|پیام ما| از فروردین‌ماه که وضعیت گردوغبار وخیم‌تر از همیشه شد و اغلب استان‌های کشور را در بر گرفت، خبر آمد که قرار است اجلاسی با کشورهای همسایه برای حل این بحران و در تیرماه برگزار شود. چرا که حل مشکل ریزگردها جز با دیپلماسی ممکن نیست. با این حال در هفته‌های اخیر هم غرب و جنوب و شرق کشور از توفان و گردوغبار در امان نبودند. در نهایت وضعیت بحرانی سبب شد علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست، به کشور عراق سفر کند و در دیدار با وزیر محیط زیست این کشور از راهکارهای حل این بحران مشترک بگوید.

سلاجقه در دیدار روز گذشته خود با مسئولان عراقی گفت: «وقایع تاریخی نشان داده که فقط کشورهای منطقه می‌توانند در بحران‌ها به یاری هم بشتابند و دوستی کشور ایران و عراق می‌تواند به‌عنوان نمونه همکاری موفق کشورهای همسایه باشند. ما اعتقاد داریم روابط اقتصادی و سیاسی می‌تواند بیشتر شود و یکی از این راه‌ها توجه ویژه به حفظ محیط‌ زیست دو کشور است.»
او تاکید کرد که امروز منطقه و جهان دچار بی‌نظمی اقلیمی شده که پیامد آن ایجاد ریزگردها برای کل منطقه است و ما با توجه به مطالعات و تجربیات احصاء شده در بحث مقابله با بیابان‌زایی می‌توانیم در کنار کشور عراق باشیم و انتقال تجارب در این زمینه حائز اهمیت است. سلاجقه با اشاره به این موضوعات گفت: «با توجه به تفاهم‌نامه‌هایی که وجود دارد باید به سمت اجرایی و عملیاتی شدن در جهت مهار ریزگرد گام برداریم و الگوی مناسبی برای کشورهای منطقه باشیم.»
همچنین دیروز در دیدار رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست با وزیر امور خارجه عراق نیز بر توسعه همکاری منطقه‌ای و همگرایی کشورها در مقابله با بیابان‌زایی تاکید شد.
سلاجقه در این دیدار با اشاره به استفاده از تجربیات پیشین و مطالعات انجام‌شده گفت: «تجارب خیلی خوبی در زمینه شناسایی کانون‌های گردوغبار با استفاده از داده‌های جوی و زمینی به‌دست آمده که می‌تواند بهترین مرجع برای بررسی هرچه دقیق‌تر این موضوع باشد.»

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد که امروز منطقه و جهان دچار بی‌نظمی اقلیمی شده که پیامد آن ایجاد ریزگردها برای کل منطقه است و ما با توجه به مطالعات و تجربیات احصاء شده در بحث مقابله با بیابان‌زایی می‌توانیم در کنار کشور عراق باشیم و انتقال تجارب در این زمینه حائز اهمیت است

فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق هم با ابراز امیدواری از برگزاری این نشست، به گفت‌وگوی تلفنی با وزیر امور خارجه ایران اشاره کرد و در این بحث و تبادل‌نظری که صورت گرفت همواره برای توسعه همکاری منطقه‌ای و همگرایی کشورها در حوزه تغییرات اقلیمی و گردوغبار تأکید شد. دو طرف پس از دیدار با یکدیگر، در یک کنفرانس خبری مشترک حاضر شدند و فؤاد حسین در این کنفرانس خبری گفت: «درباره تغییرات آب‌وهوایی، خشکسالی و مقابله با بیابان‌زایی با ایران گفت‌وگو کردیم. هیئت‌های عراقی و ایرانی در بغداد درباره مقابله با چالش‌های پدیده آب و هوا رایزنی کردند. همچنین پرونده آب و مدیریت آن بین عراق و ایران را مورد بررسی قرار دادیم. تغییرات آب و هوایی مختص یک کشور نیست بلکه فرامرزی است.» به گفته او دیدارهای و نشست‌های متقابلی بین دو کشور برای بحث در مورد پرونده آب و رودهای مشترک انجام خواهد شد.
در مقابل رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز گفت: «نشست امروز، آغاز خوبی برای همکاری درباره پرونده توفان‌های گردوغبار است. عراق و ایران درباره تثبیت تپه‌های ماسه‌ای تجربه دارند.»
پیش از این سلاجقه، منشا ۷۰ درصد ریزگردها را خارجی دانسته و گفته بود که خاستگاه آنها کشورهای اطراف به‌ویژه عراق، سوریه و عربستان است. همچنین ۲۷۰ میلیون هکتار کانون گردوغبار در اطراف ایران وجود دارد که ۱۲۷ میلیون تن گردوغبار تولید می‌کند که باید با دیپلماسی محیط‌زیستی برای مهار آنها برنامه‌ریزی کنیم.
در همین روزهایی که رئیس سازمان محیط زیست به عراق سفر کرده، یک توده گردوغبار در راه ایران است. از پنجم خرداد، یعنی سه روز قبل این توده از عراق به سمت ایران راهی شده و بر اساس پیش‌بینی‌های هواشناسی تا سه‌شنبه هم در برخی از نقاط کشور باقی خواهد ماند. این وضعیت خارج از مرزهای کشور است که رئیس سازمان محیط زیست را به عراق کشانده و البته به غیر از عراق، افغانستان، ترکیه، سوریه، عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس هم باید فکری به حال این وضعیت کنند.
سیستان و بلوچستان در تیررس گردوغبار
جدا از کانون‌های خارجی غبار اما، هشدارهایی درباره فعالیت‌های کانون‌های داخلی هم داده شده و همزمان بادهای 120 روزه نیز در سیستان و بلوچستان وزیدن گرفته است. امسال هم مانند سال گذشته، به دلیل خشکی گسترده هامون، گردوغبار بیش از قبل است. مهدی مهدی‌نژاد، مدیر انجمن مردم‌نهاد اندیشه و تعاون در سیستان و بلوچستان به «پیام ما» می‌گوید که ناامیدی در این دو سال همراه با گردوغبار افزایش یافت و دیگر نه کشاورزی مانده و نه دامداری. «مردم عملا هیچ درآمدی ندارند. هیچ فکری به حال وضعیت سخت و عجیب این منطقه نمی‌کنند.» او می‌گوید دو سال قبل وضعیت متفاوت بود. باران‌ آمد و از آب ناشی از آن هامون را تا حدودی تر نگه داشت و همین هم از بلند شدن گردوغبار جلوگیری کرد. «اما پارسال، افغانستان سد کمال خان را افتتاح کرد و دیگر آبی به این منطقه نرسید. از سوی دیگر افغانستان با ایجاد «گود زره»، آب‌ها را به سمت این گود هدایت کرد و ما در ایران از آب بی‌نصیب ماندیم. آب رفته به این گود هم بدون استفاده ماند تا خشک شود. این برخورد با ما واقعا اخلاقی نبود.»
مناطق شمالی سیستان و بلوچستان یعنی نقاطی به نیمروز نزدیک‌ترند، درگیری بیشتری دارند و غبار و بادهای موجود زندگی آنها را بیشتر تحت‌تاثیر قرار داده اما زابل و زهک که در جنوب هستند کمی کمتر از این وضعیت آسیب دیده‌اند. با این حال فیلم‌هایی از جاده‌های زابل در روزهای اخیر منتشر شده که غرق در غبار و تیرگی است و این یعنی وضعیت در آن نقاط هم تعریف ندارد.
مهدی‌نژاد می‌گوید حقابه هیرمند در تفاهم‌نامه‌ای که مربوط به سال 1351 است تعیین شده و باید 826 میلیون مترمکعب آب به هامون می‌رسیده اما نرسیده و این اتفاق فقط وضعیت ریزگردها را بدتر کرده است. «سال 1393 پروژه‌ای به ارزش 30 هزار میلیارد تومان در دشت سیستان راه‌اندازی شد. بر این اساس، لوله‌گذاری در دشت شروع شد و کنتور هم نصب کردند. یک فاز آن چند سال قبل رونمایی شد اما بعد از خشکسالی رها شد. این همه پولی که در پروژه بود رها شد و حالا لوله‌ها همه نابود شده‌اند. تعدادی از آنها دزدیده شده و لوله‌های پلاستیکی خریداری شده برای این کار هم به دلیل آنکه مدت زیادی در انبارها نگهداری شدند همه در حال پوسیدن هستند.»

