خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر
خانم‌ها به مقابله با گران‌فروشان می‌روند
بخش شصت و هفت

از این شماره روزنامه به دیگر فعالیت‌های اجتماعی آقای محمد صنعتی بر اساس مطالب منتشر شده در کتاب رهگذار عمر خواهیم پرداخت.

فعالیت‌های اجتماعی دیگر
همان گونه که ذکر شد، محمد صنعتی علاوه بر فعالیت در انجمن‌های محلی، هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان و سه دوره انجمن شهرستان کرمان (1349 تا 1357 ش)، در راستای ادای دِین به شهر و همشهریان خویش، به اصرار مسئولین و خواسته مردم، در دیگر عرصه‌های اجتماعی نیز فعالیتی مستمر داشته است‌، از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره نمود:
1ـ کمیته حمایت از مصرف کنندگان و اتاق اصناف
این نهاد در سال 1352 ش. شروع به فعالیت نمود، ریاست آن در ابتدا به عهده مرحوم عبدالحسین آیت‌اللهی موسوی بود و محمد صنعتی نیز به عنوان نایب رییس، در آن کمیته انجام وظیفه می‌نمود.
محمد صنعتی در این مورد می‌گوید: «از حدود سال‌های 1352 ش. با بالا رفتن قیمت نفت، سیل محصولات خارجی به ایران سرازیر گردید و از طرفی گشایشی که در توان اقتصادی دولت و مردم شده بود، باعث گردید تا تولید داخلی رو به رکورد گذاشته و از طرفی تقاضا زیاد گردد، که در نتیجه افزایش قیمت‌ها را به دنبال داشت. به دنبال این جریان کمیته‌ای که نام اصلی آن کمیته «حمایت از تولید کنندگان و مصرف کنندگان» بود، در تهران و متعاقب آن در کلیه نقاط ایران، از جمله در کرمان با عنوان «کمیته حمایت از مصرف‌کننده» تأسیس گردید» (1).
در گزارش اولین جلسه کمیته مبارزه با گران‌‎فروشی که زیر مجموعه‌ی این کمیته بود، آمده است: «اولین جلسه کمیته مبارزه با گران‌فروشی مربوط به کمیته ملی حمایت از مصرف کننده با حضور مشاور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمان، گروهی از بانوان در سالن انجمن شهرستان تشکیل گردید.
در آغاز جلسه، آقای آیت‌اللهی رییس کمیته حمایت از مصرف کننده هدف از تشکیل کمیته مذکور را تشریح کرد و وظایف کمیته مبارزه با گران‌فروشی را نیز کنترل نرخ‌ها برشمرد و اظهار داشت: با استقبال شایانی که بانوان کرمانی از تشکیل این کمیته به عمل آورده‌اند، مسلماً در امر مبارزه با گران‌فروشی و تثبیت قیمت‌ها نتیجه مطلوب به دست می‌آید.
آن گاه مشاور امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمان به اثرات فعالیت‌هایی که کمیته حمایت از مصرف کنندگان در امر مبارزه با گران‌فروشی و تثبیت قیمت‌ها به عهده دارند اشاره و افزود: بدون شک همه خانم‌ها با علاقه‌مندی و ایمان در این مورد فعالیت خواهند کرد.
سپس آقای محمد صنعتی مسئول کمیته، بررسی کمیسیون نظارت بر اتاق اصناف و چگونگی قیمت‌ها پیرامون نحوه تعیین نرخ به وسیله کار کمیته‌های فرعی ـ کمیته حمایت از مصرف کننده سخن گفت. در این موقع خانم‌های حاضر در جلسه آمادگی کامل خود را برای عضویت در کمیته مبارزه با گران‌فروشی قیمت‌ها اعلام داشتند. پس از آن در مورد مبارزه با گران‌فروشی و تثبیت نرخ‌ها مذاکراتی صورت گرفت و مقرر شد که نسبت به صدور کارت شناسایی خانم‌ها اقدام شود تا آنان عملاً در کار مبارزه با گران‌فروشی همکاری لازم به عمل آوردند» (3).
