جهانی به حفظ این بناها، آن‌ها را در حفظ بافت تاریخی مصمم‌تر کرد.ب

افت تاریخی در این شهر جنوبی ایتالیا با کلبه‌های سنتی سفید به نام «ترولی» حدود سه دهه است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هم‌زمان با این ثبت، برخلاف آنچه معمولاً در بافت‌های تاریخی ایران رقم می‌خورد‏، زندگی شهری و سنتی در آن جریان دارد.در حومۀ شهر ترولی‌ها و چند متر آن‌طرف‌تر زندگی مدرن در جریان است و همین موجب شده است معیشت‌ مردم هم به خطر نیفتد. آلبروبلو یک مورد استثنایی از معماری سنگ و خشت است که به شکل شهری سازماندهی شده.
مسئولان شهری‌اش می‌گویند؛ زمانی که می‌خواستند بافت تاریخی شهر را برای جهانی‌شدن آماده کنند، این نگرانی وجود داشت که بازگشت به این شیوه از زندگی مانعی برای توسعه، پیشرفت و بهبود شرایط زندگی مردم شود؛ اما واکنش‌های جهانی به حفظ این بناها، آن‌ها را در حفظ بافت تاریخی مصمم‌تر کرد. پیشنهاد جهانی حفاظت از این بافت تاریخی و ترولی‌ها و اینکه این ساختمان‌های مخروطی‌شکل ارزش‌ جهانی دارند و باید برای آینده حفظ شوند‏، وضعیتی متفاوت از آنچه برای بافت‌های تاریخی مشهد‏، کرمان، شیراز یا یزد در ایران در حال رخ دادن است، رقم زد‎؛ بافت‌هایی که به بهانه‌های مختلف از جمله توسعه، نوسازی، بافت فرسوده، اتصال به زندگی شهر، تأمین نبودن اعتبار و… هر روز مساحتشان آب می‌رود.
اما چه شد که آلبروبلو توانست با توجه به همۀ این مشکلات امروز به یکی از نقاط پرتردد گردشگری در ایتالیا بدل شود؟

از 1500 ترولی مرمت‌شده در آلبروبلو برخی به‌عنوان انبار، رستوران یا کارگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی محل سکونت اهالی شهر هستند و آنان به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهند از محل اقامت‌شان بازدید کنند

آلبروبلو از شهر هم محبوب‌تر است
زمانی‌که آلبروبلو به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد، به‌عنوان نشانه‌ای منحصربه‌فرد و استثنایی از یک تمدن و سنت فرهنگی ناپدیدشده و نمونه‌ای از محافظت تکنیک‌های ساختمانی و بافت تاریخی مطرح شده بود. این در حالی بود که ترولی‌ها و ساختمان‌ها در حومۀ شهر تا پیش از این در حال نابودی و نیازمند بازسازی و مرمت بودند.
در واقع، زندگی در ترولی‌ها هیچ محبوبیتی نداشت‏، اما بازسازی‌شان که به گفتۀ کارشناسان، از همان ابتدا با طرح‌های سازگار با محیط‌زیست و مقرون به‌صرفه همراه بود، حالا این شهر را به یکی از محبو‌ب‌ترین مناطق گردشگری ایتالیا و اروپا بدل کرده است.
حالا برخی از 1500 ترولی‌های مرمت‌شده این شهر به‌عنوان انبار، رستوران یا کارگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی هم محل سکونت اهالی شهر هستند و آنان به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهند از محل اقامت‌شان بازدید کنند.
این شهر 20 کیلومتری حالا دیگر هیچ معترضی ندارد و حفظ بافت تاریخی‌اش معیشت حدود 6 میلیون ساکن آن را تحدید نکرده است. در بافت تاریخی این شهر افسانه‌ای، ساکنان با سگ و مرغ‌هایشان زندگی می‌کنند، اما حیاطشان پر شده از گل‌های وحشی.
بخشی از ترولی‌ها هم خالی هستند و صاحبانشان به قسمت‌های اصلی شهر نقل مکان کرده‌اند‏، اما رها نشده‌ و به محلی برای اقامت‌های آخر هفته خودشان یا گردشگران بدل شده‌اند. حالا آلبروبلو آنقدر محبوب شده است که شهرنشین‌هایش هم می‌گویند ترولی خود را به خانه‌های مدرن ترجیح می‌دهد و قصد دارند به‌زودی برای همیشه به آنجا بازگردند.