پیش از این سلاجقه، منشا ۷۰ درصد ریزگردها را خارجی دانسته و گفته بود که خاستگاه آنها کشورهای اطراف به‌ویژه عراق، سوریه و عربستان است. همچنین ۲۷۰ میلیون هکتار کانون گردوغبار در اطراف ایران وجود دارد که ۱۲۷ میلیون تن گرد و غبار تولید می‌کند که باید با دیپلماسی محیط‌زیستی برای مهار آنها برنامه‌ریزی کنیم

در روزهای اخیر وضعیت گردوغبار در سیستان و بلوچستان همچنان وخیم بوده و گره خوردن آن با بادهای 120 روزه وضع را سخت‌تر کرده است. وزش این بادها و گردوغبار، پنجشنبه گذشته تمامی ادارات شهرستان هیرمند را تعطیل کرد و عده بسیاری را راهی بیمارستان کرد. عبادتی، رئیس شبکه بهداشت و درمان شهرستان هیرمند، دیروز به خبرگزاری صدا‌و‌سیما گفت: «میانگین مراجعه‌کنندگان بیماران تنفسی روزانه بین 65 نفر است که به دلیل مشکلات تنفسی به صورت سرپایی یا بستری شدند که به آنها خدمات درمانی و پزشکی ارائه شده است.» این در حالی است که توفان گرد و خاک، یک هفته قبل هم حدود ۸ هزار شهر و روستای سیستان و بلوچستان را درگیر کرده بود و محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان‌و‌بلوچستان هم همان زمان کمینه دید افقی در زاهدان را ۳۰۰ ، ایرانشهر، مهرستان و نیکشهر ۵۰۰، خاش ۲۰۰، سراوان و میرجاوه یک‌هزار، نصرت‌آباد یک‌هزارو ۵۰۰، چابهار سه هزار و راسک را پنج هزار متر اعلام کرده بود.
اما به غیر از سیستان و بلوچستان و خوزستان که مدت‌هاست در صدر استان‌های آلوده از غبار ایران قرار دارند، امسال نام استان‌های غربی و مرکزی هم به میان آمد. پایتخت هم آلوده به غبار شد و حالا دعاگویان، معاون محیط زیست انسانی حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه خراسان جنوبی در رتبه‌های اول آلودگی هوا ناشی از گردوغبار در کنار خوزستان و سیستان و بلوچستان است گفته: «براساس آخرین برآوردها سالانه خسارت جبران‌ ناپذیر ناشی از گردوغبار به منابع مختلف استان وارد می‌شود که اگر اقدام مثبتی برای کاهش گردوغبار انجام نشود، اوضاع بدتر هم می‌شود. تعداد روزهای آلوده خراسان جنوبی در فروردین ماه و اردیبهشت ماه امسال نسبت به سال گذشته افزایش داشته و بر اساس داده‌های ایستگاه پایش هوا، شهرستان زیرکوه نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری در روزهای آلوده داشته است.» این وضعیت حالا در اغلب استان‌های کشور حاکم است و شاید دیدارهای چندجانبه راه مهار و تمام شدن این وضع باشد.