از راست: مرحوم محمد گنجعلی‌خانی (رییس خانه‌های اصناف)، محمد صنعتی (دبیر کمیته حمایت از مصرف کننده)، مرحوم ناصر سعید (مدیر روزنامه اندیشه)، مرحوم عبدالحسین آیت‌اللهی موسوی (رییس کمیته حمایت از مصرف کننده)، حبیب الله قادرپناه (معاون رادیو کرمان)، مرحوم اکبر غفاری (کارشناس استانداری) و حاج محمد علمی (رییس فعلی شورای نگهبان در استان کرمان)
در گزارش دیگری از کمیته مبارزه با گران‌‎فروشی آمده است:
«کمیته مبارزه با گران‌فروشی مربوط به کمیته حمایت از مصرف‌کننده با حضور مشاور فرهنگی و اجتماعی استانداری و اعضاء مربوط در محل انجمن شهرستان کرمان تشکیل جلسه داد. در این جلسه ابتدا آقای آیت‌ اللهی موسوی رییس کمیته حمایت از مصرف‌کننده در باره اقدامات و فعالیت‌های کمیته سخن گفت. سپس آقای محمد صنعتی کفیل اتاق اصناف کرمان ضمن تشریح وظایف بازرسان اتاق اصناف به لزوم همکاری بیشتر مردم مخصوصاً اعضای کمیته حمایت از مصرف‌کننده در مورد مبارزه با گران‌فروشی و کنترل قیمت‌ها اشاره کرد و افزود: اتاق اصناف کرمان در امر پیگرد متخلفین از مقررات اتاق اصناف و گران‌فروشان انتظار دارد که اهالی کرمان همکاری بیشتری را در این زمینه به عمل آورند. آن گاه امور جاری کمیته مورد بررسی قرار گرفت و پیرامون فعالیت کمیته مذکور تصمیماتی اتخاذ گردید» (4).
در اردیبهشت ماه سال 1356ش. طی حکمی که توسط سناتور «محمدعلی صفاری» رییس کمیته ملی حمایت از مصرف‌کننده ایران صادر گردید، محمد صنعتی به عنوان ریاست این کمیته در کرمان منصوب گردید.
[متن سند]:
کمیته ملی حمایت از مصرف‌کننده
شماره: 1123/ الف ـ تاریخ: 20/2/ 2536 (1356 ش.) ـ فوری
جناب آقای محمد صنعتی ریاست انجمن شهرستان کرمان
با انتخاب شما به ریاست کمیته ملی حمایت از مصرف‌کننده موافقت می‌شود. خواهشمند است کلیه سوابق و دفاتر مالی و حساب بانکی را از آقای [سید عبدالحسین آیت‌اللهی] موسوی تحویل گرفته و در نهایت کوشش و جدیت با توجه به اساس‌نامه کمیته شروع به فعالیت نموده و اولین جلسه هیئت رییسه را تشکیل داده و مسایل و مشکلات و نیازهای کمیته را بررسی نموده و نتیجه را جهت اقدام مقتضی به کمیته مرکزی ارسال فرمایند.
امید است با موقعیت خاص اجتماعی که در محل دارید، با جلب همکاری قاطبه مردم و به ویژه مسئولین دولتی بتوانند از توفیق لازم برخوردار شوند؛ با امید موفقیت هر چه بیشتر شما و سایر همکاران کرمانی.
[امضا]: سناتور محمدعلی صفاری (5)
رییس کمیته ملی حمایت از مصرف کننده
ما را از خوردن یک شکم سیر میوه، شیرینی و غذاهای مختلف محروم نمودی!
محمد صنعتی در این خصوص می‌گوید: «پس از آن که به عنوان رییس این کمیته منصوب شدم، با توجه به تجارب قبلی، سعی نمودم در راستای افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و همچنین اسراف و تبذیرهایی که در بسیاری از دستگاه‌های دولتی انجام می‌شد، ابتدا طرح «تحریم خرید» را در کرمان شروع نمودم. بدین صورت که برای اولین بار در ایران، هر کالایی که به طور بی‌رویه و توسط اصناف به طور خودسرانه افزایش یافته بود را مورد تحریم خرید قرار داده و از مردم کرمان درخواست می‌نمودم که از خرید این کالا خودداری نموده تا زمانی که آن کالا به قیمت واقعی خود برگردد.
این طرح اگر چه در ابتدا مورد اعتراض و شکایت بسیاری از کسبه و بنگاه‌های اقتصادی خصوصی قرار گرفت، اما خوشبختانه با همکاری مردم توانستیم از افزایش بی‌رویه بسیاری از اجناس جلوگیری نماییم. حتی پس از گزارشی بازرس ویژه و همچنین درج این مطلب در یکی از شماره‌های روزنامه آیندگان، تعدادی از مسئولین کشوری، از طریق تماس تلفنی و نامه و تلگراف و حتی نوشتن مقاله در روزنامه‌ها، از این ابتکار ما در کرمان قدردانی نموده و اجرای آن را در دیگر نقاط ایران پیشنهاد نمودند.
اما در مورد جلوگیری از اسراف و تبذیر دستگاه‌های دولتی، چون در آن دوره بسیاری از دستگاه‌های دولتی در مراسم، به ویژه «سلام‌های رسمی» (6) بریز و بپاش‌های زیادی انجام می‌دادند؛ چندین نوع میوه و شیرینی در حد زیاد برای این گونه مراسم خریداری می‌شد و یا چندین نوع غذا برای شرکت‌کنندگان تهیه می‌گردید.