بافت تاریخی با کلبه‌های سنتی سفید به نام «ترولی» حدود سه دهه است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هم‌زمان با این ثبت، برخلاف آنچه معمولاً در بافت‌های تاریخی ایران رقم می‌خورد‏، زندگی شهری و سنتی در آن جریان دارد

هزینه‌های اندک
اجرای طرح‌های مرمت برای ثبت این بافت تاریخی در یونسکو هزینه‌های گزافی هم روی دوش‌شان نگذاشته است؛ طرح‌هایی که درنهایت هم هزینه‌های نگهداری را چند برابر نکرده. حفظ گرمایش و تهویه مطبوع ترولی‌ها در مقایسه با خانه‌های مدرن حداقلی است؛ نمای بیرونی سفید ترولی‌ها نور خورشید را منعکس می‌کند، دیوارهای ضخیم آن‌ها فضای داخلی را در تابستان خنک نگه می‌دارد و نیاز به تهویه هوا را کاهش می‌دهد.
در زمستان همین دیوارها، خانه‌ها را عایق می‌کنند که با شومینه، اجاق‌های آشپزخانه و اجاق‌های هیزمی گرم شوند. ترولی‌ها پنجره‌های کم و کوچکی دارند تا حفظ دما در آنها صورت بگیرد. متمایزترین ویژگی ترولی‌ها، شکل مخروطی آن است که از حلقه‌های سنگی متحدالمرکز ساخته شده. البته قدیمی‌ترین ترولی‌ها از ابتدا مخروطی‌شکل بودند و تنها تعداد کمی از آن‌ها همچنان دست‌نخورده مانده است. سقف خانه‌ها هم از دو لایه ساخته شده است؛ یک لایۀ داخلی از سنگ‌های آهکی و یک لایۀ بیرونی از صفحات آهکی تا ضدآب بودن ساختمان را تضمین کند.
هر جای آلبروبلو، یک ویژگی متفاوت
ترولی‌های آلبروبلو به قرن ۱۴ برمی‌گردند و داستان ساخت آنها یکی از نقاط قوت این منطقه شده است. آنقدر از دلایل ساخت این خانه‌ها با سقف‌های سنگی و مخروطی گفته‌اند که بخشی مهم از داستان بافت تاریخی این شهر شده. داستانش به کلک مردم آن زمان برمی‌گردد که برای فرار از مالیات خانه‌هایشان را با سقف‌های سنگی می‌ساختند و هر زمان که مالیات‌بگیرها به نزدیکی شهر می‌رسیدند، به‌راحتی سقف‌ها را برمی‌داشتند تا نشان دهند محل سکونت‌شان سقف ندارد و برای خانه‌ای که نیست مجبور به پرداخت مالیات نشوند.
بعد از این که مأمور مالیات منطقه را ترک می‌کرد، دوباره سنگ‌ها را کنار هم می‌گذاشتند و سقف‌هایشان را بنا می‌کردند. به‌جز داستان تاریخی‌شان، بخش‌بندی شهر به نقاط مختلف هم مورد توجه گردشگران است.
داخل بافت تاریخی آلبروبلو محله‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است؛ یک منطقۀ کاملاً مسکونی بدون اجازۀ فعالیت تجاری، یک منطقۀ پر از جذابیت‌های بازگشت به تاریخ و منطقه‌ای دیگر هیاهوی اقتصادی.
گردشگران سکوت عجیب منطقۀ مسکونی را یکی از جذابیت‌های گردشگری این شهر عنوان می‌کنند که گاهی باعث می‌شود سفر یک روزه‌شان به این منطقه را تمدید کنند. در منطقه سالن‌های نمایشگاهی زندگی روستایی گذشته از جمله بافندگی، ساخت سفال، مس، سنگ‌کاری و حتی کشت انگور به نمایش گذاشته شده است. کمی آن‌طرف‌تر در بیش از هزار ترولی، سوغات‌فروشی‌ها، کارگاه‌ها و رستوران‌ها جا خوش کرده‌اند. موزه‌های شهر هم بخش متفاوت از ترولی‌ها هستند و به‌همراه کلیسای «دی سن آنتونیو» و سواحل بسیار زیبای دریای مدیترانه، دیدنی‌های این منطقه را تقویت کرده‌اند. در فصل تابستان هم معمولاً فستیوال‌ها و برنامه‌های متعددی در شهر برگزار می‌شود که اکثر آن‌ها رایگان است. شاید همین بخش‌بندی‌هاست که باعث شده است این شهر جنوبی ایتالیا، یکی از مهم‌ترین مناطق گردشگری به دلیل حفظ بافت تاریخی‌اش باشد.
هیچ‌چیزی مانع نشد
حفظ بافت تاریخی ارزش زیادی برای کشورها دارد؛ اما مهم‌تر از آن، طرح‌هایی است که دوباره گردشگران را برای تکرار سفرشان ترغیب کند. همان چیزی که برای آلبروبلو رخ داده و گذران تعطیلات در آن یک تجربۀ فراموش‌نشدنی از دیدار با یک منظرۀ باستانی و اسرارآمیز است که ذهن بازدیدکنندگان را به قرن‌ها قبل بازمی‌گرداند و به آنان اجازه می‌دهد تا امروز تجربیات و عاداتی را که به طور سنتی به ساکنان آلبروبلو تعلق داشته، تجربه و زندگی کنند.