بنده برای اولین بار طی صدور بخش‌نامه‌ای به کلیه دستگاه‌های دولتی، از آنان خواستم در هنگام برپایی هر گونه مراسم، جهت پذیرایی از میهمانان تنها بایستی به یک نوع میوه و شیرینی و یک نوع غذا بسنده نمایند، و در صورت مشاهده تخطی از این کار، مطابق قانون با آنان برخورد خواهد شد.
صدور این بخشنامه، عواقب زیادی نیز به دنبال داشت، در این خصوص به خاطر دارم، برخی از دوستان و مسئولین ادارات و نهادهای مختلف، بعضاً بر سبیل مزاح ـ و برخی نیز به صورت واقعی ـ بنده را مورد لعن و نفرین قرار می‌دادند که چرا آنان را از خوردن یک شکم سیر میوه، شیرینی و غذاهای مختلف محروم نموده‌ام» (7).

پی نوشت:
(1) ـ برگرفته از متن مصاحبه با محمد صنعتی، آذر 1392.
(2) ـ روزنامه اطلاعات، شنبه 11 اسفند 1352، شماره 14344.
(3) ـ همان، همان شماره.
(4) ـ روزنامه فرمان، 15 فروردین 1353، شماره 6095.
(5) ـ «فرزند منظم‌السلطنه از ملاکین گیلان است. در سال 1277 در لاهیجان تولد یافت. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل در رشته نظام به اروپا (روسیه و فرانسه) رفت. بعد از آمدن به ایران وارد قزاق‌خانه شد و بعد از کودتای 1299، با سمت نایب اول، معاون کریم آقاخان بوذرجمهری در شهرداری شد. در 1311 با درجه سلطانی، فرمانده نیروی دریایی شد (در حقیقت قرار شد نیروی دریایی را تأسیس کند). پس از آن به اداره املاک رضاشاه منتقل شد. در 1318 فرماندار کل گرگان و در 1320 به تهران آمد و مدیرکل انتظامات وزارت کشور شد. سال بعد به دلیل دوستی قوام‌السلطنه (نخست‌وزیر) با پدرش، ریاست اداره کل نان تهران را به دست گرفت و تا حدی توفیق یافت وضع نان تهران را سر و صورتی بدهد و از مرگ و میر مردم در اثر گرسنگی جلوگیری کند. در 1322 مدیر کل غله کشور شد و در 1325 با درجه سرپاسی به ریاست شهربانی برگزیده شد. در جریان ترور محمدرضا پهلوی (15 بهمن 1327) در جلوی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، به سوی ضارب تیراندازی کرد و او را از پای درآورد. بعد به استانداری مازندران منصوب گردید. در دوره‌های هیجدهم، نوزدهم و بیستم نماینده مجلس شورای ملی گردید و سپس به استانداری خوزستان، آذربایجان و شهرداری تهران منصوب شد. او مجموعاً دو بار رییس شهربانی، دو بار شهردار تهران، سه دوره نماینده مجلس، سه بار استاندار و سه دوره سناتور بوده است. وی مردی شوخ و محافظه‌کار، پر حرف و سالم بود. نسبت دزدی احدی به او نداد. در سال 1367 در تهران درگذشت». عاقلی، باقر: شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 2، ص 934 و 935.
(6) ـ مراسم «سلام رسمی» معمولاً به مناسبت اعیاد ملی و مذهبی با حضور استاندار وقت، فرمانده لشکر، مسئولین ادارت، نمایندگان انجمن‌های شهرستان و تعدادی از معاریف و گروهی از مردم، در محل استانداری کرمان (فرمانداری فعلی) انجام می‌گرفت. البته پس از ساخت «خانه شهر» مراسم سلام رسمی در این مکان برگزار می‌گردید. اجرای مراسم بدین صورت بود که در ابتدا استاندار، شهردار، فرمانده لشکر و … در سخنانی کوتاه به حاضرین مناسبت مزبور را تبریک می‌گفتند. سپس افراد در سالن به ترتیبی خاص می‌ایستادند؛ استاندار و فرمانده لشکر در کنار یکدیگر و اعضای انجمن شهرستان (به عنوان نمایندگان مردم کرمان) در وسط سالن و بقیه روسا و مردم در پیرامون. استاندار و فرمانده لشکر برای عرض تبریک، ابتدا نزد اعضای انجمن شهرستان آمده و پس از دست دادن و عرض تبریک، استاندار از طرفی و فرمانده لشکر از طرف مقابل نزد دیگر حاضرین رفته و با تک تک حاضرین دست داده و تبریک می‌گفتند. برگرفته از متن مصاحبه با محمد صنعتی، آذر 1392.
(7) ـ برگرفته از متن مصاحبه با محمد صنعتی، آذر 1392.