مردم این منطقه تا همین چند دهه قبل حتی تمایلی به زندگی در حومۀ شهر و بافت تاریخی را نداشتند، اما حالا سنت را به‌عنوان سبک زندگی خود پذیرفته‌‌اند و آن را به گردشگران هم معرفی می‌کنند. تجربۀ بازدیدکنندگان از آلبروبلو ثابت کرده که قلمرو و سنت‌ها تا چه اندازه بخشی از بافت اجتماعی و سبک زندگی شهروندان این منطقه است و همین حالا هم مناطق کشاورزی از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند.
امروز دهقانانی در این منطقه زندگی می‌کنند که همان سنت‌های کشاورزان گذشته را به ارث برده و ادامه می‌دهند. کشاورزی در این منطقه نماد صبر، مقاومت اما زحمت و شادی است و شاید همین اعتقاد هم باعث شهرت زیتون و گوجه‌فرنگی‌های این شهر در تمام ایتالیا شده.
تمام آنچه دربارۀ این شهر تاریخی ایتالیا رخ داده درحالی‌است که آلبروبلو حتی از دسترسی مناسب هم برخوردار نیست، اما این فاکتور مهم هم نتوانسته است مانعی برای حفظ نشدن بافت تاریخی آن شود. این شهر به‌دلیل مساحت کم زیرساخت‌های مناسب برای داشتن فرودگاه را ندارد و نزدیک‌ترین فرودگاه هم ده‌ها کیلومتر آن‌طرف‌تر از شهر واقع شده است. گردشگران هم باید پس از سفر هوایی، یک مسیر زمینی یک‌ونیم ساعته را با قطار یا اتوبوس برای رسیدن به مقصد طی کنند، اما امروز کسی از احیای این شهر و بافت تاریخی آن ناراضی نیست، نه ساکنانش و نه گردشگرانی که این مسیر را طی می‌کنند. ایتالیا با داشتن آثار مهم تاریخی که آلبروبلو یکی از آن‌هاست، در سال‌های گذشته در ردیف 10 غول برتر گردشگری جهان جای گرفته است.
به‌همین دلیل است که کارشناسان میراث معتقدند تجربه احیای بافت‌های تاریخی از جمله آلبروبلو ثابت کرده که در ایران هم با اتخاذ تدابیر مناسب، راه برای احیای بناها و خانه‌های تاریخی فراهم است و می‌توان از تخریب بیشتر آن‌ها پیشگیری کرد.
آلبروبلو چگونه جهانی شد؟
در سال 2007، 30 درصد از ترولی‌ها استفادۀ تجاری، 30 درصد کاربری مسکونی داشتند و 40 درصد هم رها شده بودند. در آن زمان پیش‌بینی می‌شد کاهش کاربری مسکونی و خروج مردم از این بافت تاریخی ادامه داشته باشد. درنهایت تصمیم‌گیری برای حفظ آن با همکاری نهادهای عمومی در سطوح مختلف دولتی (ملی، منطقه‌ای، استانی و شهرداری) مطرح و بودجۀ بازسازی و حفظ ترولی‌ها از قانون 72/1979 (حفظ محیط‌زیست طبیعی و فرهنگی منطقۀ Puglia) تأمین شد. قانونی که مقرراتی را باتوجه‌به هویت تاریخی-فرهنگی مکان‌ها، چشم‌انداز اطراف و مناطق دارای اهمیت طبیعی اروپا وضع می‌کند.
یک برنامۀ مدیریتی هم در سال 2011 برای ترولی آلبروبلو تدوین شد و مبنایی را برای تهیه پیش‌نویس طرح کلی شهری جدید فراهم کرد. روشی که در آن بازسازی و نگهداری ترولی اعلام و تخریب، بازسازی، اضافه‌کردن طبقات یا ساخت ترولی‌های تقلبی غیرقانونی اعلام شد. این برنامه همچنین اقداماتی را برای اطمینان از حفظ بلندمدت اموال تعیین می‌کند و راهکارهایی ارائه می‌دهد که براساس آن به تأمین منابع به‌نفع ساکنان منجر شود. برنامۀ مدیریت همچنین سه حوزۀ استراتژیک دارد؛ 1. حفاظت از منطقه 2. زیرساخت‌های عمومی از جمله حمل‌ونقل 3. تبیین ویژگی‌های منطقه براساس ارزش جهانی.
در این برنامه همچنین آموزش‌های مختلفی از جمله ساخت و مرمت ترولی‌ها، زیرساخت‌های گردشگری، طرح‌های زیست‌محیطی، افزایش میزان اقامت توریستی، برندسازی محصولات و خدمات محلی وجود داشت.